با عضویت در انجمن تک رمان از مزایای(چاپ کتاب،منتشر کردن رمان و...به صورت رایگان، خدمات ویراستاری، نقد و...)بهرمند شوید. با ما بهترین‌ها را تجربه کنید.☆
نام‌گذاری‌های دیگر
Sadalachbia, Sadachbia, 48 Aquarii, Wo 9779, HR 8518, HD 212061, BD-02°5741, FK5 842, HIP 110395, SAO 146044, GC 31257, ADS 15864, CCDM 22217-0123.
منابع
سیمباد اطلاعات
سَعدُالاَخبیه (ستاره بخت خیمه‌ها) یا گاما دلو یک ستاره است که در صورت فلکی دلو قرار دارد. انجمن رمان نویسی
سعدالسعود
اطلاعات رصدی
مبدا J2000 اعتدال J2000
صورت فلکی دلو
بعد ۲۱h ۳۱m ۳۳.۵۳۴۱s
میل ۱۶.۲۲″ ۳۴′ −۰۵°
قدر ظاهری (V) ۲.۹۱
مشخصات
رده G0Ib
راهنمای رنگ U-B 0.56
راهنمای رنگ B-V 0.83
اخترسنجی
سرعت شعاعی (Rv) ۶.۵ km/s
حرکت مخصوص (μ) RA: ۲۲.۷۹ mas/yr
Dec.: -۶.۷۰ mas/yr
اختلاف منظر (π) ۵.۳۳ mas
جزئیات
جرم ۶ M☉
شعاع ۵۰ R☉
درخشندگی ۲,۲۰۰ L☉
دما ۵,۶۰۰ K
نام‌گذاری‌های دیگر
Sadalsuud, Saad el Sund, β Aqr, 22 Aqr, HR 8232, BD -06°5770, HD 204867, FK5 808, HIP 106278, SAO 145457, GC 30137, ADS 15050 A, CCDM J21316-0534A
منابع
سیمباد اطلاعات
سعدالسُعود یا بُنزه یا بتا دلو یک ستاره است که در صورت فلکی دلو قرار دارد.
سعدالمطر اتا پگاسوس
اطلاعات رصدی
مبدا مبدأ (ستاره‌شناسی) اعتدال مبدأ (ستاره‌شناسی)
صورت فلکی اسب بالدار
بعد ۲۲h ۴۳m ۰۰.۱s
میل +۳۰° ۱۳' ۱۷"
قدر ظاهری (V) +۲.۹۴
فاصله ۲۱۵ ly
(۶۶ pc)
رده طیفی G2II-III + F0V
نام‌گذاری‌های دیگر
Matar, 44 Peg, HR 8650, HIP 112158, HD 215182, FK5 857, SAO 90734
اتا پگاسوس یک ستاره است که در صورت فلکی اسب بالدار قرار دارد. انجمن رمان نویسی
اطلاعات رصدی
مبدا مبدأ (ستاره‌شناسی) اعتدال مبدأ (ستاره‌شناسی)
صورت فلکی دلو
بعد ۲۲h ۰۵m ۴۷.۰۳۵۷s[۱]
میل ۱۱.۴۶۳″ ۱۹′ −۰۰°[۱]
قدر ظاهری (V) ۲.۹۵۰<"ref name="sb۰/>
مشخصات
رده G2Ib[۱]
راهنمای رنگ U-B +0.74
راهنمای رنگ B-V +0.98<
راهنمای رنگ R-I +0.49
اخترسنجی
سرعت شعاعی (Rv) ۷.۵ ± ۰.۹[۱] km/s
حرکت مخصوص (μ) RA: ۱۷.۹۰[۱] mas/yr
Dec.: −۹.۹۳[۱] mas/yr
اختلاف منظر (π) ۴.۳۰ mas
قدر مطلق (MV) −۳.۹[۲]
جزئیات
شعاع ۶۰ R☉
درخشندگی ۳۰۰۰ L☉
دما ~۶۰۰۰ K
نام‌گذاری‌های دیگر
El Melik, Rucbah, Saad el Melik, Sadalmelek, Sadalmelik, Sadlamulk, α Aqr, Alpha Aquarii, Alpha Aqr, 34 Aquarii, 34 Aqr, BD−01 4246, FK5 827, HD 209750, HIP 109074, HR 8414, SAO 145862.[۱]
منابع
سیمباد اطلاعات
سعدالمَلِک یا آلفا دلو یک ستاره است که در صورت فلکی دلو قرار دارد.
