کامل شده شیوه شیوایی | طلا=*) کاربر تک‌رمان

[طلایه]

25. میان اجزای فعل فاصله نیندازیم.


اجزای فعل مرکب باید کنار یک‌دیگر قرار گیرند. به‌طور مثال: «جای دارد» یک فعل مرکب است که نباید بین دوجزء آن فاصله بیفتد.
برای نمونه: نباید نوشت «جای در آن دارد.»
در فعل‌های دارای جزء «مُعین» (کمکی) نیز باید دقت داشت که میان جزء معین و فعل اصلی فاصله نیفتد. مثلاً در فعل آینده، جزء معین «خواهد بود» باید به فعل اصلی بچسبد.


مثال:
- عبرت‌های عاشورا جهان را خواهند نور بخشید.
- در سال 193۱ م. گاندی اوج بسیار می‌گیرد.
- معلم، زندگی‌اش را صرفِ تربیت انسان‌ها می‌کند.
- او سعی لازم را در فهمیدن مطالب کتاب نکرده است.
- هرتباهی که بر سر مردمان می‌آید، ریشه در فراموشی خدا دارد.
نکته: «بسیار» قید است و جزء فعل نیست.
«اوج می‌گیرد» فعل مرکب است.
پس نباید قید میان دوجزء فعل قرار گیرد.


پیشنهاد:
- عبرت‌های عاشورا جهان را نور خواهند بخشید.
- در سال 1931م. گاندی بسیار اوج می‌گیرد.
- معلم، زندگی‌اش را برای تربیت انسان‌ها صرف می‌کند.
- او برای فهمیدن مطالب کتاب به اندازه لازم سعی نکرده است.
- هرتباهی که بر سر مردمان می‌آید، در فراموشی خدا ریشه دارد.




26. در صورت لزوم، از «مفعول مُؤوَّل» استفاده کنیم.


مفعول یکی از بخش‌های جمله است که گاهی طولانی می‌شود و جمله را بدنما و سست و پیچیده می‌کند. یکی از راه‌های رفع این عیب، به‌کاربردن «مفعول مُؤوَّل» است؛ یعنی مفعول را به شکل یک جمله پس از حرف ربط «که» و بدون حرف نشانه‌ی «را» به‌کار بریم.

مثال:
- نگارش این اثر به قلم میرزای بزرگ در سال 1027 ق. را مسلّم می‌دانیم.
- انسان‌های آزاده، سر خم‌کردن پیش ناکسان به قصد بهره‌بردن از مقام و مال‌ومنال دنیا را برنمی‌تابند.
تحلیل دستوری مثال اول:
- نهاد: ما (محذوف(ت) به قرینه‌ی لفظی)
- مفعول: نگارش این اثر به قلم میرزای بزرگ در سال1027 ق.
- حرف نشانه: را
- فعل مرکب: مسلّم می‌دانیم.


پیشنهاد:
- مسلّم می‌دانیم که این اثر در سال 1027 ق. به قلم میرزای بزرگ نگارش یافته است.
- انسان‌های آزاده برنمی‌تابند که برای بهره‌بردن از مقام و مال‌ومنال دنیا، نزد ناکسان سر خم کنند.
تحلیل دستوری پیشنهاد مثال اول:
- نهاد جمله‌ی اول: ما (محذوف به قرینه‌ی لفظی)
- گزاره‌ی جمله‌ی اول: مسلّم می‌دانیم.
- حرف ربط: که
- نهاد جمله‌ی دوم: این اثر
- گزاره‌ی جمله‌ی دوم: در سال 1027 ق. به قلم میرزای بزرگ نگارش یافته است.
- مجموع جمله‌ی دوم: مفعول مؤوَّل.


(ت):
محذوف: حذف‌شده.

 

انجمن رمان نویسی دانلود رمان

[طلایه]

27. از حرف نشانه‌ی «را» به‌ درستی استفاده کنیم.


