حقوق امکان وقوع جنایت بهوسیله ترک فعل

[MAHDIS]

بعضی معتقدند که حکم ماده 295 ق.م.ا بیشتر متأثر از نظام حقوقی کامن لا بوده تا منابع

فقهی، چون کتابهاي فقهی صرفاً ترك فعل مسبوق به فعل مثبت را بهعنوان رکن مادي قتلعمدي مطرح کردهاند. فتاوي برخی فقهاي معاصر هم مؤید این مطلب است که تارك فعل قاتل عمدي محسوب نمیشود، هرچند بهموجب قانون یا قرارداد متعهد باشد (پوربافرانی 1392:

31). این نظر که این ماده متأثر از نظام کامن لا است نمیتوان پذیرفت؛ زیرا قانون مجازات اسلامی قید استناد را دارد و درواقع آنچه در ماده 295 ق.م.ا موضوع محوري است ر*اب*طه استناد است. عبارت »... مستند میشود...« اخبار از اسناد است والا ر*اب*طه استناد یک امر دستوري نیست که قانونگذار بگوید مستند میشود یا نمیشود؛ بنابراین این نحو از بیان اخبار بهواقع است یعنی ر*اب*طه استناد در صورت حصول این شرایط وجود دارد و بایستی ر*اب*طه استناد برقرار باشد. زیرا عبارت قبل از آن به نحوي است که شخص تارك هرگاه سبب باشد، ضامن خواهد بود. بنابراین برعکس کامن لا، بهصرف ترك فعل، شخص ضامن نیست و بایستی ر*اب*طه استناد بهصورت مادي و واقعی وجود داشته باشد.

انجمن رمان نویسی | تک رمان

انجمن رمان نویسی تک رمان با هدف تشویق نویسندگان ایجاد شده و در راستای پیشرفت نویسنده های نوقلم و چاپ برترین رمان ها فعالیت می کند.

forums.taakroman.ir

 

انجمن رمان نویسی دانلود رمان

[MAHDIS]

ج- ماهیت جنایت مشروط به ترك
با توجه به مطالب مذکور آنچه در ماده 295 ق.م.ا در مورد ترك فعل گفتهشده درواقع فعل مشروط به ترك است و نه مطلق ترك فعل؛ جرم فعل مشروط به ترك میتواند ماهیت عمدي یا غیرعمدي داشته باشد؛ قانونگذار بهرغم تردید در وقوع جنایت خطاي محض، در ماده 295ق.م.ا امکان تحقق جنایت عمد، شبه عمد و خطاي محض را مفروض دانسته است، چنانکه بعضی حقوقدانان معتقدند که: »استفاده قانونگذار از واژه »فعل« در متن این بند به معناي عدم امکان تحقق جنایت خطاي محض با ترك فعل نیست« (آقایی نیا 1392: ص 312)، لکن به نظر میرسد علیرغم تصریح ماده 295 ق.م.ا امکان تحقق آن، برخلاف عمد و شبه عمد در هیچ موردي وجود ندارد؛ زیرا ثبوت ضمان در این ماده بر ترك فعل موظف که از مصادیق خطاي جزایی است منوط شده که در این صورت ارتکاب جنایت خطاي محض همراه با این نحو از خطاي جزایی موجب تحقق جنایت در حکم شبه عمد خواهد شد.

بهمنظور تعیین مصادیق این نوع جنایت بایستی به ماده 292 ق.م.ا رجوع کرد. این ماده سه مورد را مصداق جنایت خطاي محض دانسته است: 1 - جنایت توسط نائم؛ 2 - جنایت بهوسیلهصغیر یا مجنون؛ 3 - جنایت خطاي محض اصلی و در هیچکدام از این موارد امکان تحققجنایت بهصورت خطاي محض با توجه به شرایط ماده 295 ق.م.ا وجود ندارد.

