حقوق جستاری دربارۀ تأخیر در اجرای حد

[MAHDIS]

چنانکه امهال و اهمال در حـدود روا نیـست؛ کوتـاهی در اجرای بجا و متناسب کیفرهای تعزیری هم جایز نخواهد بود.

بههمین ترتیب، ادلۀ نهی از تأخیر در اجرای حد، اقدامات احتیا طآمیزی را که بـرای تضمین سلامت محکوم و برخی از جنبههای انسانی لازم و طبعـاً زمـا نبـر اسـت، نفـی نمی کند؛ برا ی نمونه اگر پیش از اجرای کیفر انجام دادن بعضی از معاینات و وارس یهای مربوط به سلامت محکوم ضروری باشد، ادلۀ نهی از تأخیر در اجرای حـد هرگـز آنهـا را نفی نمی کند؛ زیرا این روایات در هر حال به فوریت و قطعیت متعـارف نظـر دارنـد؛ نـه عجله و شتاب نامعقول و نسنجیده.

به همین ترتیب، رعایت ملاحظات انسانی که گاه تعجیل در اجـرای کیفـر را ایجـاب می کند نیز در حد و تعزیر یکسان است. در مجموع به نظر نم یرسد حد و تعزیر بهلحـاظ تأخیر یا سرعت در اجرای کیفر، با یکدیگر تفاوتی داشته باشند تا روایـات مربـوط را بـه خصوص حدود اصطلاحی ناظر بدانیم.

انجمن رمان نویسی | تک رمان

انجمن رمان نویسی تک رمان با هدف تشویق نویسندگان ایجاد شده و در راستای پیشرفت نویسنده های نوقلم و چاپ برترین رمان ها فعالیت می کند.

forums.taakroman.ir

 

انجمن رمان نویسی دانلود رمان

[MAHDIS]

4. 2. تأخیر در حدود حق ﷲ و حقالناس

در حدودی که حق ﷲ محض هستند یا حدودی که جنبۀ حق ﷲ در آنها غالب است، بنابر تخفیف قرار دار د. قدر متقین از این عبارت فقهی که پیوسـته گفتـه مـیشـو د: بنـایحدود بر تخفیف است ،(1) حدود حق ﷲ است. از این روی تأخیر در حدود حق ﷲ آسان تـر محسوب می شود.

با این حال، جواز یا وجوب تأخیر در حقالناس منتفی نیست. مصلحتی کـه تـأخیر را اقتضا یا ایجاب می کند، شاید در هر یک از حق ﷲ یا حقالناس وجود داشته باشد. بهنظر می رسد حتی در قصاص که جنبۀ حقالناسی در آن به اعتباری از حدود حـ قالناسـی هـم ب*ر*جسته تر است، جواز تأخیر (در صورت وجود مصلح ت) منتفی نیست.

(1). إنّ مبنی الحدود علی التخفیف را می توان یک قاعدۀ فقهی قلمداد کرد که به اعتبـاری بـا قاعـدۀ درء متفاوت است. برای ملاحظۀ مواردی از استدلال به این اصل و قاعده و استنتاج حکم شـرعی از آن در مباحث فقهی گوناگون (نک: النجفـی، ج 41: 157، 190، 192، 222، 276، 292، 298، 299، ،603 334، 359، 368، 399، 405، 410، 430، 460، 325 و 646). حتی در مواردی به این قاعـده بـرای تجویز تأخیر اجرای حد هم استناد شده است (همان: 339). گویی به موجب این قاعده هرگاه امر دائـر باشد، میان شدت و سهولت، باید جانب سهولت و آسانی را گرفت.

