دنیای اقتصاد: آمارهای بانک مرکزی نشان می‌دهد در آذر ماه دو رکورد در آمار چک‌ها ثبت شده است. نخست اینکه تعداد چک‌های مبادله‌شده در آذر ماه به رقم ۸ میلیون فقره رسیده که بیشترین سطح در مقایسه با دیگر ماه‌های سال جاری است.
از سوی دیگر، نسبت تعداد چک‌های برگشتی به چک‌های مبادله‌ای در سومین ماه پاییز به رقم ۳/۸ درصد رسیده که این رقم نیز کمترین سطح در سه سال اخیر بوده است. این دو آمار تایید می‌کند که اعتماد به چک به عنوان یک ابزار مبادله افزایش یافته است.
بررسی‌ها نشان می‌دهد نسبت چک‌های برگشتی به کل چک‌های مبادله شده در آذر ماه نسبت به ماه‌های قبل کاهش یافته است. از سوی دیگر، آمارها تایید می‌کند که میزان چک‌های مبادله‌ای نیز افزایش یافته است. به نظر می‌رسد که با توجه به رصد آمار چک‌های برگشتی در ماه‌های اخیر می‌توان عنوان کرد اعتماد به چک به‌عنوان یک ابزار مبادله‌ای بیشتر شده است. بانک مرکزی آخرین آمارهای مربوط به چک‌های مبادله‌ای و برگشتی در آذر ماه سال جاری را منتشر کرد. به‌طور مشخص بانک مرکزی آمار سه نوع چک مبادله‌ای، برگشتی و وصولی را ارائه می‌کند. در چک‌های عادی، به مجموع چک‌های وصولی و برگشتی بین بانکی، چک‌های مبادله‌ای عنوان می‌شود.
رشد بالای چک‌های مبادله‌ای
بررسی‌ها نشان می‌دهد که این ماه میزان چک‌های مبادله‌شده به رقم ۸ میلیون فقره چک رسیده است. این رقم نسبت به ماه قبل به میزان ۶/ ۵ درصد رشد کرده است. در بین ماه‌های سال‌جاری، آذر ماه از لحاظ مبادله چک رکورددار محسوب می‌شود، پس از آن آبان با ۶/ ۷ میلیون چک مبادله شده در رتبه دوم قرار دارد. تعداد چک‌های مبادله‌ای در آذر ماه سال قبل به میزان ۷/ ۵ میلیون فقره بوده است. بنابراین طی یک سال میزان استفاده از چک در معاملات حدود ۴۰ درصد افزایش یافته است. پس می‌توان گفت که هنوز چک به‌عنوان یک ابزار مهم در معاملات اقتصادی مطرح است. استفاده بیشتر از چک در معاملات شاید به دو دلیل باشد: نخست اینکه اعتماد برای پرداخت‌های مدت‌دار بیشتر از گذشته شده و این موضوع با ثبات ایجاد شده در سال‌جاری همخوانی دارد، از سوی دیگر، شاید با توجه به بهره‌گیری از سامانه‌هایی نظیر چکاوک و اعتبارسنجی مشتریان برای اعطای دسته‌چک، اعتماد مشتریان به این ابزار نیز بازگشته باشد. از نظر مبلغ چک‌های مبادله‌ای در آذر ماه کل ارزش چک‌ها به ۳/ ۹۸ هزار میلیارد تومان رسیده که نسبت به ماه قبل افزایش ۶/ ۱۷ درصدی را ثبت کرده است. البته این بیشترین مبلغ در سال‌جاری نیست زیرا ارزش چک‌های مبادله شده در اردیبهشت ماه به میزان ۹۹ هزار میلیارد تومان بوده است. از نظر مبلغ نسبت به مدت مشابه سال قبل ۵۴ درصد به ارزش چک‌های مبادله شده افزوده شده است، در آذر ماه سال قبل ارزش کل چک‌های مبادله شده ۳/ ۶۱ هزار میلیارد تومان بوده است.