انجمن رمان نویسی | تک رمان

انجمن رمان نویسی تک رمان با هدف تشویق نویسندگان ایجاد شده و در راستای پیشرفت نویسنده های نوقلم و چاپ برترین رمان ها فعالیت می کند.

forums.taakroman.ir

 

انجمن رمان نویسی دانلود رمان

[MAHDIS]

ممکن است ارتکاب جنایت بهوسیله نائم را از موارد وقوع جنایت خطایی به ترك تلقیکرد، درحالیکه در مورد جنایت توسط شخص نائم، بایستی قائل به دو فرض بود که درهیچکدام از آنها امکان تحقق جنایت خطاي محض بهواسطه ترك فعل وجود ندارد:

الف- موردي که شخص نائم هیچگونه عمدي در خوابیدن ندارد و در هنگام خواب، فعلی که وي متعهد به انجام آن بوده است، ترك میشود. براي مثال پرستاري را فرض کنیم که در ساعات معینی، هر شب وظیفه داشته آمپول خاصی به بیمار تزریق کند؛ اگر پرستار از فرط خستگی به خواب رود و بیمار در آن موقع به خاطر عدم تزریق آمپول فوت نماید، پرستار ضامن و جنایت شبهعمد است؛ زیرا اینجا هرچند قتل ماهیتاً خطاي محض محسوب میشود، اما ازآنجاییکه وي تقصیر کرده به استناد بند »پ« ماده 291 ق.م.ا قتل شبه عمدي ناشی از تقصیر مرتکب بهشمار آمده که علاوه بر پرداخت دیه از مال او، وي را در معرض مجازات یک تا سه سال حبس به استناد ماده 616 ق.م.ا مصوب 1375 هم قرار خواهد داد (پوربافرانی 1392: 94).

ب- شخص نائم عمداً میخوابد بهگونهاي که عمد وي نسبت به جنایت واقعشده بهصورت تبعی احراز شود، باوجود شرایط محکومبه قصاص میشود؛ زیرا در این حالت با توجه با ماده 153 ق.م.ا که مقرر میدارد: »هرکس در حال خواب، بیهوشی و مانند آنها، مرتکب رفتاري شود که طبق قانون جرم محسوب میشود مجازات نمیگردد مگر اینکه شخص با علم به اینکه در حال خواب یا بیهوشی مرتکب جرم میشود، عمداً بخوابد و یا خود را بیهوش کند«.

انجمن رمان نویسی | تک رمان

انجمن رمان نویسی تک رمان با هدف تشویق نویسندگان ایجاد شده و در راستای پیشرفت نویسنده های نوقلم و چاپ برترین رمان ها فعالیت می کند.

forums.taakroman.ir

 

انجمن رمان نویسی دانلود رمان

[MAHDIS]

این شخص پس از پذیرش بیمار و با خوابیدن به نحوي از وي پرستاري کرده که موجب مرگ وي شده و ازآنجاکه وي عمداً خوابیده و جنایت در حال خواب اتفاق میافتد قتل ارتکابی عمد خواهد بود.

بعلاوه ارتکاب جنایت بهوسیله صغیر یا مجنون نیز نمیتواند موضوع حکم ماده 295 ق.م.ا واقع شود؛ زیرا مجنون بر اساس مبانی حقوق اسلامی، در خصوص تعهدات و التزامات قانونی و قراردادي افراد فاقد شرایط تکلیف است و باید قائل به تفکیک شد. احکام وضعی ناشی از قراردادها بر این افراد بار میشود و بهعنوانمثال در صورت انعقاد قراردادي از طرف ولی یا قیم، آثار وضعی بر مولیعلیه بار میشود و مولیعلیه براثر قرارداد، مالک یا مدیون پرداخت دینی میشود، اما تعهدات و احکام تکلیفی قرارداد همچون التزام به تسلیم مبیع یا التزام به پرداخت دین اصولاً بر افراد فاقد شرایط تکلیف بار نمیشود؛ زیرا بر اساس مبانی فقه امامیه و حدیث رفع، احکام تکلیفی فقط در صورتی بر مکلفین بار میشود که مکلّّف از شرایط عامه تکلیف یعنی بلوغ، عقل، قدرت و رشد (درتکالیف مالی) برخوردار باشد (صدر 1403: 125)، اما حکم مدیونیت یا اشتغال ذمه، اینگونه نیست و نیاز به شرایط تکلیف ندارد؛ زیرا موضوع آن

تکلیف نیست، بلکه یک امر اعتباري است که شارع و قانونگذار بدون لحاظ نمودن شرایطتکلیف آن را وضع نموده است (حسینی روحانی،[بیتا]، ج16، ص424).

