حقوق امکان وقوع جنایت بهوسیله ترک فعل

[MAHDIS]

1-2- ماهیت ر*اب*طه استناد

ر*اب*طه استناد پیوند واقعی میان علت و معلول یا سبب و مسبب است و رابطهاي صوري و اعتباري قلمداد نمیشود، لذا تصور دستوري بودن برقراري این ر*اب*طه عاري از منطق و واقعیت است. بنابراین این نحو از بیان قانونگذار در ماده 295 ق.م.ا که مقرر میدارد :»... مستند میشود ...« به معنی اخبار از امر واقع است و نه اعتبار قانونی وجود این ر*اب*طه؛ ازاینرو، این عبارت به معنی عدم ضرورت احراز واقعی این ر*اب*طه نیست. درواقع قانونگذار با ذکر این قید بر ضرورت وجود ر*اب*طه استناد تأکید کرده است؛ بنابراین به دنبال هر ترك تکلیفی نسبت به زیان حاصل ضمان برقرار نیست، بلکه بایستی ر*اب*طه استناد هم وجود داشته باشد. بنابراین قید »ر*اب*طه استناد« دلالت بر این نکته دارد که مصادیقی از ترك تکلیف میتواند منجر به تحقق ر*اب*طه استناد نشود؛ در غیر این صورت اشاره به قید مذکور زائد به نظر میرسید.

باوجوداین در خصوص ر*اب*طه استناد در زمینه قتل ناشی از ترك فعل، بعضی حقوقدانان معتقدند که باید دید عرف چه کسی را مسئول میداند و در اینگونه موارد عرف شخص تارك

را مسئول میداند (میرمحمدصادقی 1392: 46 -42).

انجمن رمان نویسی | تک رمان

انجمن رمان نویسی تک رمان با هدف تشویق نویسندگان ایجاد شده و در راستای پیشرفت نویسنده های نوقلم و چاپ برترین رمان ها فعالیت می کند.

forums.taakroman.ir

 

انجمن رمان نویسی دانلود رمان

[MAHDIS]

بهعبارتدیگر، عرف بین رفتار متهم و مرگ مجنیعلیه ر*اب*طه علیت برقرار میکند، هرچند ازنظر مادي نتوان بین این دو ر*اب*طه علیت برقرار کرد (شاکري و کندلاتی مرادي 1388: 107). ازنظر ایشان امکان برقراري ر*اب*طه سببیت میان ترك فعلو نتیجه وجود دارد و این مسئله یک امر عرفی است و عرف ممنوعیتی در این زمینه نمیبیند؛بنابراین به اعتقاد این گروه بهعنوان یک قاعده کلی میتوان گفت هر جا میان ترك فعل و نتیجه،ر*اب*طه سببیت عرفی وجود داشته باشد و قانونگذار فعل مثبت را براي تحقق جرم ضروري نداند،ترك فعل نیز رفتار فیزیکی جرم را تشکیل میدهد (زراعت 1392: 138). درواقع اغلب حقوقدانان براي رفع مشکلات مربوط به اثبات ر*اب*طه علیت ،»علیت عرفی« را مدنظر قرار داده و اذعان میکنند که اگر ازنظر »عرف« بین اقدام انجامشده و نتیجه رابطهاي برقرار باشد بهگونهاي که بتوان به آن استناد نمود، مرتکب ازنظر حقوق جزا مسئول است (الهی منش و مرادي اوجقاز 1392: 67). این نظر را نمیتوان پذیرفت؛ زیرا مرجع ما در مسائل و موضوعات عرفی، عرف است، ولی در مسائل علمی، عرف صلاحیت قاعدهگذاري و حتی تشخیص مصادیق را ندارد.