در ستاره‌شناسی قدیم، سعدالملک به همراه ۹ ستاره دیگر سعد بلع، سعدالاخبیه، سعدالذابح، سعدالسعود، سعد ناشزه، سعدالبهائم، سعدالهمام، سعدالبارع، و سعد مسطر، جمعاً سعود نامیده می‌شدند. انجمن رمان نویسی
اطلاعات رصدی
مبدا مبدأ (ستاره‌شناسی) اعتدال مبدأ (ستاره‌شناسی)
صورت فلکی خرس بزرگ
بعد ۱۳h ۲۵m ۱۳٫۵s
میل +۵۴° ۵۹' ۱۷"
قدر ظاهری (V) +۳٫۹۹
قدر مطلق (V) +۲٫۰۱
فاصله ۸۱٫۲ ± ۱٫۲ ly
(۲۴٫۹ ± ۰٫۴ pc)
رده طیفی A5V
نام‌گذاری‌های دیگر
Alcor, Saidak, Suha, Arundhati, g Ursae Majoris, 80 Ursae Majoris, HR 5062, HD 116842, BD +55 1603, HIP 65477, SAO 28751
ستاره سُها (Alcor) یا ۸۰ خرس بزرگ (UMA 80) نزدیک ستاره مئزر، و یکی از هفت ستارهٔ بنات النعش در صورت فلکی خرس بزرگ (دب اکبر) است.
امروزه فاصله آن با مئزر حدود ۱۲ دقیقه قوسی است، یعنی حدود یک سوم قطر ظاهریِ ماه کامل. در عربی این دو ستاره را اسب و سوار نامیده‌اند.
این ستاره دارای قدر ظاهری حدود ۴ است که البته امروزه آسان‌تر از گذشته دیده می‌شود. دلیل اینکه این ستاره نسبت به قبل پرنورتر شده‌است، این است که یا به مرور زمان فاصله زاویه‌ای آن از مئزر بیشتر شده‌است، یا این که نور ستاره مئزر کاهش یافته‌است، و امکان دیده شدن این ستاره را آسان‌تر کرده‌است. برخی همین هفت ستاره را دُبّ اکبر می‌دانند، ولی صحیح آن است که این ستاره‌ها فقط بخشی از دب اکبر هستند، و صورت فلکی دب اکبر دارای ستاره‌های بیشتری است.
این ستاره، یک ستاره دوتایی است که شامل دو ستاره عناق (mizar) و سُها (alcor) است؛ اما در واقع این دو، هیچ ارتباطی باهم ندارند و یک دوتایی اپتیکی هستند. ستاره سها به دلیل اینکه در صورت فلکی معروف خرس بزرگ قرار دارد و در عهد باستان برای سنجش عملکرد بینایی مورد استفاده قرار می‌گرفته، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
هرچند سها ستاره‌ای نزدیک مئزر است و حرکت ظاهری‌شان با هم است، ولی معلوم نیست که ن*زد*یک*ی آنها فقط از جهت ظاهری است، یا اینکه این دو ستاره تشکیل یک ستاره دوتایی را می‌دهند. البته خود سها نیز شامل دو ستاره نزدیک به هم است.
در زبان‌های اروپایی آن را علاوه بر Alcor، به نام‌های Suha (و یا Al Sahja) هم می‌نامند. برخی معتقدند دیگر اسامی انگلیسی آن (Alcor و Saidak) هم دارای ریشه عربی هستند. اولین کسی که به این ستاره در کتاب خود اشاره کرده‌است، ستاره‌شناس مسلمان ایرانی، عبدالرحمان صوفی در کتاب مشهور صورالکواکب بوده‌است.
