حقوق امکان وقوع جنایت بهوسیله ترک فعل

[MAHDIS]

برخلاف این نظر برخی معتقدند فرقـی بـین تـرك فعـل مسـبوق بـه فعـل و غیـر آن نیسـت و درهرصورت، ترك فعل ضـمان آور اسـت (حـاجی ده آبـادي 1391: 296)، امـا بایسـتی گفـت ثبوت ضمان نسبت به نتیجه بهصرف ترك غیرقابلتصور است؛ زیرا تـرك فعـل موظـف، شـرط تأثیر فعلی است که قبل از آن یا همراه با ترك، انجامشده و بـه آسـیب یـا خسـارت منجـر شـده است. ازاینرو صرف وجود وظیفه و ترك آن، صلاحیت استناد نتیجه به تـارك را نـدارد، بلکـه ترك فعل موظف باید مسبوق به فعلی باشد که همزمان یا پیش از آن بهوسیله تارك انجـام شـده است. در این صورت ترك فعل، شـرط تـأثیر اقـدام قبلـی مرتکـب در صـورت وقـوع نتیجـه یـا موجب عدوانی شدن آن میشود. براي مثال هرگاه مادر بدواً از پـذیرش نگهـداري طفـل امتنـاع کرده باشد و پدر مراقبت از فرزند را به دیگـري سـپرده باشـد و او از تغذیـه کـودك خـودداري کند، اگر مادر بهرغم آگاهی از این امر و توانایی در نجـات فرزنـد خـویش اقـدام نکنـد، جـانی نخواهد بود؛ همچنین هرگاه پزشک بیمار را پذیرش نکرده وي را تحـت مراقبـت خـویش قـرار ندهد و در همین حال او را در حال مرگ مشاهده کند و به وي کمـک نرسـاند یـا شخصـی کـه فردي را بدون آب و غذا در محلی بیابد و باآنکه میتواند نیاز او را برآورده سازد اقدامی نکنـد، بهرغم وجود تکلیف قانونی در مساعدت به افـراد در شـرایطی ماننـد آن، سـبب جنایـت قلمـداد نشده و ضامن قصاص یا دیه نخواهند بود؛ زیرا هیچیک از ایـن افـراد علـت یـا سـبب جنایـت را فراهم نساخته، نقش مؤثري در وقوع آن نداشته و تنها شرط تأثیر عامل مؤثر در حدوث نتیجـه را با ترك فعل خود موجب شدهاند.

انجمن رمان نویسی | تک رمان

انجمن رمان نویسی تک رمان با هدف تشویق نویسندگان ایجاد شده و در راستای پیشرفت نویسنده های نوقلم و چاپ برترین رمان ها فعالیت می کند.

forums.taakroman.ir

 

انجمن رمان نویسی دانلود رمان

[MAHDIS]

پس ترك فعل نمیتواند موجب ضمان شود، اگرچـه شـخص موظف به انجام آنچه ترك شده باشد؛

هرگاه ترك فعل، شرط تأثیر مباشرت در حدوث جنایت باشد توجیه و تبیین ضمان مباشر فاقد پیچیدگی و اختلافنظر است؛ زیرا در این موارد، بهروشنی نتیجه به فعل ارتکابی نسبت داده میشود. مانند رانندهاي که با غفلت از ترمز کردن، موجب آسیب یا خسارت شده است که

در این صورت ترك فعل ترمز کردن، شرط تأثیر به حرکت درآوردن خودرو در فعل اصابت

است، بدیهی است تصادم و وقوع جنایت به علت آن، یعنی اصابت ناشی از حرکت خودرو منسوب است نه بهشرط آن، یعنی ترمز نکردن. همچنین درمواردي که ایجادکننده سبب، خود

شرط تأثیر آن را نیز فراهم کرده است، بنابرقواعد، هم او ضامن جنایت خواهد بود. مانند اینکه دیگري را زندانی کرده و از دادن آب و غذا به وي خودداري نماید.