روند کاهشی نسبت چک‌های برگشتی
نکته قابل‌توجه اینکه به‌رغم افزایشی بودن چک‌های مبادله‌ای، از تعداد چک‌های برگشتی آذر ماه نسبت به آبان کاسته شده است. برای اینکه این نسبت بهتر دیده شود، در گزارش بانک مرکزی نسبت چک‌های برگشتی به مبادله‌ای بر اساس تعداد و مبلغ ارائه می‌شود. از این حیث آمار آذرماه در مقایسه با ماه‌های قبل و حتی سال‌های قبل یک عملکرد قابل‌توجه را ثبت کرده است. بر اساس آمارهای بانک مرکزی در آذر ماه نسبت تعداد چک‌های برگشتی به کل چک‌های مبادله‌ای به رقم ۳/ ۸ درصد رسیده است. این موضوع به این معنی است که از هر ۱۰۰ چک مبادله‌ای حدود ۸ عدد چک برگشت خورده است. این نسبت در ماه آبان ۹ درصد ثبت شده بود. اما نسبت مذکور در آذر ماه سال قبل به میزان ۲/ ۱۰ درصد بوده است. حتی اگر به آمارهای قبل رجوع کنیم، نسبت چک‌های برگشتی به مبادله‌ای از نظر تعداد رقم بسیار بالاتری است. به‌عنوان مثال این رقم برای متوسط سال ۱۳۹۵ به میزان ۹/ ۱۴ درصد گزارش شده است. در سال ۱۳۹۶ نیز این رقم ۶/ ۱۵ درصد ثبت شده است. این آمار نشان می‌دهد که در این سال‌ها به ازای هر ۱۰۰ چک مبادله‌ای حدود ۱۵ چک برگشتی وجود داشته است. بنابراین به نظر می‌رسد که بهره‌گیری از سامانه چکاوک در سال اخیر، باعث بهبود آمار چک‌های برگشتی شده است.
کاهش احتمال برگشت چک
این رقم در نسبت ارزش چک‌های برگشتی به چک‌های مبادله‌ای نیز قابل مشاهده است. بر اساس آمارهای بانک مرکزی نسبت ارزش چک‌های برگشتی به مبادله‌ای در آذر ماه به رقم ۵/ ۱۰ درصد رسیده که این رقم در آبان به میزان ۱۲ درصد گزارش شده بود. این موضوع نشان می‌دهد که اگر ارزش کل چک‌های مبادله‌ای را ۱۰۰ واحد در نظر بگیریم، در آذر ماه ۹۰ واحد آن وصول شده و ۱۰ واحد آن وصول نشده است. این نسبت نیز در سال‌های قبل بیشتر بوده است. به‌عنوان مثال در سال ۱۳۹۵ این نسبت به میزان ۲/ ۲۲ درصد ثبت شده است. در سال ۱۳۹۶ این نسبت در سطح ۵/ ۲۱ درصد گزارش شده است. بنابراین آمار آذر ماه تایید می‌کند که این نسبت در مقایسه با سال‌های قبل بهبود قابل توجهی را ثبت کرده است. موضوعی که نشان می‌دهد ابزار چک اعتبار بیشتری در مبادلات پیدا کرده است. به بیان دیگر، احتمال برگشت خوردن چک‌های مبادله‌ای در ماه‌های اخیر کاهش یافته است. علاوه بر این، باید به این نکته اشاره کرد که ثبت این آمار در شرایط رکودی رقم خورده است. بر اساس آمارها شرایط اقتصاد کشور هنوز در وضعیت مناسبی از لحاظ رونق اقتصادی قرار نگرفته و تا حدودی شرایط خود را با تحریم‌های ظالمانه وفق داده است. اما به نظر می‌رسد که ثبات نرخ ارز و سایر بازارهای دارایی تا حدودی امکان پیش‌بینی قیمت‌ها را در ماه‌های آینده میسر کرده و این موضوعی است که به بازگشت اعتماد برای استفاده از چک کمک می‌کند.