حرف نشانه‌ی «را» گاه زاید است و باید از کاربرد آن پرهیز کنیم. معمولاً عیب آن زمانی آشکار می‌شود که جمله دارای «نهاد مفعولی» (ت) باشد.
نمونه: پیامبرانی که خدا فرستاد، هادیان بشر بودند.

این جمله از دو بخش «پایه» یعنی اصلی و «پیرو» فرعی، تشکیل شده است.
جمله‌ی پایه این است: پیامبران هادیان بشر بودند.
جمله‌ی پیرو این است: [این پیامبران را] خدا فرستاد.
پس اصل این جمله چنین بوده است: پیامبرانی که خدا آن‌ها را فرستاد، هادیان بشر بودند.
جمله‌ی اول به منظور کوتاه‌سازی است.

تحلیل دستوری این جمله چنین است:
- نهاد جمله‌ی پایه: پیامبران (مسندٌالیه)
- گزاره‌ی جمله‌ی پایه: هادیان بشر بودند. (مسند + فعل ربطی)
- نهاد جمله‌ی پیرو: خدا.
- گزاره‌ی جمله‌ی پیرو: آن‌ها را فرستاد. (مفعول: آن‌ها)

نهاد جمله‌ی پایه (پیامبران- مسندٌالیه) به‌ جهت مسندٌالیه بودنش نیازی به مفعول ندارد.

اصولاً در جمله‌های اِسنادی، برخلاف جمله‌های فعلی، به مفعول نیاز نیست و ترکیب نحوی چنین است:
مسندٌالیه + مسند + فعل ربطی

پس نباید پس از «پیامبران» حرف نشانه قرار گیرد.
در عین حال، همین کلمه از لحاظ معنایی، نه دستوری، مفعول جمله‌ی پیرو است که آن را در اصطلاح «نهاد مفعولی» می‌گویند.
نهاد، حرف نشانه نمی‌خواهد و فقط مفعول است که به حرف نشانه نیاز دارد.
بنابراین، از حرف نشانه‌ی «را» پس از این نهاد، قرار نمی‌گیرد.
پس این جمله نادرست است: پیامبرانی را که خدا فرستاد، هادیان بشر بودند.


(ت):
نهاد مفعولی: رکنی از جمله است که از لحاظ دستوری برای فعل جمله‌ی پایه، نهاد باشد و از لحاظ معنا برای فعل جمله‌ی پیرو، مفعول باشد.



می‌توان گفت که هرگاه کلمه‌ای برای جمله‌ی پایه، نهاد باشد، «را» نمی‌پذیرد، هرچند از نظر معنا، برای جمله‌ی پیرو، مفعول باشد. اما اگر کلمه‌ای برای جمله‌ی پایه، مفعول باشد، «را» می‌پذیرد، اگرچه ظاهراً به جای نهاد نشسته باشد. در جمله‌ی زیر، «پیامبرانی» با این که در آغاز آمده، مفعول جمله‌ی پایه است؛ از این‌رو همراه «را» می‌آید:

پیامبرانی را می‌شناسیم که بر قوم خود نفرین کردند.
در این‌جا، جمله‌ی پایه این است: پیامبرانی را می‌شناسیم.
جمله‌ی پیرو نیز این است: [آن پیامبران] بر قوم خود نفرین کردند.

پس تحلیل دستوری این جمله چنین است:
- نهاد جمله‌ی پایه: ما (محذوف به قرینه‌ی لفظی)
- مفعول جمله‌ی پایه: پیامبرانی
- نهاد جمله‌ی پیرو: آنان (محذوف به قرینه‌ی لفظی)
- متمِّم جمله‌ی پیرو: قوم خود
- فعل جمله‌ی پیرو: نفرین کردند.


پی نوشت:
لفظ صحیح متمم برخلاف آن چه که عموم فکر می‌کنند، مُ/تَم/مِم است که به صورت مُتَمِّم نوشته می‌شود.
مَ/تَم/مَم که به صورت مَتَمَّم نوشته شود، اشتباه است.


