حقوق جستاری دربارۀ تأخیر در اجرای حد

[MAHDIS]

به ویژه اینکه بنا بر رأیی در حقو قﷲ گواهی دادن از باب امر به معـروف و نهـی از منکر واجب است. برابر این رأی، شهادت داوطلبانه و بدون تقاضای کسی، معتبر و حتی واجب است (النجفی، 1405، ج ).14: 701 چگونه می توان کسی را که برای انجام دادن وظیفه اقدام کرده است، به کیفر سنگین قذف محکوم کرد؟ همچنین میتـوان پرسـ ید: آیا قاضی وظیفه ندارد، پیش از استماع اولین گواهی، از حـضور بقیـۀ گواهـان اطمینـان حاصل کند؟ درست است که از راههای گوناگون باید مردم را آموزش داد تـا بـرای ادای گواهی در چنین مواردی به آسانی در دادگاه حاضر نشوند، ضرورتی ندارد این آموزش از راه اجرای حد بر آنها باشد. در اجرای حد و مجازات حتی بر بی پروایان، در هر حال نباید جانب احتیاط را از دست داد.

برخی فقیهان با اشاره به این اشکال ها و پارۀ دیگری از اشکال های محتـوای ی روایـت سکونی، آن را نوعی اجتهاد در برابر نص دان ستهاند (منتظری، بی تا ).: 45 اما واقعیت این است که در مقام استنباط از این حدیث که سند بیاشکالی هم ندارد، نم یتوان از دیگـر اصول و قواعد که برخی از آنها از متون معتبر استنباط شده اند چشم پوشـ ید. حتـی بـر فرض صحت ر وایت، انبوهی از شواهد و قراین با این پروندۀ قضایی همراه بوده است کـهاکنون در اختیار ما نیست. ما ویژگی های افراد حاضر در این پرونده و میزان آگاهی آنان به امکان اقامۀ گواهی و انگیز ههای آنان برای حضور در دادگاه را نم یدانیم. با این لحـاظ به این حدیث نم یتوان نص اطلاق کرد . تنها با استناد به بیان امـام (ع) در جریـان یـک قضاوت و داوری نمی توان حکم عامی برای همۀ حدود صادر کرد و سخ تگیرانه هرگونـه تأخیر در اجرای حد را ناروا شمرد.

انجمن رمان نویسی | تک رمان

انجمن رمان نویسی تک رمان با هدف تشویق نویسندگان ایجاد شده و در راستای پیشرفت نویسنده های نوقلم و چاپ برترین رمان ها فعالیت می کند.

forums.taakroman.ir

 

انجمن رمان نویسی دانلود رمان

[MAHDIS]

افزون بر این، مضمون روایت مذکور با روایت اسماعیلبن خراش هم در تعارض است. در این روایت به نقل از زراره می خوانیم کـه : شـهادت شـهود بـ هطـور متفـرق پذیرفتـه می شود، اما اگر سه نفر شهادت داده باشند، شهادت نفر چهارم پس از آن هـم پذیرفتـه میشود (الحر العاملی، 1401، ج ).81: 303 هرچند سند این روایت اعتمادپذیر نیست.

آنچه التزام به ظاهر روایت سکونی را دشوار تر می کنـد ایـن اسـت کـه برابـر روایـات موجود، حد بهدلیل مصالح گوناگونی مانند بیماری بزهکار به تأخیر افتـاده اسـت (الحـر العاملی، 1401، ج ).81: 023 از یک سو لحن روایت سکونی که تـأخیر در حـد را نفـی میکند، بسیار تأکیدآمیز و تخ صیصنابردار است؛ واژۀ ساعت نکره در سیاق نفی اسـت و افادۀ عموم میکند. مقصود از واژۀ ساعت در عرف آن روز، هر واحد زمانی که باشد نشان از آن دارد که در اجرای حد کمترین تأخیری روا نیست . این بیان بسیار تأکیدآمیز است. این در حالی خواهد بود که مضمون آن با موارد شایان توجهی از تأخیر در متـون دینـی تخصیص خور ده است؛ برای نمونه تأخیر در اجرای حد بـر بیمـار تـا زمـان بهبـودی او؛ تأخیر در اجرای حد بر کسی که در سرزمین دشمنان اسلام مرتکب عمل مستوجب حد شده است؛ تأخیر در اجرای حد بر زن حاملـه و شـیرده، زن مـستحاضه و تـأخیر بـرای حضور شاهدان اجرای حد. اگر بر آن باشیم که موارد جواز تأخیر به آنچه محدود نیـست که در نصوص ذکر شده اند و دامنۀ تخصیص آن بسی گستر دهتـر مـیشـود .