دشواري توجیه ضمان سبب در برخی از این موارد موجب شده بعضی با غفلت از نقشسببی مرتکب در حدوث نتیجه، وقوع آسیب یا خسارت را مستند بهشرط دانسته و بر این اساس ،تحقق جنایت بهوسیله ترك فعل را ممکن بشمارند. درحالیکه تنها در صورتی میتوان تارك فعل را عهدهدار جبران صدمه یا خسارت دانست که همان، مباشر یا سبب وقوع نتیجه نیز باشد (صادقی 1393: 113)؛ بنابراین امکان ضمان تارك محدود به مواردي میشود که وي پیش از ترك یا همراه با آن در انجام فعل مؤثر، مباشرت کرده یا سبب شده باشد؛ در غیر این صورت ترك فعل، در تمام موارد چه آنکه همراه با تکلیف یا بدون وجود تکلیف باشد، نقش شرط خواهد داشت و چنانکه گفتیم شرط هم هیچگاه ضامن نتیجه ناشی از تأثیر سبب یا مباشر نیست.

انجمن رمان نویسی | تک رمان

انجمن رمان نویسی تک رمان با هدف تشویق نویسندگان ایجاد شده و در راستای پیشرفت نویسنده های نوقلم و چاپ برترین رمان ها فعالیت می کند.

forums.taakroman.ir

 

انجمن رمان نویسی دانلود رمان

[MAHDIS]

عدالت و اصول حقوقی هم اقتضاي این دیدگاه را دارد؛ زیرا افراد فقط نسبت به آنچه به آنها منسوب است ضامناند. بنابراین آنچه به تارك فعل منسوب است صرف ترك بوده و نسبت به آن ترك ضامن است و نسبت به مرگ دیگري یا نتیجهاي که در وقوع آن مؤثر نبوده نباید ضامن باشد.

برخی بر این باورند که ترك فعل، یعنی فقدان مانع از تأثیر؛ بنابراین ترك، جزئی از علت تامه است. چنانکه فلاسفه نیز گفتهاند: علت تامه مرکب از مقتضی (سبب) و شرط است و شرط هم بهشرط وجودي و عدمی تقسیم میشود (مصباح 1379، ج2: 9) و ازآنجاکه تارك فعل میتوانست با ایجاد مانع از حدوث نتیجه جلوگیري کند، ولی چنین نکرده، در وقوع زیان نقش دارد (کریمی 1387)، لکن چنانکه گذشت مداخله تارك در حدوث جنایت، حداکثر بر نحو »شرط« خواهد بود و نه مباشر یا سبب و ترك فاقد اثر است؛ زیرا نه خود ترك و نه اثر آن، در حدوث نتیجه مؤثر نیست، بلکه تأثیر عامل مؤثر مانند علت یا سبب متوقف بر وجود آن است. یعنی اگر »ترك فعل« مفقود باشد جنایت واقع نمیشود، اما وقوع جنایت ناشی از عاملی دیگر است (صادقی 1393: 108). جنایت یا هر زیان دیگر را تنها میتوان به »عامل مؤثر« در حدوث آن نسبت داد و عوامل مؤثر در حدوث نتیجه صرفنظر از قوت و ضعف تأثیر آنها، بهموجب ماده 492 ق.م.ا منحصراً در ذیل یکی از دو عنوان سبب یا مباشر قرار میگیرند.

انجمن رمان نویسی | تک رمان

انجمن رمان نویسی تک رمان با هدف تشویق نویسندگان ایجاد شده و در راستای پیشرفت نویسنده های نوقلم و چاپ برترین رمان ها فعالیت می کند.

forums.taakroman.ir

 

انجمن رمان نویسی دانلود رمان

[MAHDIS]