انجمن رمان نویسی | تک رمان

انجمن رمان نویسی تک رمان با هدف تشویق نویسندگان ایجاد شده و در راستای پیشرفت نویسنده های نوقلم و چاپ برترین رمان ها فعالیت می کند.

forums.taakroman.ir

 

انجمن رمان نویسی دانلود رمان

[MAHDIS]

بهعنوانمثال شارع در خصوص ضمان قهري و اشتغال ذمهي صغیر شرایط تکلیف را لازم نمیداند و ازاینرو اگر صغیر یا مجنونی، مال دیگري را تلف نمود، ذمه وي نسبت بهمثل یا قیمت مال تلفشده مشغول میشود (آملی 1380، ج8: 218). قانونگذار ایران نیز این امر را در ماده 1216 قانون مدنی بهصراحت بیان نموده است. با این توضیحات و با توجه به تعریفی که از تعهد در ابتدا کردیم قانونگذار در هیچ مورد صغیر یا مجنون را مکلف به انجام کاري نکرده و از طرف دیگر ازآنجاکه صغیر یا مجنون نمیتوانند تعهدي قرارداد متقبل شود، شرط ماده 295 که وجود یک تعهد براي تارك است، محقق نیست. ممکن است گفته شود صغیر یا مجنون با اجازه ولی خود میتواند مطابق ماده 84 قانون امور حسبی قرارداد امضاء کند. این درحالی است که در صورت تحقق زیان، ولی آنها ضامن پرداخت خسارت است؛ اما در قتل خطاي محض، عاقله دیه را پرداخت میکند. با این توضیحات امکان ارتکاب قتل خطاي محض بهواسطه ترك فعل توسط صغیر یا مجنون نیز وجود ندارد.

انجمن رمان نویسی | تک رمان

انجمن رمان نویسی تک رمان با هدف تشویق نویسندگان ایجاد شده و در راستای پیشرفت نویسنده های نوقلم و چاپ برترین رمان ها فعالیت می کند.

forums.taakroman.ir

 

انجمن رمان نویسی دانلود رمان

[MAHDIS]

بنابراین چنانکه اشاره شد در مورد جنایت خطاي محض اصلی (بند پ مـاده 292 ق.م.ا) نیـز امکان تحقق آن بهواسطه ترك فعل وجـود نـدارد. چراکـه مطـابق مـاده 295 ق.م.ا شـرط ثبـوت ضمان، توانایی شخص در انجام تعهـد اسـت؛ فـردي کـه توانـایی انجـام کـاري ر ا نداشـته باشـد شرایط تکلیف مندرج در ماده را ندارد و ضمانی براي وي نمیتوان متصور بود؛ اما اگر شخصی با علم به عدم توانایی خویش، انجام تعهدي را برعهده گیرد یا اینکه توانایی انجام کـار را داشـته اما از انجام تعهد خودداري نماید، مرتکب تقصیر میشود. در این فـرض تـرك تعهـد بـا تقصـیر همراه است و در صورت تحقق جنایت، عمل وي مشـمول بنـد پ مـاده 291 ق.م.ا خواهـد شـد . چراکه بند پ ماده 292 ق.م.ا در مورد جنایت خطاي محضـی اسـت کـه رفتـار مرتکـب اساسـاً فاقد تقصیر باشد. براي مثال چنانچه شـوهري از دادن نفقـه بـه زن حاملـه خـود خـودداري کنـد، بدون اینکه از حامله بودن وي مطلـع باشـد، امـا بـه دلیـل گرسـنگی زن، جنـین وي سـقط شـود،

هرچند در این مثال شوهر قصد ترك رفتار یا قصد نتیجه را نسبت به جنـین نداشـته اسـت و قتـل

وي نسبت به جنین ماهیتاً خطاي محض است، اما ازآنجاییکه با نفقه ندادن مرتکب تقصیر شـده عمل وي مصداق بند پ ماده 291 ق.م.ا و جنایت ارتکابی در حکم شبه عمد خواهد بود.

انجمن رمان نویسی | تک رمان

انجمن رمان نویسی تک رمان با هدف تشویق نویسندگان ایجاد شده و در راستای پیشرفت نویسنده های نوقلم و چاپ برترین رمان ها فعالیت می کند.

forums.taakroman.ir

 

انجمن رمان نویسی دانلود رمان

[MAHDIS]