انجمن رمان نویسی | تک رمان

انجمن رمان نویسی تک رمان با هدف تشویق نویسندگان ایجاد شده و در راستای پیشرفت نویسنده های نوقلم و چاپ برترین رمان ها فعالیت می کند.

forums.taakroman.ir

 

انجمن رمان نویسی دانلود رمان

[MAHDIS]

ایـن انـدازه تخصیص، بی شک از اعتبار این روایت می کاهد؛ نه به این دلیل که عام مخصَّ ص در افراد باق یمانده ظهور ندارد؛ بلکه از آنروی که نم یتوان پذیرفت لحن روایتـی، هـم در مقـام بیان حکم کلی و به ظاهر تخ صیصناپذیر باشد و هم تا این اندازه دچار تخـصیص شـده باشد. به هر حال این وضعیت، عموم روایت را متزلزل می کند.

در مجموع بر فرض که مضمون روایت در خصوص مورد آنکه ظاهراً شـهادت ناتمـام به زنای به تراضی است (و سیاست شرع اقدس ترغیب بـه پـر دهپوشـی و عـدم شـهادت است) پذیرفته شود، نمی توان حکمی کلی و ناظر به همۀ حدود از آن استنباط کرد.

انجمن رمان نویسی | تک رمان

انجمن رمان نویسی تک رمان با هدف تشویق نویسندگان ایجاد شده و در راستای پیشرفت نویسنده های نوقلم و چاپ برترین رمان ها فعالیت می کند.

forums.taakroman.ir

 

انجمن رمان نویسی دانلود رمان

[MAHDIS]

2. 2. 2. مرسلۀ صدوق

در مرسلۀ صدوق از امیرمؤمنان (ع) نقل شده است که:

»اگر در اجرای حد اما و اگر راه پیدا کند، حد، تعطیل میشود« (الـصدوق، 1404، ج

4: 50، روایت 1705).

اما و اگر را میتوان به درنگ و تأخیر تفسیر و تعبیر کر د. مقصود از اما و اگر هر چـه باشد، روشن نیست که حد در این روایت بهمعنای حد اصطلاحی باشد. مـضمون روایـت بیشتر ناظر است به سرزنش الغاگرایی و سستی و اهمال در اجرای مجاز اتها، به گونـه ای که به تعطیل کیفر بینجامد و اصل قطعیت کیفر را مخدوش کند. لحن روایت، هر تأخیر مصلحت آمیزی را نفی نم یکند، بلکه مقصود چنان تردید و درنگـی اسـت کـه سـرانجام مایۀ تعطیلی اجرای مجازات شود.

حتی احتمال دارد که حدیث بهنوعی بیانگر مضمون قاعدۀ درء و تأکید بر این نکتـه باشد که حد را تنها میتوان در صورت قطعی بودن و فقدان هرگونه شبهه اجرا کر د. اگر در استحقاق مجرم برای مجازات اما و اگری باشد، بایـد حـد را تعطیـل کـر د. در واقـع، مقصود از تعطیل در این روایت همان دفع بهمعنای عدم اجر است. هرچند ایـن احتمـال بعید است؛ زیرا تعطیل حد در روایات اغلب متضمن معنایی منفی است. گاه تعطیل حد از نشان ههای نامناسب آخرالزمان بهشمار آمده است (الحـر العـاملی، 1401، ج 1 ).: 615 گاه نیز آنگونه که در خطبۀ منسوب به امام حسین (ع) در توصیف حکومت اموی آمده، از ویژگی های آن نظام فاسد برشمرده شده است (المجلسی، 1403، ج 382 :44).