انجمن رمان نویسی | تک رمان

انجمن رمان نویسی تک رمان با هدف تشویق نویسندگان ایجاد شده و در راستای پیشرفت نویسنده های نوقلم و چاپ برترین رمان ها فعالیت می کند.

forums.taakroman.ir

 

انجمن رمان نویسی دانلود رمان

[MAHDIS]

عرف ویژگیهایی نظیر تحولپذیري، اختلاف در جغرافیا و زمان دارد. بهعبارتدیگر از لوازم عرف، نسبیگرایی و تحولپذیري در مکان و زمان است و با توجه به ویژگی تحولپذیري مسائل عرفی در ظروف مکان و زمان که خود ناشی از برداشتها و ارتکازات ذهنی متفاوت حاکم بر فهم عرف است، عرفانگاري ر*اب*طه استناد باعث میشود در موضوعی واحد شاهد موازین و موضعگیريهاي متفاوتی باشیم. رویکردي که به انکار علمی و واقعی بودن ر*اب*طه استناد و بالمال در بسیاري موارد به نفی وجود واقعی مسئولیت کیفري میانجامد. مسئولیت کیفري معلول ذهنیت یا پندار سیال مردم نیست، بلکه حقیقتی عینی و واقعیتی خارجی است که ازجمله با احراز ر*اب*طه مادي میان نتیجه با فعل ارتکابی، محقق میشود. پس باید گفت که ر*اب*طه استناد امري واقعی است و نه امر اعتباري و مانند هر نسبت سببی که بین دو پدیده وجود دارد و حدوث یک پدیده را به پدیده دیگر ربط میدهیم، ر*اب*طه استناد نیز چنین موقعیتی دارد، یعنی نتیجه در امور واقعی به امري نسبت داده میشود که بین آنها رابطهاي عینی، مادي و واقعی است و این پیوند نمیتواند تابع عرف، موازین قراردادي یا دستور قانون باشد.

انجمن رمان نویسی | تک رمان

انجمن رمان نویسی تک رمان با هدف تشویق نویسندگان ایجاد شده و در راستای پیشرفت نویسنده های نوقلم و چاپ برترین رمان ها فعالیت می کند.

forums.taakroman.ir

 

انجمن رمان نویسی دانلود رمان

[MAHDIS]

ازاینرو در امور واقعی و علمی، عرف هیچ مرجعیتی ندارد؛ زیرا عرف امر علمی نیست ،بلکه امر اعتباري است. امر علمی ثبات داشته و حجیت آن به دلیل علمی و عقلانی بودن آن است نه ناشی از عرفی بودن آن. بدین ترتیب ر*اب*طه سببیت، یک پیوند ذهنی نیست که-درفکر - میان دو پدیده رابطهایجاد کند، بلکه پیوند واقعی و علمی است (نجیب حسنی 1386:

29)؛ بنابراین استناد یک نتیجه به یک رفتار و بهتبع آن مجرم دانستن شخص از امور فرضی و

غیرواقعی نیست، بلکه مجرم بودن بهطور مثال قاتل بودن، امري واقعی بوده و منوط به آن است که قتل با فعل قاتل پیوندي عینی و قابلاثبات داشته و مستند به آن باشد؛ چراکه ر*اب*طه دو پدیده صرفاً در چارچوب موازین علمی قابلتوجه است و نمیتواند بر اساس معیارهاي اعتباري مانندعرف، قرارداد یا دستور قانون یا شرع محقق شود.

انجمن رمان نویسی | تک رمان

انجمن رمان نویسی تک رمان با هدف تشویق نویسندگان ایجاد شده و در راستای پیشرفت نویسنده های نوقلم و چاپ برترین رمان ها فعالیت می کند.

forums.taakroman.ir

 

انجمن رمان نویسی دانلود رمان

[MAHDIS]