3-2- وقوع نتیجه و ر*اب*طه استناد

با توجه به شرایط مذکور در مـاده 295 ق.م.ا تنهـا در مـواردي خـاص مـی تـوان نتیجـه را بـهتارك مربوط و ر*اب*طه استناد را محقق دانست؛ بهعبارتدیگر احراز رابطـه اسـتناد در ایـن مـواردمنوط به فعل قبلی است که شخص را بالمباشره یا بالتسبیب مؤثر در وقـوع جنایـت کـرده اسـت . بنابراین تحقق ر*اب*طه اسـتناد در ایـن مـوارد متوقـف بـر ظهـور دو رفتـار از مرتکـب اسـت؛ یکـی بهصورت مباشرت یا تسبیب واقع میشود که همان رفتار مـؤثر در وقـوع نتیجـه اسـت و دیگـري ترك است که شرط تأثیر رفتار مثبت در وقوع جنایت است و در این صـورت اسـت کـه رابطـه استناد برقرار میشود و این همان جرم فعل مشروط به ترك خواهد بود که در ابتدا بیان کـردیم؛ براي مثال فعل مثبت که همراه با ترك نجاتغریق موجـب مـرگ شـناگر در اسـتخر مـی شـود، اجازهاي است که فرد مسئول با عمل خود به شناگران بـراي ورود بـه اسـتخر مـی دهـد . یـا وقتـی پزشک میپذیرد که از بیمار مراقبت کند با اقدام به پذیرش، متعهد به مراقبت از وي میشـود، و ازاینجهت نقش وي با وقتیکه بیمار را پذیرش نکرده و در این وضعیت از نجات او خـودداري کرده، فرق دارد؛ همچنین سوزنبان کـه ر یـل را جابـه جـا کنـد و حضـور وي بـه منزلـه اجـازه بـه لوکوموتیوران براي عبور است. حال اگر افراد فـوق تعهـد خـود را انجـام ندهنـد، تـرك آن هـا، ترك فعل محض نیست؛ زیرا هریک علاوه بر وجود تعهـد و تکلیـف، عملـی را نیـز انجـام داده که درواقع همان رفتار موجب نتیجه شده اسـت . ایـن رفتـا ر ممکـن اسـت صـورت هـاي متنـوعی داشته باشد مانند اجازه به شناگران براي ورود به استخر یا اجازه سوزنبان به لوکوموتیـوران بـراي عبـور امـن، بـهنحـويکـه در صـورت عـدم وجـود ایـن امـر، شـناگران وارد اسـتخر نشـده یـا لکوموتیوران اقدام به حرکت نمیکرد.

انجمن رمان نویسی | تک رمان

انجمن رمان نویسی تک رمان با هدف تشویق نویسندگان ایجاد شده و در راستای پیشرفت نویسنده های نوقلم و چاپ برترین رمان ها فعالیت می کند.

forums.taakroman.ir

 

انجمن رمان نویسی دانلود رمان

[MAHDIS]

یعنی وجود این اشخاص، دیگـران ر ا در اقـدام بـه رفتـار منجر به جنایت ت*ح*ریک و ترغیب میکند و مصداق سببیت روانی هستند؛ یعنی ایـن اقـدام سـابق بر ترك است که سبب قلمداد شده و موجب جنایت میشود؛ بنابراین اگر افـراد در رودخانـه اي شنا کنند و بهطور اتفاقی نجاتغریق در آنجا حضور یابد بدون اینکـه شـناکردن افـراد منـوط بـه حضور نجاتغریق باشد، در صورت غرق شدن شخص و عدم کمک ازسوي نـاجی حتـی اگـر قصد مرگ شخص را بنماید، مسئولیتی اعـم از دیـه یـا قصـاص نخواهـد داشـت؛ چراکـه حکـم وضعی ضمان (قصاص یا دیه) منوط به وجود ر*اب*طه اسـتناد اسـت و اینکـه شـخص مطـابق قـانون خودداري از کمک به مصدومین و ... محکومبه تعزیر میشود به خـاطر حکـم تکلیفـی و تـرك این حکم است.

بنابراین در مواردي مانند آنچه ذکر شد مرتکب عمداً یا از روي تقصیر فعل موظف را ترك

کند، چون قبلاً فعلی انجام دادهاند که همان در وقوع نتیجه مؤثر بوده، به دلیـل ایـن تـأثیر ضـامنمیباشند. نه ازاینجهت که صرف وجود تعهد قانونی یا قـراردادي بـراي ضـامن دانسـتن تـاركکافی شمرده شود؛ زیرا صرف ترك تکلیف بدون وجود فعل قبلی، موجب ضمان نخواهد شد.

