از جمله هدف های روانشناسی را می توان تامین نیازمندیها در موجود زنده از قبیل ایجاد نشاط و حالتی برای فعالیت و در نتیجه انجام اعمال و رفتارها و برآوردن نیازهای اساسی و ضروری زندگی و ادامه آن به طور کلی هماهنگ کردن انسان ها با محیط زندگی دانست (1) .
-
مسابقه تک پارت ویژه | Listen & Write کلیک کنید
روانشناسی فوائد روانشناسی از دیدگاه قرآن
- نویسنده موضوع Matthew
- تاریخ شروع
- پاسخ‌ها 15
- بازدیدها 350
- Tagged users هیچ
ساعت تک رمان
طبیعی است که انگیزه های فراوانی انسانها دارند که در انجام این اهداف تاثیر دارند و می توان این انگیزه ها را به دو بخش اصلی تقسیم نمود: 1- انگیزه های فیزیولوژیک; 2- انگیزه های روانی انگیزه های فیزیولوژیک به نیازهای مربوط به جسم و عوارضی که در بافت های ب*دن، مانند کمبود مواد لازم برای ب*دن یا به هم خوردن تعادل آن به وجود می آیند، مربوط می شود.
این انگیزه ها، رفتار فرد را به جهت اهدافی که نیازهای فیزیولوژیک ب*دن را برآورده می سازند راهنمائی و یا نقص و کمبودی را که گاهی در بافت های ب*دن به وجود می آورد، جبران و روح و ب*دن را به حالت توازن در می آورد.
انگیزه های روانی نیز در جریان رشد نیازهای معنوی فردی و اجتماعی انسان تاثیر به سزائی دارند.
این انگیزه ها، رفتار فرد را به جهت اهدافی که نیازهای فیزیولوژیک ب*دن را برآورده می سازند راهنمائی و یا نقص و کمبودی را که گاهی در بافت های ب*دن به وجود می آورد، جبران و روح و ب*دن را به حالت توازن در می آورد.
انگیزه های روانی نیز در جریان رشد نیازهای معنوی فردی و اجتماعی انسان تاثیر به سزائی دارند.
سبح اسم ربک الاعلی الذی خلق فسوی والذی قدر فهدی » «ای پیامبر به نام خدای خود که برتر و بالاتر از همه موجودات است، به تسبیح و ستایش مشغول باش، آن خدائی که عالم را آفرید و همه آنها را به حد کمال خود رسانید و آن خدائی که هر چیز را قدر و اندازه داد و به راه کمالش هدایت نمود» .
چنانچه خوانندگان توجه دارند، این انگیزه ها و عوامل حیات فیزیولوژی، توازن لازم و کافی برای ادامه زندگی را در انسانها فراهم می سازند و طبق تحقیقات جدید دانشمندان فیزیولوژی در ب*دن انسان و حیوان نوعی تمایل طبیعی نسبت به حفظ توازن ثابت در باطن و فطرت و سرشت انسان ها وجود دارد. این، همان نظریه ای است که چهارده قرن قبل در قرآن مجید اصول آن را در آیات متعددی چنین بیان فرموده است. از جمله این آیات، آیه 19 از سوره «حجر» است:
«والارض مددناها و القینا فیها رواسی و انبتنا فیها من کل شئ موزون » «زمین را گسترانیدیم و در آن، کوههای عظیم بر نهادیم و از آن هر چیز را مناسب و موافق با حکمت و عنایت برویانیدیم » .
و در آیه دیگری (در سوره فرقان، آیه 2) می فرماید:
چنانچه خوانندگان توجه دارند، این انگیزه ها و عوامل حیات فیزیولوژی، توازن لازم و کافی برای ادامه زندگی را در انسانها فراهم می سازند و طبق تحقیقات جدید دانشمندان فیزیولوژی در ب*دن انسان و حیوان نوعی تمایل طبیعی نسبت به حفظ توازن ثابت در باطن و فطرت و سرشت انسان ها وجود دارد. این، همان نظریه ای است که چهارده قرن قبل در قرآن مجید اصول آن را در آیات متعددی چنین بیان فرموده است. از جمله این آیات، آیه 19 از سوره «حجر» است:
«والارض مددناها و القینا فیها رواسی و انبتنا فیها من کل شئ موزون » «زمین را گسترانیدیم و در آن، کوههای عظیم بر نهادیم و از آن هر چیز را مناسب و موافق با حکمت و عنایت برویانیدیم » .