مئزر و سُها، و فاصله آنها
ستاره‌های بنات النعش
نام بایر نام ترجمه نام نام انگلیسی
آلفا خرس بزرگ (α UMa) دُبّه (یا دبهٔ کُبری) خرس ماده Dubhe (یا Dubh, Dubb)
ظَهرِ دب اکبر پشتِ خرس بزرگ Thahr al Dub al Akbar
بتا خرس بزرگ (β UMa) مراق
Merak (یا Mirak)
گاما خرس بزرگ (γ UMa) فَخْذ (یا فِخْذ یا فِخِذ) ران [خرس] Phecda (یا Phacd, Phegda)
دلتا خرس بزرگ (δ UMa) مَغرِز (یا مَغرَز) بیخ و جای رستنِ [دم خرس] Megrez
اپسیلون خرس بزرگ (ε UMa) اَلْیَت (یا الیَة) دم یا گوشت و پیه‌ای که بر سرینِ [خرس] است Alioth
جَون تیره رنگ؛ که یک کوتوله قهوه‌ای است
زتا خرس بزرگ (ζ UMa) عَناق بزغاله ماده
مئزر (یا میزار) چادر Mizar (یا Mitsar)
اتا خرس بزرگ (η UMa) قائِد جلودار، رهبر Alkaid (یا Elkeid) (القائد)
قائد بنات النعش پیشرو دختران تابوت
بنات النعش دختران تابوت Benetnasch
۸۰ خرس بزرگ (80 UMA) سُها (یا سُهیٰ) ظاهرا از سهو و فراموشی است (به خاطر کوچکی) Alcor یا Suha
محتویات
۱ نام گذاری
۲ سُها در ادبیات فارسی
۳ صورت فلکی مادر
۳.۱ فهرست ستارگان نقش آبگردان
۴ مشخصات اپتیکی
۵ فاصله با زمین
۶ رصد ستاره سها
۷ منابع
نام گذاری
سُها اسمی عربی است. اگر آن را بصورت سُهیٰ به عنوان اسمی مشتق (دارای ریشه فعلی) در نظر بگیریم، ص*ی*غه مجهول از ریشه سَهَوَ، به معنای فراموش شده است. شاید به دلیل نور کمی که داشته‌است در آسمان شب، به فراموشی سپرده شده‌است.
البته امروزه این ستاره آسان‌تر از قبل دیده می‌شود، که ممکن است به این دلیل باشد که یا نسبت به قبل پرنورتر شده‌است، یا اینکه به مرور زمان فاصله زاویه‌ای آن از عناق (مئزر) بیشتر شده‌است، یا اینکه نور ستاره عناق کاهش یافته‌است، و امکان دیده شدن این ستاره را آسان‌تر کرده‌است.
اما اگر واژه سها را یک اسم جامد عربی (بدون ریشه فعلی) در نظر بگیریم، معنای فوق بر آن مترتب نمی‌شود. در تاریخ، یکی از اسامی نجمه خاتون مادر علی بن موسی الرضا، سها ذکر شده‌است.[۱] از دیگر اسامی این بانو، تُکتَم، اَرْوی، سُکَن، خَیْزُران و مرسیه است.
سُها در ادبیات فارسی
با توجه به اینکه فرهنگ و ادب از ویژگی‌های بارز ایرانیان باستان بوده و به ستاره‌شناسی نیز علاقه‌مند بوده‌اند، در ادبیات کهن آثاری از این علاقه پدیدار است. از جمله آنها ستاره سُها در شعر و ادب فارسی است:
مولوی:
این برون از آفتاب و از سهاست
و آن درون از عکس انوار علاست
سعدی:
در نعت او زبان فصاحت کجا رسد
خود پیش آفتاب چه پرتو دهد سها
سوزنی سمرقندی:
چنان به نور دو چشمم رسید نقصانی
که جز سها ننماید مه منیر مرا
سنایی غزنوی:
آنگاه قدر او بشناسند با یقین
کآید شب و پدید شود بر فلک سها
مسعود سعد:
ظاهر آن آفتاب کز نورش
آفتاب فلک سها باشد
ناصر خسرو:
معروف ناپدید سها بود بر فلک
من بر زمین کنون بمثال سها شدم
خاقانی:
خورشید را بر پسر مریم است جا
جای سها بود به بر نعش و دخترش
صورت فلکی مادر
ستارگان بنات النعش و از جمله سها، همگی در صورت فلکی خرس بزرگ یا دب اکبر قرار دارند. این صورت فلکی شبیه به یک ملاقه یا آبگردان در آسمان شب دیده می‌شود. صورت فلکی خرس بزرگ بخاطر نزدیک بودن به منطقه قطبی و کمک گرفتن از این صورت فلکی برای یافتن ستاره قطبی (جُدَی)، باعث شده تا منجمان و رصدگران توجه ویژه‌ای به آن داشته باشند و حتی عامه مردم نیز اغلب، این صورت فلکی را می‌شناسند.