مثال:
- اخباری را که شیخ صدوق آورده است، گاهی مُرسَل هستند.
- ولایتی را که پیامبر و امامان دارند، عام است.
- شرط دانستنِ عدالت را برای رهبر، از ویژگی‌های تشیّع است.
- پیشوایان معصوم حجّت‌های خدا بر زمین بوده‌اند و هرچه را انجام داده‌اند، براساس دستور خدا بوده است.
- به هر جای از نهج‌البلاغه را که بنگریم، نشانه‌های بلاغت را می‌بینیم.


پیشنهاد:
- اخباری که شیخ صدوق آورده است، گاهی مُرسَل هستند.
- ولایتی که پیامبر و امامان دارند، عام است.
- شرط دانستنِ عدالت برای رهبر، از ویژگی‌های تشیّع است.
یا
از ویژگی‌های تشیع آن است که عدالت را برای رهبری شرط می‌داند.
- پیشوایان معصوم حجّت‌های خدا بر زمین بوده‌اند و هرچه انجام داده‌اند، براساس دستور خدا بوده است.
یا
پیشوایان معصوم حجّت‌های خدا بر زمین بوده‌اند و کارهای خود را براساس دستور خدا انجام داده‌اند.
- به هر جای از نهج‌البلاغه که بنگریم، نشانه‌های بلاغت را می‌بینیم.
یا
هر جای از نهج‌البلاغه را که بنگریم، نشانه‌های بلاغت را می‌بینیم.


نکته:
در مثال اول:
جمله‌ی پایه این است: «اخبار گاهی مُرسَل هستند.»
جمله‌ی پیرو این است: «شیخ صدوق این اخبار را آورده است.»

پس «اخبار» در جمله‌ی اصلی، نهاد مفعولی به‌شمار می‌آید و نباید همراه «را» به‌کار رود. با همین توضیح، جمله‌ی زیر درست است:
اخباری را که شیخ صدوق آورده است، می‌توانیم به چند دسته تقسیم کنیم.
زیرا «اخبار» مفعول جمله‌ی پایه به‌شمار می‌رود.
از این دست مثال‌ها برای ما روشن می‌شود که ملاک اصلی نیاز هر کلمه به حرف نشانه‌ی «را» این است که آن کلمه برای فعلی که به آن مربوط است، از لحاظ دستوری، مفعول به‌شمار آید.

امکان ندارد که یک کلمه دارای دو نقش دستوری باشد. پس اگر کلمه‌ای نهاد یا متمِّم یا قید باشد، نمی‌تواند مفعول هم به‌شمار آید.
همچنین در مثال آخر:
کلمه‌ی پس از حرف اضافه‌ی «به» متمِّم است. یک کلمه نمی‌تواند هم متمِّم باشد و هم مفعول.
اما در جمله‌ی دوم آن، همان کلمه پس از حرف اضافه قرار ندارد و مفعول است. پس حرف نشانه می‌گیرد.

 

انجمن رمان نویسی دانلود رمان

[طلایه]

28. از حرف نشانه در مکان مناسب استفاده کنیم.


حرف نشانه باید در مکان درست قرار گیرد تا هم مفهوم به درستی انتقال یابد و هم جمله زیبا گردد.
مکانِ «را» پس از هسته‌ی مفعول است. مقصود از هسته‌ی مفعول، دقیقاً همان کلمه یا کلمات دارای معنای مفعولی است. گاهی مفعول دارای یک بخش توضیحی (وابسته‌ی مفعول) است که در حقیقت جزء هسته‌ی مفعول نیست. در این حال، حرف نشانه پس از هسته و پیش از بخش توضیحی قرار می‌گیرد.


