حرف آخر :
ممکن است اين سؤال مطرح شود که تقوائي که خودداري از انجام بعضي کارهااست، اگرچه اين خود يک محسنه است ولي چطور ما را به کمال مي‌رساند در حالي که ما براي کمال خود نياز به انجام کارهاي خير داريم و چطور تقوي به تنهايي مي‌تواند توشه راه قرار گيرد (فأن خير الزاد التقوي)؟! در جواب مي‌گوييم : ما دو نوع دوست و کمک کننده داريم. يکي دوستي که واقعاً با ما دوست است و مستقيماً به ما کمک مي‌کند و يکي آنکه دشمن دشمن ماست که غير مستقيم به ما دوستي و کمک مي‌کند چرا که چون دشمن دشمن است باعث تضعيف دشمن ما و در نتيجه باعث قوت ما مي‌شود. تقوي هم ، چنين دوستي است چرا که تقوي با هواي نفس که دشمن مستقيم ماست دشمني مي‌کند و او را ضعيف مي‌کند و از آنجايي که هواي نفس مانع بزرگي بر سر راه ما براي رسيدن به اهداف عالي و کمال غائي مي‌باشد وقتی ضعيف شد پس ما بهتر مي‌توانيم به هدف خود نائل شويم. لذا تقوي به طور غيرمستقيم (و از طريق رفع مانع) به ما کمک مي‌کند که به هدف خود برسيم. به هر حال از مطالب مذکور در اين جزوه در مي‌يابيم که ريشه همه ظلم‌ها و بدي‌ها و گناهان بي تقوائي است. اگر تقوي توسط همه انسانها رعايت شود ديگر ظلم و جنايتي اتفاق نمي‌افتد و نتيجه اين مي‌شود که ديگر نيازي به دادگاه و زندان و جريمه و اين جور چيزها نيست.
همچنين مشخص شد که بدون تقوي غيرممکن است انسان بتواند به سير کمال و قرب الهي ادامه دهد بلکه رفته رفته از خدا دور شده و در دام شيطان و هواي نفس و پليدي‌ها گرفتار شده به هلاکت معنوي مي‌رسد. مرحوم نراقي (ره) در کتاب معراج السعاده مي‌گويد :« اکثر قواي انسانيه طالب اخلاق رذيله است. انسان زودتر مايل به شر مي‌شود و ميل او به صفات بد آسان تر است از ميل به خيرات. و از اين جهت است که گفته‌اند : تحصيل ملکات ارجمند به منزله آن است که از نشيب به فراز روند و کسب صفات ناپسند چنان است که از فراز به نشيب آيند. و اشارت به اين است آنچه حضرت رسول (ص) فرموده‌اند: حفَّت الجنة بالمکاره و حفَّت النار بالشهوات يعني رسيدن به درجات بهشت به کشيدن جامهاي ناگوار منوط و دخول آتش جهنم به ارتکاب خواهشهاي نفساني مربوط است»(42)
و از اين جاست که انسان براي کسب ملکات نفساني و فضائل اخلاقي و پيمودن قله کمال و در امان ماندن از سقوط در پرتگاه شهوات نياز به نيرويي باطني و قوي دارد که او را در اين مسير سربالايي کمک کند و از افتادن در مسير سرازيري شهوات و صفات ناپسند حفظ کند که اين نيرو همان تقواي مورد بحث ما است.
اميداورم خداي مهربان ما را در راه کسب اين فريضه مهم ياري کند.
منابع و مآخذ :
1. دشتی ، محمد ، ترجمه نهج البلاغه ، انتشارات امیر المومنین(ع) ، چاپ اول زمستان 85
2. محدث بندر ریگی ، ابراهیم ، ترجمه ثواب الاعمال و عقاب الاعمال (شيخ صدوق (ره)) ، نشراخلاق ، چاپ نهم پاییز 86
3. دستغیب ، سید عبد الحسین ، گناهان کبيره ، دفتر انتشارات اسلامی ، چاپ بیست و یکم زمستان 86
4. مصطفی ، ابراهیم ، و دیگران ، معجم الوسيط ، انتشارات مرتضوی ، چاپ دوم 1385
5. نراقی ، ملا احمد ، معراج السعاده ، انتشارات قائم آل محمد (عج) ، چاپ پنجم1386
6. راغب اصفهانی ، مفردات الفاظ القرآن ، انتشارات طلیعه النور ، چاپ اول 1426 قمری
7. موسوی همدانی ، سید محمد باقر ، ترجمه تفسیر المیزان ، دفتر انتشارات اسلامی ، ، چاپ بیست و یکم بهار85
8. مکارم شیرازی ، ناصر ، تفسیر نمونه ، دارالکتب الإسلامیه ، مهر ماه 63
9. مجلسی ، محمد باقر ، بحار الأنوار ، موسسه الوفاء بیروت ، چاپ سوم 1403 قمری
10. ابن منظور ، محمد ، لسان العرب ، نشر ادب حوزه ، محرم 1405 قمری
11. مطهری ، مرتضی ، ده گفتار ، انتشارات صدرا ، چاپ پنجم بهار 68
