علائم پانیک انقدر گسترده هستند که افراد معمولا فکر می‌کنند دچار سکته قلبی شدند و می‌ترسند که بمیرند. معمولا این اتفاق برای اکثر افراد چند مرتبه در طول زندگیشان رخ می‌دهد. اما این اختلال چیست و چطور درمان می‌شود؟
پانیک يا حمله هراس و اختلال هراس از جمله اختلالات روانی اند که زیر عنوان اختلالات اضطرابی مورد مطالعه و ارزیابی قرار می‌گیرند. هر دو اصطلاح، با آن که از هم متفاوت اند، معمولاً در بحث اختلالات اضطرابی تحت یک بخش مطالعه می‌شوند. به همین دلیل نیاز است که در قدم اول هر یک از این اصطلاحات و اختلالات به صورت جداگانه تعریف گردد.
پانیک يا حمله هراس چیست؟
اختلال پانیک یا حمله هراس که به آن پانیک اتک (Panic attack) هم گفته می‌شود نوعی بیماری روان‌پزشکی از گروه اختلالات اضطرابی است که با هجوم ناگهانی وحشت به بیمار و ترس شخص از وقوع مجدد آن‌ها مشخص می‌شود.
حملۀ پانیک یا هراس فقط یک حمله است و مشخصه اصلی حمله هم عبارت از ترس یا ناراحتی شدید می‌باشد. این حمله در طول ۱۰ دقیقه به اوج خود رسیده معمولا مدت ۲۰-۳۰ دقیقه، و گاهی حتی بیشتر از یک ساعت دوام می‌کند.
علائم پانیک انقدر گسترده هستند که افراد معمولا فکر می‌کنند دچار سکته قلبی شدند و می‌ترسند که بمیرند. معمولا این اتفاق برای اکثر افراد چند مرتبه در طول زندگیشان رخ می‌دهد، ولی دلیلی بر اینکه آن افراد مبتلا به این بیماری هستند، نیست. در صورتی که تعداد این مراتب زیاد شد، زمانی است که شما باید برای تست ابتلا به اختلال هراس، نزد روان‌پزشک یا روانشناس بروید.
هرگاه حملات هراس یا حمله پانیک به صورت خودبخودی، غیرمنتظره و به دفعات مکرر به وقوع بپیوندند، چندین ماه تکرار شوند، در فاصله حملات نیز شخص، نگرانی و تشویش دوام‌دار از وقوع و پیامد حملات بیشتر داشته باشد، شخص هر لحظه منتظر حملۀ بعدی باشد، یا از آمدن حملۀ بعدی در تشویش و نگرانی باشد، در آن صورت به این حالت اختلال هراس یا اختلال پانیک اطلاق می‌گردد و این همان صورتی است که باید حتما به پزشک مراجعه کنید
حملات پانیک به صورت بسیار اتفاقی و طوری رخ می‌دهد که عامل ت*ح*ریک کننده‌ی اصلی مشخص نیست. افراد مبتلا به این نوع اضطراب اغلب جوان هستند و حداقل چهار نشانه از نشانه‌های زیر را دارد.
نشانه‌های پانیک
تعریق
تهوع
سرگیجه
تپش قلب
درد س*ی*نه
احساس خفگی
لرزش
تنگی نفس
احساس سبکی در سر
دیگر علائمی که ممکن است رخ دهد:
کرخت شدن ب*دن
ناراحتی معده
اختلال در تنفس
سرخ شدن پو*ست
ترس از دیوانه شدن
تعریق بیش از اندازه
حالت تهوع و استفراغ
افکار مغشوش و آشفته
ترس از مرگ قریب الوقوع
احساس درد در قفسه س*ی*نه
سر گیجه حالتی شبیه غش کردن
احساس دیوانگی، از دست دادن کنترل و یا ن*زد*یک*ی مرگ از جمله احساس‌های شایع این بیماران است. در کنار این‌ها احساس غیر واقعی بودن محیط اطراف و یا تغییر در جسم خود هم می‌تواند در طول یک حمله پانیک اتفاق بیفتد، شایعترین سن بین ۲۰ تا ۳۰ سالگی است.