این صورت فلکی که از اواخر زمستان تا پایان بهار و سپس تااواسط تابستان بهترین شرایط رصدی را داراست، دارای ستارگان شاخص و معروف بسیاری است.
فهرست ستارگان نقش آبگردان
هشت ستاره، نقش دب اکبر (آبگردان یا ملاقه) را پدیدمی‌آورند. چهار ستاره که کاسه را تشکیل می‌دهند با نام‌های دبه (ظهر دب اکبر)، مراق، فخذ و مغرز معروف اند که همه اسامی عربی‌اند. دبه به معنای خرس است و مراق به معنی گرده و فخذ و مغرز به ترتیب به معنای ران و بن دم خرس‌اند. ستاره‌هایی که دستهٔ آب گردان را تشکیل می‌دهند به نام‌های قائد، عناق، و جون موسوم‌اند و باز هم نام‌های عربی به معنای جلودار و بزغاله‌اند. در ن*زد*یک*ی عناق ستاره کوچک سُها قرار دارد. اعراب این دو ستاره را اسب و سوار می‌نامیدند. روشنی ظاهری هشت ستارهٔ آب گردان با هم فرق می‌کند: دبه پر نورترین آنها و مغرز کم فروغ‌ترین شان است.
مشخصات اپتیکی
ستاره سها دارای قدر ظاهری حدود ۴ است. درخشندگی آن ۱۲ برابر وجرم آن ۱٫۶ برابر جرم خورشید است.
در گذشته از این دو ستاره (سها و عناق) که دارای جدایی زاویه‌ای ۱۱ دقیقه‌ای (حد پایین قابل تشخیص توسط چشم انسان) هستند، برای آزمایش توان بینایی افراد استفاده می‌شده‌است.
این ستاره از رده طیفی A5V می‌باشد. فاصله آن با ستاره عناق در حدود ۳ سال نوری بوده و مهمتر اینکه دارای ارتباط گرانشی با عناق می‌باشد.
سها ستاره‌ای است از رشته اصلی، که در مرحله هیدروژن سوزی بسر می‌برد.
فاصله با زمین
ستاره سها تقریباً ۸۰ سال نوری با زمین فاصله دارد.
رصد ستاره سها
برای رصد ستاره سها کافیست صورت فلکی خرس بزرگ را در آسمان پیدا کنید و سپس با استفاده از یک دوربین دوچشمی نجومی یا شکاری دوتایی عناق و سها را از یکدیگر تفکیک کنید.
هنگامی که خورشید غروب می‌کند در سمت شمال آسمان، هفت ستاره خرس بزرگ نمایان می‌شوند و دوتایی عناق و ستاره سها درست در وسط دسته آبگردان دب اکبر قرار دارند. برای رصد هرچه بهتر این دوتایی استفاده از دوربین دو چشمی پیشنهاد می‌شود، زیرا این مقدار از جدایی زاویه‌ای به سادگی با هر دوربین دوچشمی قابل تشخیص و است. استفاده از تلسکوپ نیز می‌تواند مفید باشد، اما نباید انتظار داشته باشید مانند دیگر اجرام آسمان شب لکه‌ای مه آلود یا ستارگان انبوه مشاهده شود بلکه همان دو ستاره اصلی و شاخصی که در کنار هم می‌بینید قطعاً عناق و سها هستند.