و در آیه دیگری (در سوره فرقان، آیه 2) می فرماید:
«و خلق کل شئ فقدره تقدیرا» «خداوند همه چیز را آفرید، آنگاه آن را در اندازه معینی قرار داد» .
و در آیه دیگر (3) می فرماید:
«و کل شئ عنده بمقدار» «... هر چیزی نزد او به اندازه است » .
پس انحاء تقدیر و توازن در خلقت الهی یک اصل مهم اساسی است که براساس آن موجودات را مطابق با مصالح و نیازهای آنها آفریده، و برای هر شی ای آنچه را که لازمه ادامه زندگی و حیات اوست، اعطاء کرده است:
«انا کل شئ خلقناه بقدر» «ما همه چیز را در اندازه های مشخص و معینی آفریدیم » .
پس ایجاد توازن روحی و جسمی یک هدفی است که در علوم مربوط به انسان و حیوان از جمله روانشناسی از دیدگاه قرآن، مساله ای است مهم و قابل طرح. و انگیزه ها و عوامل فراوانی در تامین این هدف و انجام آن به نحو نیکو وجود دارد از قبیل عوامل حفظ ذات، در سوره های طه، 17- 120- سوره نمل آیات 17، 18، 80 و 81- سوره توبه آیه 120- سوره بقره، آیه 155- سوره نحل آیه 112- سوره قریش آیه 3 و 4 و غیر اینها از آیات فراوان در قرآن که به توضیح انگیزه ها و انجام بهینه هدف ایجاد توازن در جسم و روح می پردازند از جمله آنها بیان انگیزه بقاء نوع و انگیزه ج*نس*ی و غیر اینها (سوره حجرات، 13- نساء، 1- نحل، 72 و...) .
و در آیه دیگر (3) می فرماید:
«و کل شئ عنده بمقدار» «... هر چیزی نزد او به اندازه است » .
پس انحاء تقدیر و توازن در خلقت الهی یک اصل مهم اساسی است که براساس آن موجودات را مطابق با مصالح و نیازهای آنها آفریده، و برای هر شی ای آنچه را که لازمه ادامه زندگی و حیات اوست، اعطاء کرده است:
«انا کل شئ خلقناه بقدر» «ما همه چیز را در اندازه های مشخص و معینی آفریدیم » .
پس ایجاد توازن روحی و جسمی یک هدفی است که در علوم مربوط به انسان و حیوان از جمله روانشناسی از دیدگاه قرآن، مساله ای است مهم و قابل طرح. و انگیزه ها و عوامل فراوانی در تامین این هدف و انجام آن به نحو نیکو وجود دارد از قبیل عوامل حفظ ذات، در سوره های طه، 17- 120- سوره نمل آیات 17، 18، 80 و 81- سوره توبه آیه 120- سوره بقره، آیه 155- سوره نحل آیه 112- سوره قریش آیه 3 و 4 و غیر اینها از آیات فراوان در قرآن که به توضیح انگیزه ها و انجام بهینه هدف ایجاد توازن در جسم و روح می پردازند از جمله آنها بیان انگیزه بقاء نوع و انگیزه ج*نس*ی و غیر اینها (سوره حجرات، 13- نساء، 1- نحل، 72 و...) .
عوامل و انگیزه های روانی در قرآن
نظیر انگیزه ها و عوامل فیزیولوژیکی عوامل و انگیزه های روانی و فطری هستند که نیازهای فطری و معنوی و اساسی در سرشت روان انسانها را برآورده می سازند از قبیل عدالت خواهی، نیکی، زیبائی و احساس نظم و ایجاد هم بستگی و سایر تمایلات روحی و فطری انسان.
