همزاد با تمام ابعاد و جلوههای متنوعش یکی از کهنترین باورها در میان ملل مختلف جهان است. این عنصر که در اساطیر ریشه دارد، به شیوههای گوناگون در باور و اعتقادات مردم جهان به حیات خود ادامه داده و در برخی موارد، متناسب با دانش بشری، تغییر شکل و ماهیت داده است. از یک منظر، باور به وجود همزاد، نشئتگرفته از ترس از مرگ و میل به زنده ماندن است. همزاد به صورتهایی همچون سایه، دوقلویی، جفت جنین و تصویر در آب یا آینه، از منظر روانشناسی، اسطوره، پزشکی، قصه و... قابل بررسی است. در این مقاله ابتدا مباحثی دربارة همزاد در ایران و جهان ارائه خواهد شد، سپس به بازتاب آن باورها در فرهنگ قوم لک پرداخته میشود که یقیناً ادامه و بعضاً همان اعتقادات موجود در بین دیگر اقوام ایران و جهان است. بنا به دالیل فراوان، میتوان گفت که باور به همزاد هنوز در برخی از مناطق لکنشین و در بین سالخوردگان اعتبار ویژهای دارد و از اعتقادات خدشهناپذیر آنان محسوب میشود؛ اگرچه در بین نسل جوان و تحصیلکرده دیگر خرافهای بیش نیست. این پژوهش، بر پایۀ مطالعات کتابخانهای ـ میدانی و به روش توصیفی ـ تحلیلی و در برخی موارد با تکیه بر اظهارات شفاهی، انجام شده است.
.پیشینۀ پژوهش در باب درونمایۀ کهن »همزاد« تاکنون کتب و مقاالت زیادی نگاشته شده است؛ 1 ازجمله میتوان به مقالۀ اتو رنک با عنوان »همزاد بهمثابۀ خود نامیرا« اشاره کرد )1384 : 197 ـ 234 .)وی در این مقاله، نقش )همزاد( را تا رسوم باستانی و باورهای عامیانهای که میتوانند اولین انگاشت انسان، دربارة روح باشند، دنبال کرده است. محمد صنعتی در کتاب صادق هدایت و هراس از مرگ به بررسی همزاد و جفت در بوف کور پرداخته است. بهویژه در فصلهای شانزده و هفده و هجده از دیدگاه روانپزشکی در این باره بحث کرده است )صنعتی، 1380 :287 ـ 323 ،243ـ 262 .)همچنین، میتوان به کتاب داستان یک روح از سیروس شمیسا اشاره کرد که نویسنده ضمن تفسیر داستان بوفکور بر اساس همزاد، به مباحث روانشناسانهای چون روان زنانه و مردانه، سایه، پرسونا و... پرداخته است )شمیسا، 1383 :71 ـ 76 .)مسعود رضاییان عطار )1377 :26 ـ 69 )نیز در کتابی با عنوان رجوع به همزاد، از همزاد بهعنوان یک حقیقت یاد کرده که پیوسته همراه آدمی است و در صورت تسخیر توسط همتای مادی خود میتواند کارهای فراوان انجام دهد