جدا از این نکات، روشـن نیـست کـه حـد در دو روایـت پیـشین بـ همعنـای حـدود اصطلاحی باشد . ابهام در واژۀ حد مانع از این تعین و تعیین است.

انجمن رمان نویسی | تک رمان

انجمن رمان نویسی تک رمان با هدف تشویق نویسندگان ایجاد شده و در راستای پیشرفت نویسنده های نوقلم و چاپ برترین رمان ها فعالیت می کند.

forums.taakroman.ir

 

انجمن رمان نویسی دانلود رمان

[MAHDIS]

. ضمن اینکه مـیتـوان پرسید: »حد« دارای کدام ویژگی است که تأخیر در اجرای آنها نارواست، ولی تعزیرات را می توان با تأخیر اجرا کرد؟ حد و تع زیر را خواه از چشمانداز اجتماعی نگـاه کنـیم یـا از دید الهی و دینی، از این جنبه متفاوت بهنظر نمی رسند. ما تعزیراتی را سراغ داریـم کـه ناظر به محرمـات شـرعی هـستند و لزومـاً از حـدود اصـطلاحی کـ مارج تـر نیـ ستند از. چشم انداز آثار اجتماعی هم، جر مانگاری پار های اعمال و کیفرگذاری برای آنها به منظـور حفظ کیان جامعه یا پاسداری از ارز شها و مصالح ضروری است. بنابراین هرگاه جرم ی ـ حد باشد یا تعزیرـ اثبات شده باشد، مجازات باید در فرصت مناسب و مقتضی اجرا شود.

انجمن رمان نویسی | تک رمان

انجمن رمان نویسی تک رمان با هدف تشویق نویسندگان ایجاد شده و در راستای پیشرفت نویسنده های نوقلم و چاپ برترین رمان ها فعالیت می کند.

forums.taakroman.ir

 

انجمن رمان نویسی دانلود رمان

[MAHDIS]

2. 2. 3. مضمرۀ سماعه

در مضمرۀ سماعه، تعزیر، حدی که وقت ندارد (حداً ل*ی*سی له وقت) نامیـده مـیشـو د در.

این روایت آمده است که:

گواهان به ناحق به حدی که وقت ندارد، محکوم میشوند؛ و این به نظر امام بـستگی دارد (الکلینی، 1387، ج 243 :7، روایت 61 ).

ممکن است با تکیه بر مفهوم این تعبیر که دربارۀ تعزیر است، حد به مجـازات دارای وقت، تفسیر و تعبیر شود . به این معنا کـه وقـت حـد، مـشخص و معـین اسـت و بایـد بی درنگ اجرا شود.

اما در این تعبیر، مقصود از وقت، نه زمان که اندازه است. بنابراین نمیتـوان بـه مفهـوم این تعبیر برای اثبات موقت بودن، یعنی فوری بودن اجرای حد استناد کرد. وقت در اصـل به معنای حد و غا یت زمانی یا مکـانی (ابـن فـارس، 1404، ج 1316 :، مـادۀ وقـ ت) و هـم بهمعنای زمان معلوم و معین است . امر موقوت یعنی امر مح دود. لغت شناسـان بـرای بیـان استعمال وقت در معنای تعیین، به سخن معروف ابنعباس هم تمسک کردهاند کـه گفتـه است: »پیامبر (ص) برای شرب خمر، حدی تعیین نک رد« (ابن منظـور، 1408، ج 51: 3،16 مادۀ وقت) پس حدی که وقت ندارد، یعنی عقوبتی که برخلاف حد، اندازۀ معین ندارد.