در هنگام حمله‌ی پانیک مقادیر زیادی آدرنالین در خون ترشح می‌شود. بسیاری از افراد که برای اولین بار دچار این حمله می‌گردند، فکر می‌کنند که دچار حمله‌ی قلبی شده‌اند، در حال از دست دادن عقل خود هستند و یا دارند می‌میرند.
بسیاری می‌گویند این حملات دلهره آور‌ترین وقایع زندگی آن‌ها بوده است. اگر این حملات به صورت مکرر و غیر منتظره اتفاق افتد به عنوان اختلا پانیک يا هراس تلقی خواهد شد. ولی حملات پانیک در جریان دیگر بیماری‌های اضطرابی نیز اتفاق می‌افتد. به عنوان مثال کسانی که دچار فوبیا (ترس از مکان‌های سر بسته، ارتفاع، جا‌های پر ازدحام و…) هستند ممکن است حملات پانیک را با قرار گرفتن در شرایط اضطراب‌آور تجربه کنند.
مشخصه‌ی اصلی اختلال پانیک وقوع خود به خود و غیرمنتظره حملات است که شامل حملات و دوره‌های مجزای ترس شدید است.
فراوانی بروز حملات از چند نوبت در روز تا چند حمله در یک سال فرق می‌کند. نخستین حمله پانیک اغلب کاملا خود به خود است، اما گاه حمله‌های پانیک به دنبال آشفتگی، فعالیت بدنی، فعالیت ج*نس*ی یا آسیب هیجانی متوسطی روی می‌دهند.
وقتی حمله پانیک آغاز می‌شود علائمش در عرض ده دقیقه به سرعت تشدید می‌شود.
علائم روانی عمده این بیماری عبارتند از: ترس مفرط و احساس قریب الوقوع بودن مرگ و نابودی و بیمار غالبا نمی‌تواند علت ترس خود را بیان کند ممکن است دچار اغتشاش آگاهی شود و در تمرکز اشکال پیدا کند.
اکثر این بیماران با توجه به علائم که مربوط به قلب و تنفس می‌باشد به پزشکان متخصص قلب ریه و مغز و اعصاب مراجعه می‌کنند و انواع آزمایشات و اقدامات پاراکلینیکی را انجام می‌دهند، اما در واقع دارو درمانی و مشاوره و شناخت درمانی و روان درمانی و آنالیز ریشه‌های خودآگاه و ناخودآگاه اضطراب و روش‌های آرام سازی است که می‌تواند به بیمار در کنترل این حملات کمک فراوانی کند.
علائم جسمانی پانیک
کمردرد
بی قراری
اشکال در بلع
خشکی د*ه*ان
گزگز دست و پا
سردرد تنشی
خستگی پذیری
گرفتگی عضلانی
واکنش از جا پریدن
تعریق دست و پا‌های سرد
سرخ شدگی یا رنگ پریدگی
لرزش پرش عضلانی و احساس لرز
تنگی نفس یا تند تند نفس کشیدن
تپش قلب و افزایش تعداد ضربان قلب
نشانه‌های روان شناختی پانیک
بی خوابی
گوش به زنگی
اشکال در تمرکز
کاهش میل ج*نس*ی
احساس گیر کردن لقمه در گلو
احساس وحشت و سراسیمگی
حملات پانیک یک نوع پاسخ به شرایط استرس زا می‌باشد. تفاوت آن با دیگر پاسخ‌های ب*دن نسبت به عوامل شروع کننده‌ی استرس تنها در شدت و علائم آن می‌باشد.
علل حمله پانیک
ترس از تنهایی
احساس بیچارگی
وابستگی به دیگران
پریشانی و اضطراب ناگهانی
احساس غیر طبیعی بودن محیط
خانه نشین شدن برای مدت طولانی
احساس جدایی و بیگانگی با دیگران
احساس غیر طبیعی بودن اندام‌ها
ترس از مکان‌هایی که خروج از آن‌ها شاید دشوار باشد.