فقیهان اسلامی ترك فعل را امري عدمی و به دلالت عقل و منطق حصول نتیجه وجودي

(مرگ) از آن را غیرممکن میدانند. درواقع مرگ یک امر وجودي است و نمیتواند ناشی از یک امر عدمی باشد (خویی 1424، ج 2: 6)، اما بعضی بدون مرزبندي میان وجه مادي و غیرمادي فعل، امکان اسناد نتیجه به ترك فعلی که بهصورت ارادي واقعشده را قابلتصور دانسته و بر این باورند که ترك فعل و امتناع در اینجا به معناي کف نفس و خودداري از انجام عمل است که پدیده وجودي و مستند به اراده انسان است، نه ترك فعل صرف که امر عدمی و بلاتأثیر است. بهبیاندیگر و ازنظر ایشان، اراده یکی از عناصر امتناع و نیرویی نفسانی است که ماهیت ایجابی دارد؛ ازاینرو، اگر یکی از عناصر امتناع، امر ایجابی شد، سبب میشود که امتناع ماهیت ایجابی به خود بگیرد؛ به باور این گروه منطقی نیست یکی از عناصر پدیدهاي ایجابی باشد و بعد گفته شود که مجموع آن پدیده سلبی است. به نظر این گروه، ترك فعل بر دو نوع است: گاهی با اراده مثبت انجام میشود و گاهی صرف عدم انجام است بدون اینکه ارادهاي وجود داشته باشد. ازاینرو، امتناع همانند فعل، یک رفتار ارادي است. گاهی اراده، انسان را به انجام عملی وادار میکند و گاهی مانع از انجام آن میشود (زراعت 1392: 138).

انجمن رمان نویسی | تک رمان

انجمن رمان نویسی تک رمان با هدف تشویق نویسندگان ایجاد شده و در راستای پیشرفت نویسنده های نوقلم و چاپ برترین رمان ها فعالیت می کند.

forums.taakroman.ir

 

انجمن رمان نویسی دانلود رمان

[MAHDIS]

در پاسخ به این نظر باید اذعان داشت وجه ممیزه این تفکیک امر ذهنیِ قصد است که به ساحت و حوزه روانی رفتار مربوط میشود؛ ازاینرو باید توجه داشت که وقتی با قصد از انجام کاري امتناع میشود، مانند زمانی که بدون قصد انجام آن ترك میشود، موقعیت و واقعیت خارجی امتناع یا ترك فعل و نقش آن در حدوث پدیدههاي دیگر یکسان است و در هر دو حالت چه با قصد یا بدون آن، هر دو امر عدمی هستند که نمیتوانند در امر وجودي تأثیر بگذارند. درواقع ماهیت ایجابی امتناع، به حیطه ذهنی و غیرمادي آن مربوط است؛ حیطه مادي آن عدم انجام کار و حیطه معنوي آن، قصد کردن است. بهعبارتدیگر قصدکردن یک امر ایجابی است، اما کاري نکردن یک امر عدمی است. ضمن

اینکه در موارد امکان اسناد نتیجه به تارك، قانونگذار تفاوتی بین امتناع از روي قصد و آگاهی و

صرف عدم انجام فعل موظف قائل نشده، بلکه اراده امتناع را بهدرستی در رکن روانی و ماهیت جنایت مؤثر دانسته است، نه بهعنوان شرط تحقق ر*اب*طه استناد.

انجمن رمان نویسی | تک رمان

انجمن رمان نویسی تک رمان با هدف تشویق نویسندگان ایجاد شده و در راستای پیشرفت نویسنده های نوقلم و چاپ برترین رمان ها فعالیت می کند.

forums.taakroman.ir

 

انجمن رمان نویسی دانلود رمان

[MAHDIS]

- احراز ر*اب*طه استناد​

نکتهاي که در این میان حائز اهمیت است، نحوه احراز ر*اب*طه استناد است؛ بدیهی است دراین خصوص تنها افعال و عواملی قابل احتساباند که درنتیجه حاصله مؤثر باشند. با این وصفدر پاسخ به این سؤال اساسی که در چه مواردي میتوان ر*اب*طه استناد را در ترك فعل برقراردانست؟ دو فرض را میتوان در نظر گرفت: 1- در مواردي که شخصِ مرتکب با ترك فعلمحض در جنایت با حدوث نتیجه مجرمانه دخالت کرده است؛ 2 - وقتی ترك فعل به همراه یا قبل از فعلی دیگر در وقوع جنایت نقش داشته است.