انجمن رمان نویسی | تک رمان

انجمن رمان نویسی تک رمان با هدف تشویق نویسندگان ایجاد شده و در راستای پیشرفت نویسنده های نوقلم و چاپ برترین رمان ها فعالیت می کند.

forums.taakroman.ir

 

انجمن رمان نویسی دانلود رمان

[MAHDIS]

2. 2. 4. مضمون ادلۀ جواز یا وجوب تأخیر در موارد خاص

برابر روایات، تأخیر در اجرای حد در مواردی جایز است. شاید گفته شـو د: ایـن روایـات بهطور ضمنی دلالت دارند بر اینکه اصل بـر اجـرای فـوری و بـیدرنـگ حـدود اسـت و مواردی که استثنا شده از شمول قاعده و اصـل لـزوم تـسریع خـارج شـ دهانـ د. در واقـع تصریح به جواز تأخیر در موارد معین ضمناً بهمعنای آن است که لزوم تعجیـل در دیگـر موارد، مفروض و مسلمّ بوده است.

این استدلال ناتمام است؛ ادل های که بر جواز یا لزوم تأخیر دلالت میکنـد، حـداکثر بـر لزوم اجرای حد پس از رفع مانع دلالت دارند، نه بر لزوم فوریت در صـورت فقـدان مـانع یـا حتی پس از رفع ما نع. مگر اینکه گفته شو د: ارتکاز اهل شرع زیر تأثیر تعالیم معـصومان (ع) این بوده است که مجازات باید بی درنگ اجرا شود و موارد جواز تأخیر، استثناهایی بر همین ارتکاز شرعی است. اما اثبات وجود چنین ارتکازی خود جای تردید و تأمل دارد.

انجمن رمان نویسی | تک رمان

انجمن رمان نویسی تک رمان با هدف تشویق نویسندگان ایجاد شده و در راستای پیشرفت نویسنده های نوقلم و چاپ برترین رمان ها فعالیت می کند.

forums.taakroman.ir

 

انجمن رمان نویسی دانلود رمان

[MAHDIS]

2. 2. 5. روایات نهی از تعطیل حد

در روایتی از تعطیل و تضییع حد نهی شده است (برای نمونه نک: الکلینی، 1387، ج 7:

).291 فقها با است ناد به همین روایات، تعطیل و عـدم اجـرای حـد را حـرام دانـ ستهانـد

(النراقی، ).7141: 455 این روایات، مستند شمار شایان توجهی از احکـام مهـم جزایـی دیگر هم قرار گرفته است. گاه استدلال می شود که ادلۀ حرمت تعطیل حـد، بـر حرمـت تأخیر در اجرای حد هم دلالت میکند (موسـوی گلپای گـانی، 1412، ج 2 ).: 97 از ایـن بالاتر ادعا شده است که تأخیر و امهال، مصداق تعطیل است (همان) یا اینکه تأخیر حد آن را در معرض سقوط قرار می دهد (الطباطبایی، 1363، ج 50 :16).

نمی توان پذیرفت که تأخیر لزوماً مصداق تعطیل است. برعکس، می تـوان مـواردی را تصور کرد که تسریع در اجرای حد سبب تضییع آن شود و تأخیر، سبب اجرای هدفمند و بهینۀ آن باشد. اجرای حد بر بزهکاری که نم یتواند مجازات و سرزنش ناشـی از آن را درک کند، نوعی تضییع حد است؛ حال آنکه تأخیر حد تا زمانی که مجرم، توانایی درک سرزنش و رنج ناشی از کیفر را داشته باشد، مصداق اجرای درست حد است؛ مانند تأخیر اجرای حد بر شرابخواری که هنوز توانـایی درک سـرزنش حاصـل از اجـرای مجـازات را ندارد. نیز نمی توان پذیرفت که ادلۀ حرمت تعطیل حد بر حرمت تأخیر هم دلالـت دارد؛ این دو عنوان از نظر مفهومی متغایرند و هر تأخیری مصداق تعطیل نیست.