در قرآن مجید و احادیث اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام دستورات کافی و وافی در این مورد وارد شده و توضیح داده شده است و دانشمندان غربی نیز کم و بیش به این حقایق اعتراف دارند از جمله «ابراهام مارنو» یکی از دانشمندان غرب عقیده دارد که نیازهای معنوی انسان نوعی نیازهای فطری هستند که تکامل رشد و بالندگی شخصیت فرد به برآوردن آنها بستگی دارد (4) .
نظیر انگیزه ها و عوامل فیزیولوژیکی عوامل و انگیزه های روانی و فطری هستند که نیازهای فطری و معنوی و اساسی در سرشت روان انسانها را برآورده می سازند از قبیل عدالت خواهی، نیکی، زیبائی و احساس نظم و ایجاد هم بستگی و سایر تمایلات روحی و فطری انسان.
در قرآن مجید و احادیث اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام دستورات کافی و وافی در این مورد وارد شده و توضیح داده شده است و دانشمندان غربی نیز کم و بیش به این حقایق اعتراف دارند از جمله «ابراهام مارنو» یکی از دانشمندان غرب عقیده دارد که نیازهای معنوی انسان نوعی نیازهای فطری هستند که تکامل رشد و بالندگی شخصیت فرد به برآوردن آنها بستگی دارد (4) .
از جمله این انفعالها «حالت ترس » است که در قرآن در آیات متعددی ترس برای حفظ انسان از عذاب الهی و اجتناب از گناهان و تمسک به پرهیزگاری و عبادت و کار و غیر اینها مطرح گردیده است و سوره های مختلف قرآن (5) مسائل گوناگون مربوط به ترس و انواع آن را مورد بحث و تحقیق و بررسی قرار داده است مراجعه کنید.
نظیر ترس سایر صفات انفعالی انسانها از قبیل «خشم » (6) و «محبت (7) و حب ذات » (8) و «نوع دوستی » (9) و محبت پدری و مادری (10) و محبت خداوند (11) و پیامبر (12) و شادی (13) و حسد (14) و اندوه (15) و ندامت و پشیمانی (16) و غیر اینها از انواع و موارد انفعالها را ذکر و توضیح داده است و حتی در قرآن نمونه های عملی قابل تنبه در آیات متعدد ذکر گردیده است مراجعه کنید (17) .
بدیهی است که همراه این انفعالها تغییرات فیزیولوژی زیادی در ب*دن انسانها و در شکل ظاهری ب*دن و خطوط چهره از قبیل ضربان قلب، انقباض موی رگهای خونی در امعاء و احشاء و گسترده شدن این موی رگها در سطح ب*دن پدید می آیند.
و در قرآن مجید نیز از اضطراب و تپش شدید قلب در حالت انفعالی ترس نام می برد به سوره احزاب آیه 10 و 11 مراجعه کنید، این دو آیه حالت ترسی را که در جریان جنگ خندق (احزاب) بر مسلمانان چیره شده بود وصف می کند و نظیر این آیه در سایر سوره های قرآن مجید از قبیل سوره غافر، 18 و سوره حج، 72- سوره زخرف، 17- سوره زمر، 60- قیامت، 24 و 25- عبس، 40 و 42 و 38 و 39- مطففین، 22 و 24- غاشیه، 8 و 10- انبیاء، 97- سجده، 12- شوری، 45- زمر، 23- قلم، 43 درباره آثار و نتایج ترس مطالبی بیان شده است.
نظیر ترس سایر صفات انفعالی انسانها از قبیل «خشم » (6) و «محبت (7) و حب ذات » (8) و «نوع دوستی » (9) و محبت پدری و مادری (10) و محبت خداوند (11) و پیامبر (12) و شادی (13) و حسد (14) و اندوه (15) و ندامت و پشیمانی (16) و غیر اینها از انواع و موارد انفعالها را ذکر و توضیح داده است و حتی در قرآن نمونه های عملی قابل تنبه در آیات متعدد ذکر گردیده است مراجعه کنید (17) .
بدیهی است که همراه این انفعالها تغییرات فیزیولوژی زیادی در ب*دن انسانها و در شکل ظاهری ب*دن و خطوط چهره از قبیل ضربان قلب، انقباض موی رگهای خونی در امعاء و احشاء و گسترده شدن این موی رگها در سطح ب*دن پدید می آیند.