انجمن رمان نویسی | تک رمان

انجمن رمان نویسی تک رمان با هدف تشویق نویسندگان ایجاد شده و در راستای پیشرفت نویسنده های نوقلم و چاپ برترین رمان ها فعالیت می کند.

forums.taakroman.ir

 

انجمن رمان نویسی دانلود رمان

[MAHDIS]

باید توجه داشت که گاهی شخص، انجام کاري را بر عهده میگیرد، ولی این به عهده گرفتن هیچ سببیتی در حدوث جنایت ندارد؛ مثلاً آتشنشان برعهدهگرفته اگر جایی آتش گرفت آن را خاموش کند؛ اما عهدهدارشدن این وظیفه در آتش گرفتن چیزي، علت یا سبب نیست و احراز ر*اب*طه استناد که امري واقعی و مادي است منوط به مداخله برنحو سبب یا مباشر است؛ چراکه امکان تأثیر بر این دو صورت از مداخله منحصر است؛ بنابراین پذیرش اطلاق صدر ماده 295 ق.م.ا بدون توجه بهضرورت احراز ر*اب*طه استناد غیرموجه است؛ زیرا صرف وجود تعهد براي تحقق جنایت کافی نخواهد بود. در مثال فوق اگر محلی آتش گرفت و آتشنشان آن را خاموش نکند، یعنی از انجام کاري که متعهد به آن است خودداري کند و درنهایت شخصی در اثر آتشسوزي فوت نماید، بر اساس اطلاق صدر ماده 295 باید بگوییم آتشنشان ضامن است؛ درحالیکه براي تحقق ر*اب*طه استناد وجود تعهدي لازم است که در حدوث جنایت نقش داشته و مؤثر باشد.

اما عدهاي از حقوقدانان با توجه به تبصره 2 ماده 514 ق.م.ا که مقرر میدارد: »... افراد یا دستگاههایی که مسئولیت اصلاح یا رفع آثار اینگونه حوادث را بر عهدهدارند، در صورت تقصیر یا قصور قابل استناد در انجاموظیفه، ضامن میباشند« بیان داشتهاند اگر سیل به منزل شخصی سرایت کند و مأمور دولت وظیفهي جلوگیري از آن را دارد با قصد قتل شخص یا اشخاصی که در منزل هستند از ورود سیل خودداري نکند و منتهی به قتل شود، قتل عمدي بهحساب میآید یا اگر مأمور راهنمایی و رانندگی که درصحنهي تصادف حاضرشده است و وظیفه دارد وجود مصدومان را به اورژانس اطلاع بدهد اما عمداً و بهقصد مردن مصدوم از گزارش آن خودداري کرده و تأخیر در مداواي مصدوم موجب مرگ وي شود عمل مأمور بهعنوان قتل عمدي قابلتعقیب خواهد بود.

انجمن رمان نویسی | تک رمان

انجمن رمان نویسی تک رمان با هدف تشویق نویسندگان ایجاد شده و در راستای پیشرفت نویسنده های نوقلم و چاپ برترین رمان ها فعالیت می کند.

forums.taakroman.ir

 

انجمن رمان نویسی دانلود رمان

[MAHDIS]

. ازنظر ایشان ملاحظهاي که در اینجا وجود دارد برقراري ر*اب*طه علیت میان ترك فعل و قتل است که ازنظر عرفی چنین رابطهاي وجود دارد (زراعت 1392: 68)، اما باید بیان داشت که این تفسیر از ماده بههیچعنوان موجه نیست؛ زیرا طبق تبصره مذکور بهصرف قصور یا تقصیر در انجاموظیفه، موجب اسناد نتیجه به رفتار مرتکب نمیشود، بلکه این قصور یا تقصیر باید مستند به رفتار مأمور باشد. در این موارد علت فوتتصادف بوده نه اطلاع ندادن مأمور راهنمایی به اورژانس؛ بنابراین مأمور تنها به خاطر ترك

حکم تکلیفی و اطلاع ندادن به اورژانس، مشمول تعزیر است و بههیچوجه مشمول حکم وضعیضمان نیست که نیازمند احراز ر*اب*طه استناد است. بهعلاوه تعمیم مصداقی ماده باید مبتنی بر

چهارچوبهاي مندرج در ماده باشد؛ مثال متناسب با ماده این مورد میتواند باشد که چنانچهسیل یا زلزله مانعی را در جاده ایجاد کرده باشد و مأموران راهداري آن مانع را خارج نکرده ،بلکه اجازه عبور اشخاص را براي عبور از مسیر بدهند؛ در این مورد به دلیل استناد نتیجه به فعل ایشان که عبور از مسیر امن است و عدم پاكسازي مسیر از موانع که شرط تأثیر فعل سابق است، بالتسبیب موجب عدوانی شدن فعل سابق میگردند و نتیجه به فعل آنها مستند میشود.