حجم چک‌های برگشتی آذر
در آذر ماه سال جاری تعداد چک‌های برگشتی، به میزان ۶۶۷ هزار فقره بوده است. این رقم در آبان سال جاری در سطح ۶۸۵ هزار فقره گزارش شده است. در آذر ماه سال قبل تعداد چک‌های برگشتی به میزان ۵۸۳ فقره گزارش شده و در نتیجه نسبت به آذر ماه سال قبل ۴/ ۱۴ درصد به چک‌های برگشتی افزوده شده است. از سوی دیگر، آمارهای بانک مرکزی نشانه می‌دهد ارزش کل چک‌های برگشتی در آذر ماه سال جاری به میزان ۴/ ۱۰ هزار میلیارد تومان بوده است. این رقم در آبان ماه ۱۰ هزار میلیارد تومان ثبت شده بود. همچنین در آذر ماه سال قبل نیز ارزش کل چک‌های برگشتی ۸/ ۶ هزار میلیارد تومان بوده است. البته افزایش ارزش و تعداد چک‌های برگشتی در سال جاری نسبت به سال قبل امر غیرمعمولی نیست، زیرا کل چک‌های مبادله‌ای نسبت به سال قبل با افزایش روبه‌رو شدند. در مجموع به نظر می‌رسد با توجه به اخبار مبادله‌ای و چک‌های برگشتی وضعیت نسبت به ماه‌های گذشته بهبود یافته است.
از سوی دیگر، نسبت تعداد چک‌های برگشتی به چک‌های مبادله‌ای در سومین ماه پاییز به رقم ۳/۸ درصد رسیده که این رقم نیز کمترین سطح در سه سال اخیر بوده است. این دو آمار تایید می‌کند که اعتماد به چک به عنوان یک ابزار مبادله افزایش یافته است.
بررسی‌ها نشان می‌دهد نسبت چک‌های برگشتی به کل چک‌های مبادله شده در آذر ماه نسبت به ماه‌های قبل کاهش یافته است. از سوی دیگر، آمارها تایید می‌کند که میزان چک‌های مبادله‌ای نیز افزایش یافته است. به نظر می‌رسد که با توجه به رصد آمار چک‌های برگشتی در ماه‌های اخیر می‌توان عنوان کرد اعتماد به چک به‌عنوان یک ابزار مبادله‌ای بیشتر شده است. بانک مرکزی آخرین آمارهای مربوط به چک‌های مبادله‌ای و برگشتی در آذر ماه سال جاری را منتشر کرد. به‌طور مشخص بانک مرکزی آمار سه نوع چک مبادله‌ای، برگشتی و وصولی را ارائه می‌کند. در چک‌های عادی، به مجموع چک‌های وصولی و برگشتی بین بانکی، چک‌های مبادله‌ای عنوان می‌شود.
رشد بالای چک‌های مبادله‌ای
بررسی‌ها نشان می‌دهد که این ماه میزان چک‌های مبادله‌شده به رقم ۸ میلیون فقره چک رسیده است. این رقم نسبت به ماه قبل به میزان ۶/ ۵ درصد رشد کرده است. در بین ماه‌های سال‌جاری، آذر ماه از لحاظ مبادله چک رکورددار محسوب می‌شود، پس از آن آبان با ۶/ ۷ میلیون چک مبادله شده در رتبه دوم قرار دارد. تعداد چک‌های مبادله‌ای در آذر ماه سال قبل به میزان ۷/ ۵ میلیون فقره بوده است. بنابراین طی یک سال میزان استفاده از چک در معاملات حدود ۴۰ درصد افزایش یافته است. پس می‌توان گفت که هنوز چک به‌عنوان یک ابزار مهم در معاملات اقتصادی مطرح است. استفاده بیشتر از چک در معاملات شاید به دو دلیل باشد: نخست اینکه اعتماد برای پرداخت‌های مدت‌دار بیشتر از گذشته شده و این موضوع با ثبات ایجاد شده در سال‌جاری همخوانی دارد، از سوی دیگر، شاید با توجه به بهره‌گیری از سامانه‌هایی نظیر چکاوک و اعتبارسنجی مشتریان برای اعطای دسته‌چک، اعتماد مشتریان به این ابزار نیز بازگشته باشد. از نظر مبلغ چک‌های مبادله‌ای در آذر ماه کل ارزش چک‌ها به ۳/ ۹۸ هزار میلیارد تومان رسیده که نسبت به ماه قبل افزایش ۶/ ۱۷ درصدی را ثبت کرده است. البته این بیشترین مبلغ در سال‌جاری نیست زیرا ارزش چک‌های مبادله شده در اردیبهشت ماه به میزان ۹۹ هزار میلیارد تومان بوده است. از نظر مبلغ نسبت به مدت مشابه سال قبل ۵۴ درصد به ارزش چک‌های مبادله شده افزوده شده است، در آذر ماه سال قبل ارزش کل چک‌های مبادله شده ۳/ ۶۱ هزار میلیارد تومان بوده است.