انجمن رمان نویسی | تک رمان

انجمن رمان نویسی تک رمان با هدف تشویق نویسندگان ایجاد شده و در راستای پیشرفت نویسنده های نوقلم و چاپ برترین رمان ها فعالیت می کند.

forums.taakroman.ir

 

انجمن رمان نویسی دانلود رمان

[MAHDIS]

2. 2. 6. ادلۀ نهی از کفالت در حد

در روایت سکونی (الحر العاملی، 1401، ج 81: 333)، مرسلۀ صدوق (الصدوق، 1387، ج 4:

74، حدیث 6415) و روایت اصبغ (الصدوق، 1404، ج 3: 59) از کفالت در حد نهـی شـده است. این روایات هم گاه به عدم جواز تأخیر در اجرای حـد و نهـی از تعطیـل آن تفـسیر و تعبیر شده اند (الطباطبایی، 1363، ج ).61: 42 در واقع، نهی از کفالت در حد بـ همعنـای آن است که نباید از محکوم کفالت را پذیرفت؛ بلکه باید بیدرنگ مجازات را اجرا کرد.

این استدلال تمام نیست؛ زیرا فلسفۀ نهی از کفالت در حد روشن نیست. در روایـات فلسفۀ خاصی بر ای نهی از کفالت ذکر نشده است. شـاید علـت نهـی از کفالـت، اجـرای سریع و فوری حد باشد؛ بر پایۀ این تفسیر، علت منع آن است که پس از اثبـات قـضایی جرم حدی (در صورتی که مقصود از حد در روایت، حدود اصطلاحی باشد) مجازات باید بی درنگ اجرا شود تا از تأخیر اجرای حد و تعطیل آن پیشگیری شده باشد (الطباطبایی الحائری، 1418، ج ).61: 42 اما این تنها تفسیر ممکن از روایات مربوط نیست؛ میتوان نهی از کفالت را همسو با اصل تخفیف و تسهیل در اجرای حدود نیز تفسیر و تعبیر کرد.

انجمن رمان نویسی | تک رمان

انجمن رمان نویسی تک رمان با هدف تشویق نویسندگان ایجاد شده و در راستای پیشرفت نویسنده های نوقلم و چاپ برترین رمان ها فعالیت می کند.

forums.taakroman.ir

 

انجمن رمان نویسی دانلود رمان

[MAHDIS]

به این معنا که در اجرای حدود نباید سخ تگیری کرد، حال آنکـه کفیـل گـر فتن بـرای تکمیل ادلۀ علیه متهم، نوعی سخ تگیری است که با وضع حدود منافات دارد؛ زیرا بنای حدود بر تخفیف و آسا نگیری است (السرخـسی، بـی تـا، ج ).02: 401 بـر مبنـای ایـن تفسیر، دادرس باید ادلۀ موجود علیه متهم را بهسرعت ارزیابی کنـد؛ هرگـاه ادلـه بـرای اثبات مجرمیت کافی بود، او را محکوم و در غیر این صـورت آزاد کنـ د. نمـی تـوان بـرای تحصیل و تکمیل ادلۀ علیه متهم از او خواست تا کسی را کفیل کند. این تکلیفی زائد و بر خلاف فرض برائت و بیگناهی متهم و موجب تضرر وی است. اینکه در برخی روایات، نهی از سوگند در حد، در کنار نهی از کفالت قرار گرفته است (صدوق، 1404، ج ،4: 47 حدیث 6415) این تفسیر و تعبیر را تأیید می کند. هرچند ذکر شفاعت در همین حدیث چه بسا معنای اول را تأیید کند. ضمن اینکه روشن نیست که آنگونه که شـیخ صـدوق گزارش کرده است نهی از شفاعت، کفالت و عدم جریان سوگند در حد، در یـک روایـت بیان شده باشد . شاید در این زمینه روایات متعددی وچود داشته و شیخ صـدوق آنهـا را در قالب یک روایت گرد آورده است؛ به ویژه اینکـه عـادت او حـذف یـا تلخـیص اسـناد حدیث بوده است (برای مطالعـۀ بحثـی دربـارۀ روششناسـی نقـل شـیخ صـدوق نـ ک:

الطباطبایی 1363، ج 4: 74).

انجمن رمان نویسی | تک رمان

انجمن رمان نویسی تک رمان با هدف تشویق نویسندگان ایجاد شده و در راستای پیشرفت نویسنده های نوقلم و چاپ برترین رمان ها فعالیت می کند.

forums.taakroman.ir

 

انجمن رمان نویسی دانلود رمان