ممکن است اين سؤال مطرح شود که تقوائي که خودداري از انجام بعضي کارهااست، اگرچه اين خود يک محسنه است ولي چطور ما را به کمال مي‌رساند در حالي که ما براي کمال خود نياز به انجام کارهاي خير داريم و چطور تقوي به تنهايي مي‌تواند توشه راه قرار گيرد (فأن خير الزاد التقوي)؟! در جواب مي‌گوييم : ما دو نوع دوست و کمک کننده داريم. يکي دوستي که واقعاً با ما دوست است و مستقيماً به ما کمک مي‌کند و يکي آنکه دشمن دشمن ماست که غير مستقيم به ما دوستي و کمک مي‌کند چرا که چون دشمن دشمن است باعث تضعيف دشمن ما و در نتيجه باعث قوت ما مي‌شود. تقوي هم ، چنين دوستي است چرا که تقوي با هواي نفس که دشمن مستقيم ماست دشمني مي‌کند و او را ضعيف مي‌کند و از آنجايي که هواي نفس مانع بزرگي بر سر راه ما براي رسيدن به اهداف عالي و کمال غائي مي‌باشد وقتی ضعيف شد پس ما بهتر مي‌توانيم به هدف خود نائل شويم. لذا تقوي به طور غيرمستقيم (و از طريق رفع مانع) به ما کمک مي‌کند که به هدف خود برسيم. به هر حال از مطالب مذکور در اين جزوه در مي‌يابيم که ريشه همه ظلم‌ها و بدي‌ها و گناهان بي تقوائي است. اگر تقوي توسط همه انسانها رعايت شود ديگر ظلم و جنايتي اتفاق نمي‌افتد و نتيجه اين مي‌شود که ديگر نيازي به دادگاه و زندان و جريمه و اين جور چيزها نيست.
همچنين مشخص شد که بدون تقوي غيرممکن است انسان بتواند به سير کمال و قرب الهي ادامه دهد بلکه رفته رفته از خدا دور شده و در دام شيطان و هواي نفس و پليدي‌ها گرفتار شده به هلاکت معنوي مي‌رسد. مرحوم نراقي (ره) در کتاب معراج السعاده مي‌گويد :« اکثر قواي انسانيه طالب اخلاق رذيله است. انسان زودتر مايل به شر مي‌شود و ميل او به صفات بد آسان تر است از ميل به خيرات. و از اين جهت است که گفته‌اند : تحصيل ملکات ارجمند به منزله آن است که از نشيب به فراز روند و کسب صفات ناپسند چنان است که از فراز به نشيب آيند. و اشارت به اين است آنچه حضرت رسول (ص) فرموده‌اند: حفَّت الجنة بالمکاره و حفَّت النار بالشهوات يعني رسيدن به درجات بهشت به کشيدن جامهاي ناگوار منوط و دخول آتش جهنم به ارتکاب خواهشهاي نفساني مربوط است»(42)
و از اين جاست که انسان براي کسب ملکات نفساني و فضائل اخلاقي و پيمودن قله کمال و در امان ماندن از سقوط در پرتگاه شهوات نياز به نيرويي باطني و قوي دارد که او را در اين مسير سربالايي کمک کند و از افتادن در مسير سرازيري شهوات و صفات ناپسند حفظ کند که اين نيرو همان تقواي مورد بحث ما است.
اميداورم خداي مهربان ما را در راه کسب اين فريضه مهم ياري کند.
منابع و مآخذ :
1. دشتی ، محمد ، ترجمه نهج البلاغه ، انتشارات امیر المومنین(ع) ، چاپ اول زمستان 85
2. محدث بندر ریگی ، ابراهیم ، ترجمه ثواب الاعمال و عقاب الاعمال (شيخ صدوق (ره)) ، نشراخلاق ، چاپ نهم پاییز 86
3. دستغیب ، سید عبد الحسین ، گناهان کبيره ، دفتر انتشارات اسلامی ، چاپ بیست و یکم زمستان 86
4. مصطفی ، ابراهیم ، و دیگران ، معجم الوسيط ، انتشارات مرتضوی ، چاپ دوم 1385
5. نراقی ، ملا احمد ، معراج السعاده ، انتشارات قائم آل محمد (عج) ، چاپ پنجم1386
6. راغب اصفهانی ، مفردات الفاظ القرآن ، انتشارات طلیعه النور ، چاپ اول 1426 قمری
7. موسوی همدانی ، سید محمد باقر ، ترجمه تفسیر المیزان ، دفتر انتشارات اسلامی ، ، چاپ بیست و یکم بهار85
8. مکارم شیرازی ، ناصر ، تفسیر نمونه ، دارالکتب الإسلامیه ، مهر ماه 63
9. مجلسی ، محمد باقر ، بحار الأنوار ، موسسه الوفاء بیروت ، چاپ سوم 1403 قمری
10. ابن منظور ، محمد ، لسان العرب ، نشر ادب حوزه ، محرم 1405 قمری
11. مطهری ، مرتضی ، ده گفتار ، انتشارات صدرا ، چاپ پنجم بهار 68