رفتار و مزاج غیر عادی، سراسیمگی، لرزش و تکان‌های ناگهانی
ترس از دست دادن کنترل در محیط‌های عمومی مثلا زمین خوردن در محل کار یا دانشگاه
انواع درمان حملات پانیک
اکثر این بیماران با توجه به علائم که مربوط به قلب و تنفس می‌باشد به پزشکان متخصص قلب ریه و مغز و اعصاب مراجعه می‌کنند و انواع آزمایشات و اقدامات پاراکلینیکی را انجام می‌دهند، اما در واقع دارو درمانی و مشاوره و شناخت درمانی و روان درمانی و آنالیز ریشه‌های خودآگاه و ناخودآگاه اضطراب و روش‌های آرام سازی است که می‌تواند به بیمار در کنترل این حملات کمک فراوانی کند.
برای ایجاد آرامش در فرد مورد حمله چه باید کرد؟
اطمینان دادن به بیمار و همراهان مبنی بر اینکه این علائم مربوط به یک بیماری شناخته شده است و منشا جسمانی ندارد بلکه منشا ذهنی و روانی دارد و باعث مرگ نخواهد شد.
تشویق بیمار به تنفس آرام و عمیق در مواقع تنگی نفس و اجتناب از مصرف کافئین و نیکوتین.
دیگر راه‌های درمان پانیک
پزشک به بیمار اطمینان می‌دهد که گرچه علائم بیماری شدید و ناراحت کننده است، ولی خطری او را تهدید نمی‌کند.
دارو درمانی که باید تحت نظر روان‌پزشک انجام گیرد
درمان‌های شناختی_رفتاری(بیمار از نحوه ایجاد علائم آگاه شود) که با گروه درمانی و خانواده درمانی به بیمار و خانواده‌اش کمک می‌کند تا خود را با واقعیت وجود این اختلال در فرد بیمار و مشکلات روانی اجتماعی ناشی از آن سازگار سازند.
تمرینات تنفسی
اجتناب از مصرف کافئین و نیکوتین.
پانیک يا حمله هراس و اختلال هراس از جمله اختلالات روانی اند که زیر عنوان اختلالات اضطرابی مورد مطالعه و ارزیابی قرار می‌گیرند. هر دو اصطلاح، با آن که از هم متفاوت اند، معمولاً در بحث اختلالات اضطرابی تحت یک بخش مطالعه می‌شوند. به همین دلیل نیاز است که در قدم اول هر یک از این اصطلاحات و اختلالات به صورت جداگانه تعریف گردد.
پانیک يا حمله هراس چیست؟
اختلال پانیک یا حمله هراس که به آن پانیک اتک (Panic attack) هم گفته می‌شود نوعی بیماری روان‌پزشکی از گروه اختلالات اضطرابی است که با هجوم ناگهانی وحشت به بیمار و ترس شخص از وقوع مجدد آن‌ها مشخص می‌شود.
حملۀ پانیک یا هراس فقط یک حمله است و مشخصه اصلی حمله هم عبارت از ترس یا ناراحتی شدید می‌باشد. این حمله در طول ۱۰ دقیقه به اوج خود رسیده معمولا مدت ۲۰-۳۰ دقیقه، و گاهی حتی بیشتر از یک ساعت دوام می‌کند.
علائم پانیک انقدر گسترده هستند که افراد معمولا فکر می‌کنند دچار سکته قلبی شدند و می‌ترسند که بمیرند. معمولا این اتفاق برای اکثر افراد چند مرتبه در طول زندگیشان رخ می‌دهد، ولی دلیلی بر اینکه آن افراد مبتلا به این بیماری هستند، نیست. در صورتی که تعداد این مراتب زیاد شد، زمانی است که شما باید برای تست ابتلا به اختلال هراس، نزد روان‌پزشک یا روانشناس بروید.