انجمن رمان نویسی | تک رمان

انجمن رمان نویسی تک رمان با هدف تشویق نویسندگان ایجاد شده و در راستای پیشرفت نویسنده های نوقلم و چاپ برترین رمان ها فعالیت می کند.

forums.taakroman.ir

 

انجمن رمان نویسی دانلود رمان

[MAHDIS]

قرطبی گفته است: در میان امت اختلافنظری در این زمینه نیست که اگر اجرای قصاص سبب فتنهافروزی یا تفرق و تشتت امت شود، تـأخیر آن جـایز اسـت (القرطبـی، 1420، ج 61: 902) جـدا از صحت و سقُم این ادعا و اعتبار چنین اجماعی، این گفتـه صـحیح و مطـابق بـا مـوازین و مبانی است . حتی قصاص دارای جنبۀ عمومی است، یا شاید سبب طـرح مـسائلی عمـومی شود. زمام امری به این اندازه مهم صرفاً در دست مجنی عٌلیه یا اولیای او بهعنـوان شـخص نیست. همین گفته به طریق اولی در مورد جرایم حق الناس هم صدق می کند.

در متون فقهی، تفسیر و تعبیرها از قصاص گاه چنان است که گـویی قـصاص کـاملاً حقالناس و فاقد جنبۀ عمومی است . دربارۀ متهم به قتل آنگاه که دلایل کافی علیـه او وجود ندارد، حتی حبس متهم به مدت شش روز برای تکمیل ادله، به مطالبۀ اولیای دم منوط شد ه است (النجفی، 1405، ج ).24: 672 صاحب جواهر در توجیه تأییدگونۀ ایـن فتوای محقق حلی گفته است: زیرا این حق مربوط بـه اولیـای دم اسـت (همـان ).: 772 میتوان پرسید : آیا جامعه هیچ مسئولیت و اختیاری در زمینۀ شناسایی و معرفـی قاتـل به جامعه ندارد؟ آیا کسی میتواند متهم ب ه قتل باشد و بهدلیل کافی نبودن دلایل علیـه او، بی هیچ تضمینی آزاد شود؟

انجمن رمان نویسی | تک رمان

انجمن رمان نویسی تک رمان با هدف تشویق نویسندگان ایجاد شده و در راستای پیشرفت نویسنده های نوقلم و چاپ برترین رمان ها فعالیت می کند.

forums.taakroman.ir

 

انجمن رمان نویسی دانلود رمان

[MAHDIS]

اینگونه تقریر از مسائل قتل تنها در حـال و هـوای فهـم

قتل چون جرمی کاملاً شخصی و خصوصی درک شدنی خواهد بود؛ امروزه این گفتمان وتلقی بهکلی عوض شده است. عقلای عالم، قتل را جرم کاملاً عمومی و مهمی می دانند وضمن رعایت اصول انسانی از جمله عدم تجویز باز داشتهای نابجا برای کشف قاتل، جدااز خواست و مطالبۀ اولیای دم تلاش میکنند. دلیلی نداریم که شارع مقدس ایـن تلقـی عقلایی را نفی میکند؛ بلکه آموز ههای دینی خود بر شناسایی جنبههای عمومی دعاوی قصاص تأکید دارند . قرآن مجید کشتن یک نفر بیگناه را همانند کشتن همگان میداند (مائده ).: 23 کشتن همگان مسئ لهای مربوط به همگان است؛ نه خصوص کسان مقتـو ل.

باید تلاش کرد تا نصوص مربوط به این حوزه در این پارادایم جدید فهم شود.

به همین ترتیب، شاید تصور شود که تأخیر یا ت عجیـل در اجـرای قـصاص کـاملاً بـه خواستۀ اولیای دم بستگی دار د. این دیدگاه هم یـک بـار دیگـر قـصاص را امـری کـاملاً شخصی و خصوصی و در اختیار ولی دم قلمداد میکند؛ حال آنکه نه در جانب تعجیل و نه در جانب تأخیر نم ـیتـوان دسـت اولیـای دم را کـاملاً بـاز گذاشـ ت. شـاید مراتـب و گونه هایی از تعجیل سبب تفویت مصالح اجتمـاعی مهمـی شـود؛ چنانکـه شـاید تـأخیر بی اندازه مایۀ رنج جسمی و روانی محکوم شو د. کسی که محکـوم بـه مجـازات اسـت را نم یتوان با استناد به مصالح اجتماعی، عمری در انتظار کابوس کیفر زنـده نگـه داشـت؛ این خود عقوبت زائدی است که فرض برائت آن را نفی میکند.