مثال:
۱. گزارش‌های تاریخی، شهادت یکایک یاران امام حسین(ع) را در روز عاشورا تأیید نکرده‌اند.
۲. همه‌ی جهانیان دلاوری‌های رزمندگان را در جبهه‌های دفاع مقدس دیدند.
۳. نیروهای پلیس صدها معتاد در خیابان‌های شهر را دستگیر کردند.
۴. ابتکار شما برای انتشار این نشریه که می‌تواند در رشد تحقیقات نقشی به‌سزا داشته باشد را تحسین می‌کنیم.
۵. واقعه‌ی کربلا نه‌تنها منشأ تأثیر در قلوب عموم بشریت گشت، بلکه کسانی که به آیین آن حضرت نبودند را نیز به سوی او رهنمون ساخت.
۶. امام حسین(ع) با تمام وجود خطرات بزرگی که اسلام عزیز را تهدید می‌کرد، را حس می‌کرد.



نکته‌ها:

در مثال اول:
هسته‌ی مفعول این جمله چنین است: «شهادت یکایک یاران امام حسین(ع) در روز عاشورا»
یعنی «روز عاشورا» قید مکان مربوط به مفعول است، نه قید مکان مربوط به جمله‌ی اصلی.
پس حرف نشانه باید پس از همه‌ی این هسته قرار گیرد.

در مثال دوم:
«جبهه‌ها» قید مکان برای دیدن جهانیان نیست؛ زیرا آنان در جبهه نبودند که چیزی ببینند. آن‌چه آنان دیدند، کاری بود که در جبهه تحقق یافت؛ یعنی جبهه قید مفعول و جزء هسته‌ی آن است. پس مجموع «دلاوری‌های رزمندگان در جبهه‌های دفاع مقدس» مفعول است.

در مثال سوم:
برخلاف دوجمله‌ی قبلی، «خیابان‌های شهر» قید فعل جمله است؛ یعنی دستگیری در خیابان‌های شهر انجام شده است. پس این عبارت جزء مفعول نیست و حرف نشانه باید پس از مفعول، یعنی «صدها معتاد» قرار گیرد.

در مثال چهارم:
«ابتکار شما» مفعول است و «برای انتشار این نشریه که می‌تواند در رشد تحقیقات نقشی به‌سزا داشته باشد» وابسته‌ی مفعول است؛ یعنی درباره‌ی آن توضیح می‌دهد.

در مثال ششم:
در جمله‌ی اول، به هر دو حرف نشانه نیاز داریم. برای پرهیز از تکرار، بهتر است به جای حذف حرف نشانه، ساختار جمله را کمی تغییر دهیم و در کلمات نیز تصرف نماییم تا تتابع اضافات پیش نیاید. در جمله‌ی دوم چنین کرده‌ایم.


پیشنهاد:
۱. گزارش‌های تاریخی، شهادت یکایک یاران امام حسین(ع) در روز عاشورا را تأیید نکرده‌اند.
۲. همه‌ی جهانیان دلاوری‌های رزمندگان در جبهه‌های دفاع مقدس را دیدند.
۳. نیروهای پلیس صدها معتاد را در خیابان‌های شهر دستگیر کردند.
۴. ابتکار شما را برای انتشار این نشریه که می‌تواند در رشد تحقیقات نقشی به‌سزا داشته باشد، تحسین می‌کنیم.
۵. واقعه‌ی کربلا نه‌تنها منشأ تأثیر در قلوب عموم بشریت گشت؛ بلکه کسانی را که به آیین آن حضرت نبودند، نیز به سوی او رهنمون ساخت.
۶. امام حسین(ع) با تمام وجود خطرهای بزرگی را که اسلام عزیز را تهدید می‌کرد، حس می‌کرد.
یا
امام حسین(ع) با تمام وجود خطرهای بزرگ برای اسلام عزیز را حس می‌کرد.

 

انجمن رمان نویسی دانلود رمان

[طلایه]

29. قید را در مکان مناسب بیاوریم.