و در قرآن مجید نیز از اضطراب و تپش شدید قلب در حالت انفعالی ترس نام می برد به سوره احزاب آیه 10 و 11 مراجعه کنید، این دو آیه حالت ترسی را که در جریان جنگ خندق (احزاب) بر مسلمانان چیره شده بود وصف می کند و نظیر این آیه در سایر سوره های قرآن مجید از قبیل سوره غافر، 18 و سوره حج، 72- سوره زخرف، 17- سوره زمر، 60- قیامت، 24 و 25- عبس، 40 و 42 و 38 و 39- مطففین، 22 و 24- غاشیه، 8 و 10- انبیاء، 97- سجده، 12- شوری، 45- زمر، 23- قلم، 43 درباره آثار و نتایج ترس مطالبی بیان شده است.
روشن و واضح است این انفعالها گرچه وظائف مهمی در زندگی انسان به عهده دارند و انسانها را در حفظ بقای ذات یاری می کنند، با این حال زیاده روی در آنها برای سلامت جسم و روان زیان آورند مثلا ترس برای انسان در عین حال که مفید است و انسانها را از خطرات بزرگ زندگی که انسانها را تهدید می کند، یاری می دهند، و لیکن ترس زیاد زندگی انسانها را مختل می سازد و از انجام وظائف لازم جلوگیری می کند و شخصیت انسانها را دچار تزلزل می نماید و لذا در تحقیقات جدید در طب «روان تنی » (سیکوماتی) این حقیقت روشن شده است که اضطراب در جنبه های انفعالی انسان یکی از عوامل رشد بسیاری از عوارض بیماریهای جسمی است و آمارهای زیادی موجود نشان می دهند که درصد زیادی از بیمارانی که اغلب به مطب پزشکان مراجعه می کنند، اساسا از اضطراب های ناشی از مشکلات روانی شکایت دارند، این بیماران در حقیقت نیازمند مداوای پزشکی نیستند، بلکه در واقع به معالجه روانی نیاز دارند (18) .
دستورهای قرآن درباره حالات انفعالی انسانها
قرآن با توجه و اهتمام به راهنمائی مردم در امر مهار کردن حالات روانی و غلبه بر آنها از علوم جدید پزشکی پیشی گرفته است زیرا در این کار فواید بهداشتی فراوانی وجود دارد که تاکنون به طور دقیق و علمی شناخته نشده است ولی در عصر حاضر به فواید آن کم و بیش پی برده اند.
قرآن در آیات متعدد مردم را به نترسیدن از اموری راهنمائی می کند که معمولا آنها حالت ترس را در انسانها بر می انگیزانند مانند مرگ و فقر.
قرآن با توجه و اهتمام به راهنمائی مردم در امر مهار کردن حالات روانی و غلبه بر آنها از علوم جدید پزشکی پیشی گرفته است زیرا در این کار فواید بهداشتی فراوانی وجود دارد که تاکنون به طور دقیق و علمی شناخته نشده است ولی در عصر حاضر به فواید آن کم و بیش پی برده اند.
قرآن در آیات متعدد مردم را به نترسیدن از اموری راهنمائی می کند که معمولا آنها حالت ترس را در انسانها بر می انگیزانند مانند مرگ و فقر.
قرآن درباره ترس از مرگ، روش بنیادی و بنیانی را در پیش گرفته است و آن، بیان این مساله و توضیح آن به انسانهای عاقل است که حیات دنیا، یک زندگی گذرا و فانی و نعمتهای آن نابود شدنی است و تنها زندگی اخروی است که نعمت هایش ابدی و باقی و جاودانه است و مرگ نیز یک حالت طبیعی بوده، مرحله ای از زندگی فانی این دنیا و رجوع به زندگی باقی و همیشگی رستاخیز است که انسانها براساس تکامل در حیات و زندگی به سوی آن در حرکتند.
از اینرو مؤمن واقعی و حقیقی از مرگ نمی هراسد زیرا یقین دارد که مرگ او را به نعمتهای باقی و جاودان پس از مرگ منتقل خواهد کرد که خداوند به بندگان پرهیزکار خود اعطاء می فرماید.