اگر آسمان منطقه‌ای که رصدمی کنید پاک و به دور ا ز آلودگی نوری بوده و چشمانی تیزبین داشته باشید، حتماً سعی کنید این دوتایی را با چشم غیر مسلح رصد کنید. اگر توانستید این دو ستاره را جدا از هم تشخیص دهید، چشمان شما از سلامت کامل برخوردار هستند. انجمن رمان نویسی
تصویری از سهیل توسط اکسپدیشن ۶
اطلاعات رصدی
مبدا J2000 اعتدال J2000
صورت فلکی شاه‌تخته
بعد 06h 23m 57.1099s[۱]
میل ۴۴٫۳۷۸″ ۴۱′ −۵۲°
قدر ظاهری (V) −۰٫۷۲
مشخصات
رده F0 Ia
راهنمای رنگ U-B ۰٫۰۴
راهنمای رنگ B-V ۰٫۱۵
اخترسنجی
سرعت شعاعی (Rv) 20.5[۱] km/s
حرکت مخصوص (μ) RA: 19.99[۱] mas/yr
Dec.: 23.67[۱] mas/yr
اختلاف منظر (π) ۱۰٫۴۳ ± ۰٫۵۳[۱] mas
قدر مطلق (MV) −۵٫۵۳
جزئیات
شعاع ۶۵ R☉
گرانش سطحی (لگاریتم g) ۱٫۵۰
درخشندگی ۱۳۶۰۰ L☉
دما ۷٬۳۵۰ K
فلزات 90% Sun
نام‌گذاری‌های دیگر
Suhel, Suhail, Suhayl, Alpha Carinae, HD ۴۵۳۴۸, HR ۲۳۲۶, CD−۵۲°914, FK5 245, SAO ۲۳۴۴۸۰, HIP 30438, GC ۸۳۰۲
منابع
سیمباد اطلاعات
ستارهٔ سُهـِیل (آلفا شاه‌تخته، alpha Carinae) یا پَرَک درخشان‌ترین ستارهٔ صورت فلکی شاه‌تخته است. سهیل پس از شباهنگ دومین ستارهٔ پرنور آسمان شب است ولی در مدارهای شمالی قابل دیدن نیست. برای نمونه در شهر تهران تنها یک درجه از افق بالا می‌آید و بعد از حدود ۳ ساعت غروب می‌کند و در شهری مانند بندرعباس نیز بعد از حدود ۶ ساعت بعد از طلوع قابل مشاهده می‌شود. برای دیدن آن باید به مناطق با عرضهای جغرافیایی پایین‌تر سفر کرد، دلیل ورود نام این ستاره به فرهنگ فارسی به شکل ضرب‌المثل همین کم پیدا بودن آن است. ستاره سهیل یک ابرغول سفید است و با ۹ جرم خورشیدی و قطر ۷۰ برابری خورشید از نزدیکترین نامزدهای ابرنواختر به شمار می‌رود. این ستاره در فاصله ۳۱۳ سال نوری از زمین قرار دارد و درخشندگی آن حدود ۱۰۰۰۰ برابر خورشید تخمین زده شده.[۲]
موقعیت ستاره سهیل در صورت فلکی شاه‌تخته
سهیل نامی عربی بوده و در کاربرد به معنای «درخشان» است. نام‌های فارسی این ستاره پرک و اگست است.[۳] در کشورهای اسلامی از واژهٔ سهیل برای نام‌گذاری پسران استفاده می‌شود.
قدیمیان دربارهٔ آن می‌گفتند که ستاره‌ای است در جانب جنوب که اهل یمن نخست آن را می‌بینند و با برآمدن آن میوه‌ها می‌رسند.[۳]
سنائی می‌گوید:
در دیار تو نتابد آسمان هرگز سهیل
گر همی باید سهیلت، قصد کن سوی یمن
و فردوسی می‌گوید:
ز سر تا بپایش گلست و سمن
بسرو سهی بر سهیل یمن
برای یونانیان باستان و نیز رومیان قدیم ستارهٔ سهیل ستاره‌ای ناشناخته بود ولی در مصر باستان، و ناواهو که این ستاره را «ما یی بی زو» می‌خوانند ستاره‌ای شناخته بود. ایرانیان و عرب‌ها در ستاره‌شناسی در دوران اسلامی از نام سهیل از بیش از ۱۴ سده پیش برای این ستاره استفاده کرده‌اند. انجمن رمان نویسی
سهیل‌المحلف سُهیل‌المُحلف یا گاما بادبان یک ستارهٔ ولف رایت در صورت فلکی بادبان است. این ستاره که با قدر ظاهری حدود ۱٫۷۵ در آسمان می‌درخشد پرنورترین ولف رایت آسمان شب است. انجمن رمان نویسی
صورت فلکی عقاب
اطلاعات رصدی
مبدا J2000 اعتدال J2000
صورت فلکی عقاب
بعد ۱۹h ۴۶m ۱۵.۵۷۹۵s
میل +۱۰° ۳۶′ ۴۷.۷۴″
قدر ظاهری (V) ۲.۷۲۴
مشخصات
رده K3II
راهنمای رنگ U-B 1.68
راهنمای رنگ B-V 1.52
اخترسنجی
سرعت شعاعی (Rv) -۲.۸ km/s
حرکت مخصوص (μ) RA: ۱۵.۷۲ mas/yr
Dec.: -۳.۰۸ mas/yr
اختلاف منظر (π) ۷.۰۸ mas
قدر مطلق (MV) -۳.۰۳
جزئیات
جرم ۵ M☉
شعاع ۱۱۰ R☉
درخشندگی ۳۰۰۰ L☉
دما ۴۱۰۰ K
نام‌گذاری‌های دیگر
TARAZED, 50 Aql, gam Aql, HD 186791, BD+10° 4043, HIP 97278, HR 7525, FK5 741, SAO 105223.