با توجه به صدر ماده 295 ق.م.ا که اشعار میدارد: » هرگاه کسی فعلی که انجام آن را برعهدهگرفته یا وظیفه خاصی را که قانون بر عهده او گذاشته است، ترك کند ...« ممکن است بدواً چنین تصور شود که موضوع ماده ترك فعل محض بوده و شخص بهمحض ترك تکلیف ،مسئول خواهد بود. بنابراین بهصرف وجود این دو صورت از تکلیف (قانونی و قراردادي)، امکان اسناد جنایت به ترك فعل پذیرفتهشده است. اما بایستی گفت که این دو صورت از تکلیف ویژگی خاصی ندارند که شرط را تبدیل به سبب کنند؛ زیرا ترك فعل فینفسه شرط است چه ترك فعل محض باشد و چه ترك فعل همراه با فعل سابق. توضیح اینکه شرط، عاملی است که از وجودش، وجود معلول لازم نمیآید، ولی از عدمش، عدم معلول لازم آید؛ یعنی اگر نباشد جنایت به وجود نمیآید، ولی بودنش موجب جنایت نمیشود. تفاوت شرط و سبب در »مؤثر بودن« است، زیرا سبب، عاملی مؤثر بوده و شرط فاقد تأثیر است.

انجمن رمان نویسی | تک رمان

انجمن رمان نویسی تک رمان با هدف تشویق نویسندگان ایجاد شده و در راستای پیشرفت نویسنده های نوقلم و چاپ برترین رمان ها فعالیت می کند.

forums.taakroman.ir

 

انجمن رمان نویسی دانلود رمان

[MAHDIS]

. درواقع علیت علت در مباشرت یا سببیت سبب در تسبیب، منوط به وجود شرط است بهنحويکه اگر شرط نباشد ،سبب و مباشر نمیتوانند در حدوث زیان مؤثر باشند. بهعبارتدیگر شرط، عاملی است که زمینه وقوع نتیجه را ایجاد میکند بهطوريکه سبب یا مباشر بتواند اثر خود را بگذارد. براي مثال هرگاه یکی از دو کوهنورد از نجات جان دیگري که بهطور اتفاقی مواجه با خطر سقوط شده است امتناع ورزد نسبت به مرگ مسئول نخواهد بود مگر آنکه نقش سببی بیابد و آن در صورتی است که بهطور مثال با اعتماد به یکدیگر و توافق بر اینکه در مخاطرات احتمالی هریک دیگري را یاري کند به کوهنوردي اقدام کرده باشند که در این صورت هرکدام از آنها با ایجاد انگیزه کوهنوردي در دیگري ممکن است سبب قلمداد شود، لکن این امر (یعنی

دعوت از یکدیگر به کوهنوردي با اعتماد به برخورداري از مساعدتهاي دیگري) در صورتی در وقوع جنایت مؤثر است که با ترك فعل مساعدت، همراه شود؛ ازاینرو ترك فعل یکی از​

دو کوهنورد در آن وضعیت مخاطرهآمیز موجب تحقق عدوان شده و وي همه شرایط تسبیب در جنایت را با هر دو رفتار قبلی و اخیر خود یعنی ترك فعل فراهم ساخته است.

انجمن رمان نویسی | تک رمان

انجمن رمان نویسی تک رمان با هدف تشویق نویسندگان ایجاد شده و در راستای پیشرفت نویسنده های نوقلم و چاپ برترین رمان ها فعالیت می کند.

forums.taakroman.ir

 

انجمن رمان نویسی دانلود رمان

[MAHDIS]

لکن هرگاه دو کوهنورد بهطور اتفاقی یکدیگر را در شرایطی نامساعد ملاقات کنند و یکی ،اگرچه از روي عمد، دیگري را از مرگ نجات ندهد نقش وي در آنچه واقعشده تنها ایجادشرط است و ازاینرو نسبت به مرگ ضامن دیه یا قصاص نخواهد بود، هرچند به دلیلخودداري از کمک به دیگري در مخاطرات جانی و ترك تکلیف قانونی، محکومبه تعزیرمیگردد.