انجمن رمان نویسی | تک رمان

انجمن رمان نویسی تک رمان با هدف تشویق نویسندگان ایجاد شده و در راستای پیشرفت نویسنده های نوقلم و چاپ برترین رمان ها فعالیت می کند.

forums.taakroman.ir

 

انجمن رمان نویسی دانلود رمان

[MAHDIS]

بدین ترتیب صدر ماده 295 ق.م.ا مقید به دو قیدشده است: 1 - اینکه در ماده 295 ق.م.ا میگوید : »... به سبب آن...« یعنی ترك تعهد و تکلیف در شرایطی واقع شود که آن تعهد در حدوث جنایت نقش داشته باشد و این نقش زمانی است که علاوه بر وجود تعهد، متعهد یا مکلف عملی را انجام دهد که مصداق سبب عدوانی باشد. براي مثال چنانچه شخصی یک نفر را مجروح کند و درحالیکه مأمور آمبولانس از کنار مجروح میگذرد از کمک به وي خودداري نماید تا مجنیعلیه فوت کند، مأمور آمبولانس هیچ ضمانی اعم از دیه یا قصاص ندارد؛ زیرا در مجروح شدن وي هیچ نقشی نداشته و جنایت به ضارب منسوب است؛ هرچند اگر مأمور مذکور به وي کمک مینمود مانع از سرایت جنایت و مرگ مجنیعلیه میشد ،درحالیکه اگر پس از اقدام به حمل، از انجام وظایف مؤثر در معالجه امتناع ورزد جانی قلمداد میگردد. همچنان که اگر پزشک، بیمار را پذیرش کند، اما به درمان وي اقدام نکند، نسبت به جنایتهایی که ناشی از عدم درمان بوده، ضامن خواهد بود. 2 - با توجه به مثالهایی که قانونگذار میزند: »... مانند اینکه مادر یا دایهاي که شیر دادن را برعهدهگرفته است، کودك را شیر ندهد یا پزشک یا پرستار وظیفه قانونی خود را ترك کند«. تارك فعل در این ماده بهصورت »سبب« در جنایت دخالت میکند، یعنی ترك تکلیف زمانی بر اساس ماده 295 ق.م.ا ایجاد مسئولیت میکند که همراه با سببیت در جنایت باشد.

انجمن رمان نویسی | تک رمان

انجمن رمان نویسی تک رمان با هدف تشویق نویسندگان ایجاد شده و در راستای پیشرفت نویسنده های نوقلم و چاپ برترین رمان ها فعالیت می کند.

forums.taakroman.ir

 

انجمن رمان نویسی دانلود رمان

[MAHDIS]

بعضی بر این باورند که: »این قسم تفسیر از سبب، تفسیر موسع است و برخی از فقهایی هم که در این خصوص معتقد به ضماناند، صرفاً از باب قاعده غرور و نه تسبیب، شخص را مسئول میدانند« (پوربافرانی 1384: 32)، درحالیکه این سخن مستلزم پذیرش ثبوت ضمان در غیر موارد مداخله برنحو مباشرت و سببیت است، موضوعی که بهوضوح در تعارض با نصوص قانونی است؛ چنانچه با تکلیف به مراقبت از بنا بهوسیله مالک، امر مواظبت و نگهداري کردن از

خانه واقعشده است (فعل). ممکن است شخص در حفظ خانه خود اقدامات لازم را انجام نداده

و منجر به آسیب به دیگري شود و به عبارتی در حفظ خانه خویش بیمبالاتی نماید، اما اینبیمبالاتی وصف فعل مثبت (مواظبت و نگهداري کردن) است. از طرفی بایستی یک امر