هرگاه حملات هراس یا حمله پانیک به صورت خودبخودی، غیرمنتظره و به دفعات مکرر به وقوع بپیوندند، چندین ماه تکرار شوند، در فاصله حملات نیز شخص، نگرانی و تشویش دوام‌دار از وقوع و پیامد حملات بیشتر داشته باشد، شخص هر لحظه منتظر حملۀ بعدی باشد، یا از آمدن حملۀ بعدی در تشویش و نگرانی باشد، در آن صورت به این حالت اختلال هراس یا اختلال پانیک اطلاق می‌گردد و این همان صورتی است که باید حتما به پزشک مراجعه کنید
حملات پانیک به صورت بسیار اتفاقی و طوری رخ می‌دهد که عامل ت*ح*ریک کننده‌ی اصلی مشخص نیست. افراد مبتلا به این نوع اضطراب اغلب جوان هستند و حداقل چهار نشانه از نشانه‌های زیر را دارد.
نشانه‌های پانیک
تعریق
تهوع
سرگیجه
تپش قلب
درد س*ی*نه
احساس خفگی
لرزش
تنگی نفس
احساس سبکی در سر
دیگر علائمی که ممکن است رخ دهد:
کرخت شدن ب*دن
ناراحتی معده
اختلال در تنفس
سرخ شدن پو*ست
ترس از دیوانه شدن
تعریق بیش از اندازه
حالت تهوع و استفراغ
افکار مغشوش و آشفته
ترس از مرگ قریب الوقوع
احساس درد در قفسه س*ی*نه
سر گیجه حالتی شبیه غش کردن
احساس دیوانگی، از دست دادن کنترل و یا ن*زد*یک*ی مرگ از جمله احساس‌های شایع این بیماران است. در کنار این‌ها احساس غیر واقعی بودن محیط اطراف و یا تغییر در جسم خود هم می‌تواند در طول یک حمله پانیک اتفاق بیفتد، شایعترین سن بین ۲۰ تا ۳۰ سالگی است.
در هنگام حمله‌ی پانیک مقادیر زیادی آدرنالین در خون ترشح می‌شود. بسیاری از افراد که برای اولین بار دچار این حمله می‌گردند، فکر می‌کنند که دچار حمله‌ی قلبی شده‌اند، در حال از دست دادن عقل خود هستند و یا دارند می‌میرند.
بسیاری می‌گویند این حملات دلهره آور‌ترین وقایع زندگی آن‌ها بوده است. اگر این حملات به صورت مکرر و غیر منتظره اتفاق افتد به عنوان اختلا پانیک يا هراس تلقی خواهد شد. ولی حملات پانیک در جریان دیگر بیماری‌های اضطرابی نیز اتفاق می‌افتد. به عنوان مثال کسانی که دچار فوبیا (ترس از مکان‌های سر بسته، ارتفاع، جا‌های پر ازدحام و…) هستند ممکن است حملات پانیک را با قرار گرفتن در شرایط اضطراب‌آور تجربه کنند.
مشخصه‌ی اصلی اختلال پانیک وقوع خود به خود و غیرمنتظره حملات است که شامل حملات و دوره‌های مجزای ترس شدید است.
فراوانی بروز حملات از چند نوبت در روز تا چند حمله در یک سال فرق می‌کند. نخستین حمله پانیک اغلب کاملا خود به خود است، اما گاه حمله‌های پانیک به دنبال آشفتگی، فعالیت بدنی، فعالیت ج*نس*ی یا آسیب هیجانی متوسطی روی می‌دهند.
وقتی حمله پانیک آغاز می‌شود علائمش در عرض ده دقیقه به سرعت تشدید می‌شود.
علائم روانی عمده این بیماری عبارتند از: ترس مفرط و احساس قریب الوقوع بودن مرگ و نابودی و بیمار غالبا نمی‌تواند علت ترس خود را بیان کند ممکن است دچار اغتشاش آگاهی شود و در تمرکز اشکال پیدا کند.