بنابراین براي ثبوت ضمان کسی که وظیفه خود را ترك کرده باید سببیت فعل سابق وي در حدوث نتیجه احراز شود و صرف ترك فعل موظف هرچند آن وظیفهاي خاص، مبتنی بر قرارداد یا دستور قانون باشد براي احراز ر*اب*طه استناد کافی نیست؛ بهعبارتدیگر ترك فعل ،چون امري عدمی است و امر عدمی در حدوث نتیجه فاقد اثر است، بلکه تنها شرط تأثیر عوامل مؤثر قلمداد میشود.

چنانکه گذشت نحوه دخالت افراد در حدوث زیان، ممکن است بر نحو مباشرت، سببیت یا شرطیت باشد، ترك فعل مصداق شرطیت است و شرط هم به دلیل عدم تأثیر در حدوث نتیجه هیچگاه ضامن نیست. ازاینرو است که قانونگذار بهدرستی در ماده 492 ق.م.ا رفتار منجر به جنایت را به مباشرت و تسبیب منحصر دانسته، لذا امکان احراز ر*اب*طه استناد محدود به رفتاري شده که مصداق یکی از دو صورت سببیت یا مباشرت باشد. چنانکه فقیهان اسلامی نیز بر این امر تصریح داشته و آوردهاند: »بل التروك جمیعاً لا یترتب علیها ضمان اذا کان عله التلف غیرها« (نجفی 1404ق، ج 43: 153)، در مقابل بهزعم برخی اگر قائل به این شویم که ترك،امر عدمى است و امر عدمى نمىتواند منشأ امر وجودى مثل تـلف یا مـرگ شود، این نگاه عقلى به ر*اب*طه علیت، استثنابردار نیست، یعنى نمىتوان گفت استثنائاً در مواردى امر عدمى مىتواند منشأ امر وجودى باشد؛ بر این اساس در هیچ مورد ترك فعل ضـمانآور نـیست.

انجمن رمان نویسی | تک رمان

انجمن رمان نویسی تک رمان با هدف تشویق نویسندگان ایجاد شده و در راستای پیشرفت نویسنده های نوقلم و چاپ برترین رمان ها فعالیت می کند.

forums.taakroman.ir

 

انجمن رمان نویسی دانلود رمان

[MAHDIS]

بااینحال مواردي را در فقه میتوان یافت که فقها قائل به ضمان تارك هستند. براي مثال اگر کسـى در نـگهدارى حیوانش کوتاهى کند و آن حیوان به شخص یا چیزى آسیب برساند،صاحب حیوان ضامن است؛ گرچه صاحب حیوان ترك فعل کرده است، ولى ضامن است.

همچنین اگـر کسـى باغى را اجاره کند، ولى آن را آبـیارى نـکند یا کسى حیوانش را به دیگرى بسپرد و امین آب و غذا به حیوان ندهد و آن باغ خشک شود یا حیوان تلف شود،

شخص اخیر ضامن خواهد بود (حاجی ده آبادي 1391: 304)، اما بایستی گفت ترك فعل در

این موارد، مسبوق به فعل سابق و تعهد برانجام اموري است که بیتوجهی بدان منتهی به جنایت میشود و این تعهد و پذیرش همگی فعل هستند. بنابراین شخص با ترك تعهد و با سببیت

خویش، موجب عدوانی شدن فعل سابق و درنتیجه وقوع جنایت شود، به نحوي است که تركدر اینجا شرط تأثیر فعل سابق در تحقق جنایت بوده، بدون اینکه خود ترك در تحقق جنایتنقش مؤثر داشته باشد؛ چراکه ترك فعل بهتنهایی »شرط« است و درواقع امر ازنظر علمی درحدوث نتیجه فاقد اثر است و فقط زمینه تأثیر عامل دیگر را فراهم میکند.

انجمن رمان نویسی | تک رمان

انجمن رمان نویسی تک رمان با هدف تشویق نویسندگان ایجاد شده و در راستای پیشرفت نویسنده های نوقلم و چاپ برترین رمان ها فعالیت می کند.

forums.taakroman.ir

 

انجمن رمان نویسی دانلود رمان