وجودي اتفاق بیفتد و آن عامل مؤثر باشد؛ براي مثال اجازه دادن براي عبور از یک مسیر، یکفعل و امر وجودي است و این اجازه دادن میتواند به شکلهاي متفاوتی مانند تابلوهاي راهنمایی انجام گیرد. بنابراین اشخاص با توجه به این اجازه است که مسیر را با سرعتی مشخص طی میکنند. حال اگر به دلیل وجود گودال یا مانع، آسیبی به شخص وارد آید، همان فعل سابق یعنی فراخواندن و اجازه دادن، باعث وقوع نتیجه میگردد و ترك تکلیف رفع موانع و اصلاح مسیر شرط تأثیر آن است. بهعلاوه قاعده غرور نیز از مصادیق سببیت است؛ زیرا غار، سبب بوده و عدوان به وي منسوب میشود. در همین راستا آیهاللّهّ گلپایگانی در پاسخ به استفتایی درباره چگونگی مسئولیت دیدهبان در قبال مرگ کارگر معدن سنگ درنتیجه اصابت سنگ، مرقوم داشته است: در فرض مسئله، اگر دیدهبان در اعلامخطر کوتاهی نکرده باشد، کسی ضامن نیست و چنانچه شرکا با اعتماد بر دیدهبان و تعهدي که در نگهبانی داده است مشغول کارشدهاند و او در نگهبانی خود تقصیر کرده او ضامن است (گلپایگانی 1378، جلد3: 289).

انجمن رمان نویسی | تک رمان

انجمن رمان نویسی تک رمان با هدف تشویق نویسندگان ایجاد شده و در راستای پیشرفت نویسنده های نوقلم و چاپ برترین رمان ها فعالیت می کند.

forums.taakroman.ir

 

انجمن رمان نویسی دانلود رمان

[MAHDIS]

مشخص است که مطابق فتواي مذکور، کارگر با اعتماد به فعل قبلی دیدهبان، مبنی بر نگهبانی از آنان و اعلام وقوع خطر وارد معدن شده است و این همان فعلی است که درمورد آن صحبت نمودیم. در این موارد وقوع نتیجه ناشی از سببیت دیدهبان در جنایت است که با ترغیب و با اجازه دادن به کارگران به کار، تحت مراقبت وي، واقع میشود و با ترك وظیفه اعلامخطر به کارگران بالتسبیب موجب وقوع جنایت شده است.

ممکن است این سؤال مهم پیش آید اگر در این مـ وارد نتیجـه بـه فعـل مشـروع سـابق، یعنـی تعهدي که موجب اعتماد و ترغیب کارگران به ورود بـه معـدن اسـت اسـناد داده مـی شـود، لـذا چگونه میتوان افعال مشروع و قانونی را مجازات نمود. در جواب بایستی گفت کـه تـرك فعـل مذکور، بالتسبیب موجب عدوانی شدن فعل سابق میشود. براي مثـال راننـده اي کـه بـا غفلـت از ترمز کردن، موجب آسیب یا خسـارت شـده، تـرك فعـل ترمـز کـردن شـرط تـأثیر بـه حرکـت درآوردن خودرو در فعل اصابت است، بدیهی است تصادم و وقوع جنایـت بـه علـت آن، یعنـی اصابت ناشی از حرکت خودرو منسوب است نه بهشرط آن، یعنی ترمز نکـردن . همچنـین کسـی

که چاهی در منزل خویش با رعایت موازین فنی و قـانونی حفـر مـی کنـد و دیگـري را بـه منـزل خویش دعوت مینماید و از اطلاع دادن بـه وي از وجـود چـاه خـودداري مـی نمایـد و درنتیجـه

شخص در چاه افتاده و منجر به آسیب بر وي شود، این عدم اطلاع موجـب عـدوانی شـدن فعـلسابق وي میشود و حفر چاه که یک فعل مثبت است موجب آسیب میشود.

انجمن رمان نویسی | تک رمان

انجمن رمان نویسی تک رمان با هدف تشویق نویسندگان ایجاد شده و در راستای پیشرفت نویسنده های نوقلم و چاپ برترین رمان ها فعالیت می کند.

forums.taakroman.ir

 

انجمن رمان نویسی دانلود رمان