انجمن رمان نویسی | تک رمان

انجمن رمان نویسی تک رمان با هدف تشویق نویسندگان ایجاد شده و در راستای پیشرفت نویسنده های نوقلم و چاپ برترین رمان ها فعالیت می کند.

forums.taakroman.ir

 

انجمن رمان نویسی دانلود رمان

[MAHDIS]

4. 3. استثنائات عدم جوار تأخیر حد

عدم جواز تأخیر در اجرای حد، حکم مطلقی نیست؛ این حکم افـزون بـر قـدرت منـوط است به نبود عذر یا مصلحتی که تأخیر را تجویز یا الزامی کنـد (الطباطبـایی، 1363، ج ).61: 42 مصلحتی که تأخیر در اجرای مجازات را ایجـاب مـیکنـ د، شـاید بـه شـخص محکوم یا دیگری مربوط باشد، مانند تأخیر حد بر دایه تا دایۀ دیگری بـرای طفـل پیـدا شود. مصالح مربوط به اسلام و جامعه نیز در حد وسیعی گـاه مجـوز یـا موجـب تـأخیر اجرای کیفر است. آن گاه که کیفر قصاص به نام دین و حکمی اسـلامی اجـرا مـیشـود، نمی توان مصالح اسلام را نادیده گرفت.

به برخی از این مصالح در روایات تصریح شده اسـت کـه از آن جملـ هانـد : تـأخیر در اجرای حد در هوای گرم و سرد، تأخیر در اجرای حد بر بیمار، تأخیر در اجـرای حـد در سرزمین دشمنان اسلام از بیم آنکه مبادا کیفر مایۀ دینگریزی محکـوم و پناهنـدگی او به د شمن شود . حتی برخی فقیهان احتمال دادهاند اگر زنا با اقرار ثابت شده باشد، جـایزاست اجرای حـد بـه تـأخیر افکنـده شـود تـا شـاید محکـوم از اقـرار خـویش بـازگردد(الطباطبایی الحائری، 1418، ج ).51: 994 ادله ای که بر مطلوبیت تستر و مبتنی بـودنحدود بر تخفیـف و پرهیـز از کیفرگ رایـی دلالـت دارد، تـأخیر در مـورد اخیـر را تأییـد کر دهاند. این مصالح گاه تأخیر را تجویز و گاه الزامی می کنند.

انجمن رمان نویسی | تک رمان

انجمن رمان نویسی تک رمان با هدف تشویق نویسندگان ایجاد شده و در راستای پیشرفت نویسنده های نوقلم و چاپ برترین رمان ها فعالیت می کند.

forums.taakroman.ir

 

انجمن رمان نویسی دانلود رمان

[MAHDIS]

مصالح موجب تأخیر به مواردی که در نـصوص ذکـر شـدهانـ د، محـدود نخواهـد بـو د. مجازات و اجرای آن، امری اجتماعی است و آن را با نمازگزاردن که واجبی کاملاً زمانمنـ د است، نم یتوان یکسان دانست . بسیاری از فقیهان مذاهب مختلف اسلامی تصریح کردهانـد که تأخیر در اجرای حدود بهدلیل اقتضای مصلحت محکوم یا مصلحت اسـلام جـایز اسـت (نک: بکربن عبدﷲ، ).5141: 85 از عبارت برخی فقیهان آشکارا برمـ یآیـد کـه مـصلحت مجوز تأخیر در اجرای حد به موارد منصوص محدود نیـ ست. هـر مـصلحتی شـاید مجـوز تأخیر باشد (الطباطبایی الحائری، 1418، ج ).61: 42 ادل های که بر اختیارات امام و حـاکم دلالت میکنند نیز این دیدگاه را تأیید کردهاند. مصالح موجب تأخیر و تشخیص مـوارد آن البتـه هرگـز سـلیقه ای و تبعـیض آمیـز نیـست. ایـن مـصالح را مـ یتـوان و بایـد نهـادی

(غیرشخصی)، قانونمند و روشمند کرد تا از اجرای تبعیض آمیز آنها جلوگیری شود.

از جملۀ موارد جواز تأخیر حد، تزاحم آن با مجازات اهم مانند قـصاص اسـ ت. البتـه برابر چند روایت که فقیهان هم به مضمون آن فتوا دادهاند، در صورت جمع مجـاز اتهـا به گون های که قتل یکی از آنها باشد، کیفر قتل از دیگر مجاز اتها مؤخر خواهد شد (نک:

الحر العاملی، 1401، ج 325 :8).