منابع
سیمباد اطلاعات
شاهین ترازو یا گاما عقاب یک ستاره است که در صورت فلکی عقاب قرار دارد. نام این ستاره در زبان‌های اروپایی یعنی tarazed دگرگون‌شدهٔ همان واژه فارسی ترازو است. انجمن رمان نویسی
موقعیت ستاره شباهنگ(circled).
اطلاعات رصدی
مبدا مبدأ (ستاره‌شناسی) (ICRS) اعتدال مبدأ (ستاره‌شناسی) (ICRS)
صورت فلکی سگ بزرگ
بعد 06h 45m 08.9173s[۱][۲]
میل 58.017″ 42′ −16°[۱][۲]
قدر ظاهری (V) −1.47 (A)[۱] / 8.30 (B)[۳]
مشخصات
رده A1V (A)[۱] / DA2 (B)[۳]
راهنمای رنگ U-B −0.05 (A)[۴] / −1.04 (B)[۳]
راهنمای رنگ B-V 0.01 (A)[۱] / −0.03 (B)[۳]
اخترسنجی
حرکت مخصوص (μ) RA: −546.05[۱][۲] mas/yr
Dec.: −1223.14[۱][۲] mas/yr
اختلاف منظر (π) 379.21 ± ۱٫۵۸ mas
قدر مطلق (MV) 1.42 (A)[۵] / 11.18 (B)[۳]
مدار ستاره دوتایی بصری
همدم α CMa B
دوره (P) ۵۰٫۰۹ yr
نیم‌قطر کوچک (a) ۷٫۵۶"
خروج از مرکز (e) ۰٫۵۹۲
انحراف (i) ۱۳۶٫۵°
طول گره (Ω) ۴۴٫۶°
دور حضیض (T) ۱۸۹۴٫۱۳
آرگومان حضیض (ω) ۱۴۷٫۳°
جزئیات
هم‌سنجی سیاره‌های منظومه خورشیدی با تعدادی از ستاره‌های مشهور:
الف:
زمین (۴) > ناهید (۳) > مریخ (۲) > تیر (۱)
ب:
مشتری (۸) > زحل (۷) > اورانوس(۶) > نپتون (۵) > زمین (بدون شماره)
پ:
شباهنگ (۱۱) > خورشید (۱۰) > ولف ۳۵۹ (۹) > مشتری (بدون شماره)
ت:
دبران (۱۴) > نگهبان شمال (۱۳) > رأس پیکر پسین (۱۲) > شباهنگ (بدون شماره)
ث:
ابط‌الجوزا (۱۷) >قلب عقرب (۱۶) > پای شکارچی (۱۵) > دبران (بدون شماره)
ج:
وی‌وای سگ بزرگ (۲۰) >وی‌وی قیفاووس (۱۹) > مو قیفاووس (۱۸) > ابط‌الجوزا (بدون شماره)
شباهنگ یا شِعرای یمانی (به انگلیسی: Sirius) اسم یک سامانهٔ ستاره‌ای و درخشان‌ترین ستارهٔ آسمان شب است. شباهنگ کمابیش از همهٔ نقاط مسکونی زمین دیده می‌شود و در نیمکرهٔ شمالی به عنوان یک رأس مثلّث زمستانی شناخته می‌شود. شباهنگ با ۸٫۶ سال نوری یکی از نزدیکترین ستاره‌ها به زمین است. جرم شباهنگ ۲٫۴ برابر جرم خورشید، و قدر ظاهری آن منفی ۱٫۴۷ است، یعنی تقریباً دو برابر پر نورتر از دومین ستارهٔ پر نور آسمان، سهیل است. چیزی که با چشم بدون ابزار فقط یک ستاره دیده می‌شود، یک منظومهٔ دوتایی ستاره‌ای است که شامل یک ستارهٔ سفید رشتهٔ اصلی به نام Sirius A و یک کوتولهٔ سفید به نام Sirius B می‌شود. فاصلهٔ Sirius A از همدمش بین ۸٫۲ تا ۳۱٫۵ واحد نجومی متغیر است.