مکان مناسب قید، تا اندازه‌ای به نوع جمله و سبک نوشته بستگی دارد؛ اما در نثر معیار بهتر است این شیوه درباره قید رعایت گردد:

1. قیدهای زمان، مکان، تأکید، نفی و پرسش در آغاز جمله می‌آیند.
2. قید زمان معمولاً پیش از قید مکان می‌آید.
3. قید حالت که چگونگی انجام فعل را نشان می‌دهد، بدون فاصله پیش از فعل قرار می‌گیرد.
4. قیدهایی که کلمه‌ای غیر از فعل را توضیح می‌دهند، بدون فاصله پیش از همان کلمه جای می‌گیرند.
5. قیدهای مرکب و گروه‌های قیدی در آغاز جمله می‌آیند.


مثال شماره‌‌‌ی یک:
صبح‌گاهان در دامن صحرا حرکت گله‌ی گوسفندان چه شکوهی دارد!

مثال شماره‌ی دو:
قوم مغول به کشور ما وحشیانه تاختند.

مثال شماره‌ی سه:
انسان‌های موفق برای رسیدن به هدف، بسیار فراوان می‌کوشند.

مثال شماره‌ی چهار:
در آغاز نهضت اسلامی ایران، شعار‌های عاشورایی نقشی مؤثّر داشتند.



مثال:
- «قاعده‌ی لطف» در علم کلام شیعه اهمیت بسیار دارد.
- با تبیین سخن خواجه‌نصیر طوسی، در گفتار حاضر، به پیشینه‌ی این بحث می‌پردازیم.
- دانشمندان در بیشتر ادیان، فراوان به بحث درباره‌ی موعود پرداخته‌‌اند.


پیشنهاد:
- در علم کلام شیعه، «قاعده‌ی لطف» بسیار اهمیت دارد.
- در گفتار حاضر، با تبیین سخن خواجه‌نصیر طوسی، به پیشینه‌ی این بحث می‌پردازیم.
- در بیشتر ادیان، دانشمندان به بحث درباره‌ی موعود فراوان پرداخته‌اند.






30. صفت‌ها را به دقّت به‌کار ببریم.


در زبان پارسی نیز همانند عربی، صفت‌های حالیه، مشبّهه، مبالغه، و مطلق یافت می‌شوند.
البته نام این صفت‌ها در زبان پارسی با عربی تفاوت دارد.
هنگام ترجمه‌ی متون عربی، به ویژه آیات و روایات، باید به این نکته توجه کنیم و در مواردی که یک صفت دارای ساخت (ص*ی*غه) و معنای مخصوص است، آن را به همان معنا ترجمه کنیم.

ساخت‌های صفت در زبان پارسی از این قرارند:
1. صفت گذران (حالیه): بُن مضارع + ان
نمونه: جویان= کسی که اکنون به دنبال چیزی است.

2. صفت پایدار (مُشبَّهه): بُن مضارع + ا
نمونه: جویا= کسی که همواره به دنیال چیزی است.

3. صفت فراوان (مبالغه): بُن ماضی یا مضارع یا اسم + ار، گار، گر، کار
نمونه: جست‌وجوگر، رُفتگر، فراموشکار، آموزگار= کسی که به این کارها بسیار می‌پردازد.

4. صفت فاعلی (مطلق): بُن مضارع + ـَنده
نمونه: جوینده= کسی که به دنبال چیزی است، بدون قیدی خاص.

اگر ساخت‌های سه‌گانه‌ی اول در یک مورد موجود نباشند، از ساخت چهارم برای معانی مشترک (گذران، پایدار، فراوان) استفاده می‌شود.


مثال:
اللّه سَمیعٌ عَلیمٌ: خداوند شنونده‌ی داننده است.

نکته:
«سامع» یعنی شنونده و به معنای صفت فاعلی (مطلق) است. «عالم» نیز چنین است.
اما «سمیع» و «علیم» صفت مشبّهه (پایدار) هستند.
پس باید به گونه‌ای ترجمه شوند که همین معنا را برسانند.


پیشنهاد:
اللّه سَمیعٌ عَلیمٌ: خداوند شنوای دانا است.

«پایان جلد اول»
در جلد دوم این کتاب به ادامه مبحث صفت‌ها پرداخته می‌شود.

 

انجمن رمان نویسی دانلود رمان