انجمن رمان نویسی | تک رمان

انجمن رمان نویسی تک رمان با هدف تشویق نویسندگان ایجاد شده و در راستای پیشرفت نویسنده های نوقلم و چاپ برترین رمان ها فعالیت می کند.

forums.taakroman.ir

 

انجمن رمان نویسی دانلود رمان

[MAHDIS]

جدا از این مورد، بهطور کلی در فرض تزاحم چند حد و اجتنابناپذیر بـودن تقـدیم یکی و تأخیر دیگری، بعید است که بتوان ملاک در تقدم اجـرای کیفـر را تقـدم زم ـانی ارتکاب جرم دان ست. تقدیم به این اعتبار وجهی ندارد، بلکه معیار، رعایت حق اهم است.

از اینروی، حق ﷲ یا حقالناس بودن جرم در این زمینه تعیینکننده به نظـر مـیرسـ د. تقدم حقالناس بر حقﷲ اغلب همچون قاعدهای کلی در ابواب گوناگون فقهی بهشـمار آمده است (شریف کاشانی، ).4041: 91 حتی شیخ اعظم ادعای اجماع بـر آن مـی کنـد (انصاری دزفول ی ).5141: 961 از اینروی بر فرض که کسی محکوم به اجرای قـصاص و حد شده باشد، در صورت مطالبۀ صاحب حق، قصاص اجرا مـیشـو د. ظـاهراً ایـن تقـدم حتی در صورتی که اجرای قصاص سبب از بین رفتن موضوع حد شود نیز جاری خواهد بود. به همین ترتیب در فرض اجتماع تعزیر حقالناس و حد حـ قﷲ، بـاز هـم تقـدم بـااجرای کیفر جرم حقالناسی است . نیز اگر ناگزیر باشیم یکـی از دو حـدی را کـه یکـیحق ﷲ و دیگری حقالناس است به تأخیر بیفکنیم، حد حـ قﷲ محـض یـا حـدی کـهجنبۀ حق اللهی آن غالب است، به تأخیر خواهد افتاد.

انجمن رمان نویسی | تک رمان

انجمن رمان نویسی تک رمان با هدف تشویق نویسندگان ایجاد شده و در راستای پیشرفت نویسنده های نوقلم و چاپ برترین رمان ها فعالیت می کند.

forums.taakroman.ir

 

انجمن رمان نویسی دانلود رمان

[MAHDIS]

5. تأخیر در اجرای بخشی از حد

آیا می توان بخشی از کیفری که به آن حکم شده است را اجرا کرد و بخش دیگری از آن را با استناد به مصلحتی به تأخیر افکند؟

شاید گفته شود : ادلۀ نهی از تأخیر در اجرای حد بـا اطـلاق و عمـوم خـود هرگونـه تأخیری را ـ خواه تأخیر همۀ حد یا بعضی از آن ـ را در بر میگیرد. از چشم انداز تفسیر لفظی این استدلال پذیرفتنی است.

اما از نگاه دیگری میتوان گفت : هرگاه به گواهی نصوص، تأخیر تمام حد جایز است، تأخیر بخشی از آن به طریق اولی جایز خواهد بو د. مصالح مجوز اینگونـه تـأخیر، شـاید وضعیت جسمی - روحی محکوم یا مصالح اجتماعی باشد. حتی دور نیست که ادعا شود بر اجرای حد به اینصورت عنوان تأخیر صادق نم ـیآیـد؛ بلکـه ایـ نگونـه اجـرا بیـشتر شایستۀ عنوان اجرای تدریجی یا مرحله بندی حد است.

روایاتی که توصیه میکنند برای اجرای حد بر بیمار، دسته چوبی شامل تمام شـمارگان حد (مثلاً هشتاد تازیانه در حد قـذف ) بـه بیمـار زده شـود (الحـر العـاملی، 1401، ج 18:

123) ضرورتاً اجرای تدریجی حد را نفی نم یکنند؛ آهنگ این روایات تمایل به تـسهیل و تخفیف بر بیماران و حتی ناتوانایان است.