شباهنگ هم به دلیل درخشندگی ذاتی آن و هم به‌خاطر ن*زد*یک*ی به زمین، پرنور دیده می‌شود. این ستاره به آرامی به منظومهٔ خورشیدی نزدیک می‌شود، بنابراین در ۶۰ هزار سال آینده، کمی درخشان‌تر دیده خواهد شد. بعد از آن فاصله‌اش از منظومهٔ ما بیشتر خواهد شد و بنابراین کم‌نورتر می‌شود. با این حال در ۲۱۰ هزار سال آینده، همچنان پرنورترین ستارهٔ آسمان شب زمین خواهد بود.[۹]
جرم شباهنگ حدود دو برابر خورشید است و قدر مطلق آن ۱٫۴۲ است. این مقدار، ۲۵ برابر درخشندگی خورشید است[۱۰] اما نسبت به دیگر ستاره‌های پرنور آسمان، مثل سهیل یا پای شکارچی درخشندگی بسیار کمتری است. سن این سامانه بین ۲۰۰ تا ۳۰۰ میلیون سال است.[۱۰] این سامانه در اصل از دو ستارهٔ پرنور آبی‌فام تشکیل شده بود. ستارهٔ سنگین‌تر، Sirius B، منابع خود را مصرف کرد و به یک غول سرخ تبدیل شد. بعد لایه‌های بیرونی خود را بیرون افکند و با رُمبش به درون خود در حدود ۱۲۰ میلیون سال پیش، به حالت کنونی یعنی کوتولهٔ سفید تغییر کرد.[۱۰]
این ستاره در پیکر آسمانی (صورت فلکی) سگ بزرگ قرار دارد به همین دلیل در زبان انگلیسی به آن Dog Star هم می‌گویند. نام آن در سامانهٔ نام‌گذاری بایر «آلفا سگ بزرگ» (به انگلیسی: Alpha Canis Majoris) است. کنار روزی شباهنگ نشانه‌ای از شروع طغیان رود نیل در مصر باستان و همچنین روزهای سگی در یونان باستان بود. همچنین در منطقهٔ خور و بیابانک (جندق و بیابانک) همزمان با کنار روزی شباهنگ، جشن شلغم برگزار می‌شود.[۱۱] حال آنکه در نیمکرهٔ جنوبی و برای پولینزیایی‌ها همین ستاره، نشانهٔ زمستان بود و مرجع مهمی برای جهت‌یابی در اقیانوس آرام به حساب می‌آمد.