قرآن زندگی دنیا را جز لهو و لعب ندانسته و زندگی اخروی را واقعی و حقیقی می داند:
«و ما هذه الحیاة الدنیا الا لهو و لعب و ان الدار الآخرة لهی الحیوان لو کانوا یعلمون » (19) . «زندگی این دنیا جز لهو و بازیچه ای بیش نیست و زندگی واقعی در آخرت است اگر مردم آن را بدانند» .
«و ما الحیاة الدنیا الا لعب و لهو و للدار الآخرة خیر للذین یتقون افلا تعقلون » (20) «دنیا جز بازیچه کودکانه و هوسرانی بی خردان چیزی نیست و همانا سرای آخرت برای نیکوکاران بهتر است آیا در این مورد تعقل می نمائید؟» .
از اینرو مؤمن واقعی و حقیقی از مرگ نمی هراسد زیرا یقین دارد که مرگ او را به نعمتهای باقی و جاودان پس از مرگ منتقل خواهد کرد که خداوند به بندگان پرهیزکار خود اعطاء می فرماید.
قرآن زندگی دنیا را جز لهو و لعب ندانسته و زندگی اخروی را واقعی و حقیقی می داند:
«و ما هذه الحیاة الدنیا الا لهو و لعب و ان الدار الآخرة لهی الحیوان لو کانوا یعلمون » (19) . «زندگی این دنیا جز لهو و بازیچه ای بیش نیست و زندگی واقعی در آخرت است اگر مردم آن را بدانند» .
«و ما الحیاة الدنیا الا لعب و لهو و للدار الآخرة خیر للذین یتقون افلا تعقلون » (20) «دنیا جز بازیچه کودکانه و هوسرانی بی خردان چیزی نیست و همانا سرای آخرت برای نیکوکاران بهتر است آیا در این مورد تعقل می نمائید؟» .
«و لئن قتلتم فی سبیل الله او متم لمغفرة من الله و رحمة خیر مما یجمعون » (23) «اگر در راه خدا کشته شده یا بمیرید در آن جهان به آمرزش و رحمت خدا نایل می شوید و آن بهتر است از هر چیزی که در حیات دنیا برای خود فراهم می آورید، اگر در راه خدا بمیرید یا کشته شوید اندوهی به خود راه ندهید که به رحمت ایزدی پیوسته و به سوی خدا محشور خواهید شد» .
از اینرو خداوند در آیات متعددی در قرآن، مؤمنان را برای مبارزه با کفر و الحاد و شرک دعوت کرده، در برابر این فداکاری و مبارزه در راه خدا اجر و ثوابی قرار داده است.
«فلیقاتل فی سبیل الله الذین یشرون الحیاة الدنیا بالآخرة و من یقاتل فی سبل الله فیقتل او یغلب فسوف نؤتیه اجرا عظیما» (24) «ای مؤمنان باید در راه خدا با آنان که زندگی مادی دنیا را بر آخرت گزیدند، جهاد و مبارزه نمایند و هر کسی که در راه خدا با آنان که زندگی مادی دنیا را بر آخرت گزیدند جهاد و مبارزه نمایند و هرکسی که در راه خدا کشته شد، فاتح گردیده، زود باشد که او را (در بهشت جاودانی) اجری عظیم عطا خواهیم کرد» .
از اینرو خداوند در آیات متعددی در قرآن، مؤمنان را برای مبارزه با کفر و الحاد و شرک دعوت کرده، در برابر این فداکاری و مبارزه در راه خدا اجر و ثوابی قرار داده است.
«فلیقاتل فی سبیل الله الذین یشرون الحیاة الدنیا بالآخرة و من یقاتل فی سبل الله فیقتل او یغلب فسوف نؤتیه اجرا عظیما» (24) «ای مؤمنان باید در راه خدا با آنان که زندگی مادی دنیا را بر آخرت گزیدند، جهاد و مبارزه نمایند و هر کسی که در راه خدا با آنان که زندگی مادی دنیا را بر آخرت گزیدند جهاد و مبارزه نمایند و هرکسی که در راه خدا کشته شد، فاتح گردیده، زود باشد که او را (در بهشت جاودانی) اجری عظیم عطا خواهیم کرد» .