انجمن رمان نویسی | تک رمان

انجمن رمان نویسی تک رمان با هدف تشویق نویسندگان ایجاد شده و در راستای پیشرفت نویسنده های نوقلم و چاپ برترین رمان ها فعالیت می کند.

forums.taakroman.ir

 

انجمن رمان نویسی دانلود رمان

[MAHDIS]

روح سماحت و تسهیل در این روایات ایـن گونـه اجرا را هم به دلالت التزامی تجویز میکند. اجرای حد مانند نمازگزاردن نیست که کیفیت آن حتماً باید بهصورت توقیفی از شارع مقدس دریافت شده باش د. فقیهان مباحـث جزایـی را نه در زی رمجموعۀ عبادات و توقیفیات کـه زیـر عنـوان احکـام و سیاسـات دسـ تهبنـدی کردهاند (تنها برای نمونه ن ک: الحلی، بی تا، ج ).1: 2 ادلۀ گستردگی اختیارات امام یا حاکم هم این نظر را تأیید میکند. مهم این است که اینگونه تـصرفات، مـصداق تـضییع حـد و تصرفات سلیقه ای و از روی هوا و هوس نباش د. انعطاف هـایی از ایـن دسـت بـرای بـرآورده شدن اهداف کیفر و داشتن نظام کارآمدی از مج ازاتها ضرروری است.

انجمن رمان نویسی | تک رمان

انجمن رمان نویسی تک رمان با هدف تشویق نویسندگان ایجاد شده و در راستای پیشرفت نویسنده های نوقلم و چاپ برترین رمان ها فعالیت می کند.

forums.taakroman.ir

 

انجمن رمان نویسی دانلود رمان

[MAHDIS]

نتیجه گیری

روایاتی که تأخیر در اجرای حد را ناروا میدانند، هم به لحاظ تفسیر لفظی و هم از نظـرتناسب حکم و موضوع، به حدود اصطلاحی اختصاص ندار د. این روایات را نباید به تأکیدخاص بر اجرای حدود اصطلاحی تفسیر و تعبیر کرد . همۀ جرایم و مجاز اتهای تعزیری از همۀ حدود کماه میتتر نیستند. اصل قطعیت کیفر، باید هم در مجاز اتهای ثابـت و هـم در مجازات های موکول به نظر قاضی رعایت شو د. گاه مصالحی سبب شده است تا معصومان (ع) تأخیر در اجرای حد را تجویز کنند. این مصالح، مصادیق حصری جواز یا وجـ وب تـأخیر اجرای حد نیستند و هی چگاه در نص واحدی شمارش و احـصا نـ شدهانـد تـا بتـوان ادعـای محصور بودن آنها را داشت؛ بلکه در جریان اجرای حد ظهـور و بـروز پیـداکردهانـ د و حکـم شده اند. اگر بنا بر اجرای حد باشد، طبیعی است که در جریان عمـل، مـصالح و مقتـضیاتی نوپیدا پدیدار م یشود که آنها نیز تأخیر را ایجاب کنند؛ شـاید ایـن مـصالح و مقتـضیات در دوران گذشته بهکلی موضوعیت نداش تهاند یا همچون امروز مهم نبو دهاند.

در جانب مقابل تأخیر نابجا در اجرای حد، آنگونه که موجب تضییع حـد شـود، بـه حدود اصطلاحی اختصاص ندار د. مراتبـی از اصـل قطعیـت اج ـرای مجـاز اتهـا، لازمـۀ ضـروری یـک نظـام کیفـری کارآمـد هـ ستند. آمـوز ههـای کیفـری اسـلام بـا نکـوهش سهلانگاری ناموجه بر آن بوده است تا باب تزلزل در اجرای مجازات ها را ببندد.

انجمن رمان نویسی | تک رمان

انجمن رمان نویسی تک رمان با هدف تشویق نویسندگان ایجاد شده و در راستای پیشرفت نویسنده های نوقلم و چاپ برترین رمان ها فعالیت می کند.

forums.taakroman.ir

 

انجمن رمان نویسی دانلود رمان