نتیجھگیری
جنایت اعم از قتل و مادون نفس، جرم فعل است و جانی باید با انجـام عملـی کـه صـلاحیت ایجاد آسیب و صدمه را دارد مرتکب جنایت شـود. بـاوجوداین قـانون گـذار در مـاده 295 ق.م.ا مصوب 1392 تحت شرایط : 1- وجود تعهد قانونی یا قراردادي 2- توانایی انجام فعل 3- وجود ر*اب*طه استناد، ترك را در سه نوع قتل عمدي، شـبه عمـدي و خطـاي محـض پذیرفتـه اسـت، امـا ترك بهتنهایی و بدون آنکه با فعلی دیگر همراه شود قابلیت ایـراد صـدمه یـا خسـارت نداشـته و نمیتواند موجب جنایت شود. درواقع مثـال هـایی کـه قـانون گـذار یـا حقوقـدانان در مقـام ذکـر مصادیق نقش ترك فعل در حدوث جنایت مطرح کردهاند، از مصـادیق جـرم فعـل مشـروط بـه ترك است و صرف ترك فعل در هـیچ مـوقعیتی قابلیـت ایجـاد نتیجـه را نخواهـد داشـت . زیـرا ترك فعل فینفسه شرط است، یعنی شرط تأثیر فعلـی اسـت کـه قبـل از آن یـا همـراه بـا تـرك، انجامشده و به آسیب یا خسارت منجر شـده اسـت . ازایـن رو صـرف وجـود وظیفـه و تـرك آن، صلاحیت استناد نتیجه به تارك را ندارد، بلکه ترك فعل موظف باید مسبوق به فعلـی باشـد کـه همزمان یا پیش از آن بهوسیله تارك انجامشده است. در ایـن صـورت تـرك فعـل، شـر ط تـأثیر اقدام قبلی مرتکب در صورت وقوع نتیجه یا موجـب عـدوانی شـدن آن اسـت . در ایـن صـورت است که ر*اب*طه استناد برقرار میشود. این درحالی اسـت کـه رابطـه اسـتناد مـذکور در مـاده 295ق.م.ا یک ر*اب*طه واقعی و مادي است که اخبار از واقع است که این رابطـه وجـود دارد نـه اینکـه آن را اعتبار کنیم یا امري عرفی باشد.

انجمن رمان نویسی | تک رمان

انجمن رمان نویسی تک رمان با هدف تشویق نویسندگان ایجاد شده و در راستای پیشرفت نویسنده های نوقلم و چاپ برترین رمان ها فعالیت می کند.

forums.taakroman.ir

 

انجمن رمان نویسی دانلود رمان

[MAHDIS]

همچنین علیرغم تصریح قانونگذار، وقوع جنایـت بـه واسـطه تـرك فعـل، تنهـا در جنایـت عمدي و شبه عمدي (موضوع مواد 290 و 291 ق.م.ا) امکان تحقـق آن وجـود دارد؛ چراکـه در مورد صغیر و مجنون تصور تکلیف منتفی است و از طـرف دیگـر مطـابق مـاده 295 ق.م.ا شـرط ثبوت ضمان، توانایی شخص در انجام تعهد است؛ فردي که توانایی انجام کاري را نداشته باشـد شرایط تکلیف مندرج در ماده را ندارد و ضمانی براي وي نمیتوان متصور بود؛ اما اگر شخصی با علم به عدم توانایی خویش، انجام تعهدي را برعهده گیرد یا اینکه توانایی انجام کـار را داشـته اما از انجام تعهد خودداري نماید، مرتکب تقصیر میشود. در این فـرض تـرك تعهـد بـا تقصـیر همراه است و در صورت تحقق جنایت، عمل وي مشمول بنـد پ مـاده 291 ق.م.ا خواهـد شـد؛

چراکه بند پ ماده 292 ق.م.ا در مورد جنایت خطاي محض کسی است که اساساً فاقـد تقصـیر باشد.

منابع

الف) منابع فارسی

الهی منش، محمدرضا، مرادي اوجقاز، محسن (1392). جرایم علیه اشخاص، چاپ اول ،تهران: مجد.

احمدي محمدرضا (1388). »تأملی در مفهوم، مبانی و اقسام تعهد«، فصلنامه پژوهش حقوق عمومی، ش 26.

آقایی نیا، حسین (1392). جرایم علیه اشخاص(جنایات)،چاپ یازدهم، تهران: میزان.

انجمن رمان نویسی | تک رمان

انجمن رمان نویسی تک رمان با هدف تشویق نویسندگان ایجاد شده و در راستای پیشرفت نویسنده های نوقلم و چاپ برترین رمان ها فعالیت می کند.

forums.taakroman.ir

 

انجمن رمان نویسی دانلود رمان