اکثر این بیماران با توجه به علائم که مربوط به قلب و تنفس می‌باشد به پزشکان متخصص قلب ریه و مغز و اعصاب مراجعه می‌کنند و انواع آزمایشات و اقدامات پاراکلینیکی را انجام می‌دهند، اما در واقع دارو درمانی و مشاوره و شناخت درمانی و روان درمانی و آنالیز ریشه‌های خودآگاه و ناخودآگاه اضطراب و روش‌های آرام سازی است که می‌تواند به بیمار در کنترل این حملات کمک فراوانی کند.
علائم جسمانی پانیک
کمردرد
بی قراری
اشکال در بلع
خشکی د*ه*ان
گزگز دست و پا
سردرد تنشی
خستگی پذیری
گرفتگی عضلانی
واکنش از جا پریدن
تعریق دست و پا‌های سرد
سرخ شدگی یا رنگ پریدگی
لرزش پرش عضلانی و احساس لرز
تنگی نفس یا تند تند نفس کشیدن
تپش قلب و افزایش تعداد ضربان قلب
نشانه‌های روان شناختی پانیک
بی خوابی
گوش به زنگی
اشکال در تمرکز
کاهش میل ج*نس*ی
احساس گیر کردن لقمه در گلو
احساس وحشت و سراسیمگی
حملات پانیک یک نوع پاسخ به شرایط استرس زا می‌باشد. تفاوت آن با دیگر پاسخ‌های ب*دن نسبت به عوامل شروع کننده‌ی استرس تنها در شدت و علائم آن می‌باشد.
علل حمله پانیک
ترس از تنهایی
احساس بیچارگی
وابستگی به دیگران
پریشانی و اضطراب ناگهانی
احساس غیر طبیعی بودن محیط
خانه نشین شدن برای مدت طولانی
احساس جدایی و بیگانگی با دیگران
احساس غیر طبیعی بودن اندام‌ها
ترس از مکان‌هایی که خروج از آن‌ها شاید دشوار باشد.
رفتار و مزاج غیر عادی، سراسیمگی، لرزش و تکان‌های ناگهانی
ترس از دست دادن کنترل در محیط‌های عمومی مثلا زمین خوردن در محل کار یا دانشگاه
انواع درمان حملات پانیک
اکثر این بیماران با توجه به علائم که مربوط به قلب و تنفس می‌باشد به پزشکان متخصص قلب ریه و مغز و اعصاب مراجعه می‌کنند و انواع آزمایشات و اقدامات پاراکلینیکی را انجام می‌دهند، اما در واقع دارو درمانی و مشاوره و شناخت درمانی و روان درمانی و آنالیز ریشه‌های خودآگاه و ناخودآگاه اضطراب و روش‌های آرام سازی است که می‌تواند به بیمار در کنترل این حملات کمک فراوانی کند.
برای ایجاد آرامش در فرد مورد حمله چه باید کرد؟
اطمینان دادن به بیمار و همراهان مبنی بر اینکه این علائم مربوط به یک بیماری شناخته شده است و منشا جسمانی ندارد بلکه منشا ذهنی و روانی دارد و باعث مرگ نخواهد شد.
تشویق بیمار به تنفس آرام و عمیق در مواقع تنگی نفس و اجتناب از مصرف کافئین و نیکوتین.
دیگر راه‌های درمان پانیک
پزشک به بیمار اطمینان می‌دهد که گرچه علائم بیماری شدید و ناراحت کننده است، ولی خطری او را تهدید نمی‌کند.
دارو درمانی که باید تحت نظر روان‌پزشک انجام گیرد
درمان‌های شناختی_رفتاری(بیمار از نحوه ایجاد علائم آگاه شود) که با گروه درمانی و خانواده درمانی به بیمار و خانواده‌اش کمک می‌کند تا خود را با واقعیت وجود این اختلال در فرد بیمار و مشکلات روانی اجتماعی ناشی از آن سازگار سازند.
تمرینات تنفسی
اجتناب از مصرف کافئین و نیکوتین.