محتویات
۱ اسطوره‌شناسی
۲ تاریخچه رصدی
۳ نام‌های مختلف
۴ جستارهای وابسته
۵ پانویس
اسطوره‌شناسی
نوشتار اصلی: تیشتر
در اسطوره‌های ایرانی و زرتشتی، ستارهٔ شباهنگ، ستارهٔ روزآهنگ، تیشتر یا تیر (با سیارهٔ تیر یا عطارد اشتباه نشود) نامیده می‌شود، و نماد تیشتر، ایزد و ستاره باران و باروری خاک شناخته می‌شود. تیشتر ایزدی نیرومند است که به صورت مردی شکوهمند بر گردونهٔ خود آشکار می‌شود که هزار تیر و هزار کمان زرّین و هزار نیزه و هزار خنجر و هزار گرز فلزین دارد و زمانی به شکل گاوی بزرگ درمی‌آید و گاهی، به شکل اسبی سفید با سم‌های بلند و بر اپوش، دیو خشکی می‌تازد. ستارهٔ نماد اپوش‌دیو، قلب عقرب است که درخشان‌ترین ستارهٔ صورت‌فلکی کژدم است.[۱۲]
همچنین در فرهنگ عرب پیش از اسلام این ستاره مورد ستایش بوده‌است، در قرآن، آیهٔ ۴۹ سوره نجم این باور را تخطئه کرده‌است: «و اوست (خداوند یکتا) پروردگار ستارهٔ شِعری (شباهنگ)» یعنی باید آفرینندهٔ ستاره را پرستید نه ستاره را.[۱۳]
شباهنگ، تیشتر پهلوی یا روزآهنگ، ایزدی است که یشت هشتم اوستا از آنِ او است. بنابراین یشت، تیشتر ستاره‌ای است سپید، درخشنده و دورپیدا. او سرشت آب دارد، توانا است و نژادش از آپم نپات است. او سَرور همهٔ ستاره‌ها است. در شایستهٔ ستایش و نیایش بودن، همسنگ هرمزد آفریده شده‌است. اگر چنین نمی‌بود، پری خشکسالی همه‌جا را از میان می‌برد. اگر او را بستایند، دشمن و گردونه‌ها و درفش‌های ایشان به سرزمین‌های آریایی وارد نخواهد شد و بیماری‌ها وارد نخواهند شد.[۱۴]
طلوع او همزمان با تازش دوبارهٔ چشمه‌های آب است. برای برآمدن و طلوع او باید گوسپندی یکرنگ را قربانی و بریان کرد؛ آنگاه او طلوع خواهد کرد. در ده شب نخستین به پیکر مردی جوان و پانزده ساله در آسمان خواهد درخشید. در ده شب دوم به پیکر گاوی زرین‌شاخ خواهد درخشید. در ده شب سوم به پیکر اسبی سپید با گوش‌های زرین و لگام زرین خواهد درخشید و آنگاه به دریای فراخکرد خواهد رفت، با اپوش‌دیو خواهد جنگید و نخست از او شکست خواهد خورد و سپس به یاری هرمز بر او پیروز خواهد شد. آنگاه دریا را به موج، جنبش، خروش و طغیان در خواهد آورد و ابر از دریا برخواهد خاست و باد آن ابر را به بوم‌ها خواهد راند و باران خواهد بارید.[۱۵]
تاریخچه رصدی
شباهنگ به عنوان پرنورترین ستارهٔ آسمان شب، در نخستین سوابق رصدی، ثبت شده‌است. این ستاره هر سال هفتاد روز ناپدید می‌شود تا دوباره پیش از طلوع خورشید به آسمان شب بازگردد. موقعیت این ستاره نسبت به دائرةالبروج باعث می‌شود تا این کنار روزی نسبت به ستاره‌های دیگر بسیار منظم باشد. دورهٔ زمانی چرخش ظاهری این ستاره به گرد زمین با دقت بالایی تقریباً ۳۶۵٫۲۵ روز است و بنابراین آن را نسبت به سال اعتدالی ثابت نگه می‌دارد. این کنار روزی در قاهره روز ۱۹ جولای (میلادی) دیده می‌شود که آن را درست پیش از انقلاب تابستانی و شروع طغیان رود نیل در دوران باستان قرار می‌داد. به دلیل بی‌نظمی خودِ سیل، دقت بسیار بالای بازگشت ستاره، آن را برای مصری‌های باستان مهم کرده بود و آنها شباهنگ را به عنوان ایزدبانو سوپدت می‌پرستیدند، کسی که باعث حاصلخیزی زمین‌های‌شان می‌شد.
نام‌های مختلف
این ستاره در پارسی با نام‌های کاروان‌کش، وَراهَنگ، روزآهنگ، شب‌کش، شباهنگ، خُنُک، تیر و تیشتَر نیز نامیده می‌شود. زبان‌های اروپایی نیز ستاره سیروس (به انگلیسی: Sirius) خوانده می‌شود، ستارهٔ آلفای صورت فلکی سگ بزرگ، کلب اکبر است. انجمن رمان نویسی