روند کاهشی نسبت چک‌های برگشتی
نکته قابل‌توجه اینکه به‌رغم افزایشی بودن چک‌های مبادله‌ای، از تعداد چک‌های برگشتی آذر ماه نسبت به آبان کاسته شده است. برای اینکه این نسبت بهتر دیده شود، در گزارش بانک مرکزی نسبت چک‌های برگشتی به مبادله‌ای بر اساس تعداد و مبلغ ارائه می‌شود. از این حیث آمار آذرماه در مقایسه با ماه‌های قبل و حتی سال‌های قبل یک عملکرد قابل‌توجه را ثبت کرده است. بر اساس آمارهای بانک مرکزی در آذر ماه نسبت تعداد چک‌های برگشتی به کل چک‌های مبادله‌ای به رقم ۳/ ۸ درصد رسیده است. این موضوع به این معنی است که از هر ۱۰۰ چک مبادله‌ای حدود ۸ عدد چک برگشت خورده است. این نسبت در ماه آبان ۹ درصد ثبت شده بود. اما نسبت مذکور در آذر ماه سال قبل به میزان ۲/ ۱۰ درصد بوده است. حتی اگر به آمارهای قبل رجوع کنیم، نسبت چک‌های برگشتی به مبادله‌ای از نظر تعداد رقم بسیار بالاتری است. به‌عنوان مثال این رقم برای متوسط سال ۱۳۹۵ به میزان ۹/ ۱۴ درصد گزارش شده است. در سال ۱۳۹۶ نیز این رقم ۶/ ۱۵ درصد ثبت شده است. این آمار نشان می‌دهد که در این سال‌ها به ازای هر ۱۰۰ چک مبادله‌ای حدود ۱۵ چک برگشتی وجود داشته است. بنابراین به نظر می‌رسد که بهره‌گیری از سامانه چکاوک در سال اخیر، باعث بهبود آمار چک‌های برگشتی شده است.
کاهش احتمال برگشت چک
این رقم در نسبت ارزش چک‌های برگشتی به چک‌های مبادله‌ای نیز قابل مشاهده است. بر اساس آمارهای بانک مرکزی نسبت ارزش چک‌های برگشتی به مبادله‌ای در آذر ماه به رقم ۵/ ۱۰ درصد رسیده که این رقم در آبان به میزان ۱۲ درصد گزارش شده بود. این موضوع نشان می‌دهد که اگر ارزش کل چک‌های مبادله‌ای را ۱۰۰ واحد در نظر بگیریم، در آذر ماه ۹۰ واحد آن وصول شده و ۱۰ واحد آن وصول نشده است. این نسبت نیز در سال‌های قبل بیشتر بوده است. به‌عنوان مثال در سال ۱۳۹۵ این نسبت به میزان ۲/ ۲۲ درصد ثبت شده است. در سال ۱۳۹۶ این نسبت در سطح ۵/ ۲۱ درصد گزارش شده است. بنابراین آمار آذر ماه تایید می‌کند که این نسبت در مقایسه با سال‌های قبل بهبود قابل توجهی را ثبت کرده است. موضوعی که نشان می‌دهد ابزار چک اعتبار بیشتری در مبادلات پیدا کرده است. به بیان دیگر، احتمال برگشت خوردن چک‌های مبادله‌ای در ماه‌های اخیر کاهش یافته است. علاوه بر این، باید به این نکته اشاره کرد که ثبت این آمار در شرایط رکودی رقم خورده است. بر اساس آمارها شرایط اقتصاد کشور هنوز در وضعیت مناسبی از لحاظ رونق اقتصادی قرار نگرفته و تا حدودی شرایط خود را با تحریم‌های ظالمانه وفق داده است. اما به نظر می‌رسد که ثبات نرخ ارز و سایر بازارهای دارایی تا حدودی امکان پیش‌بینی قیمت‌ها را در ماه‌های آینده میسر کرده و این موضوعی است که به بازگشت اعتماد برای استفاده از چک کمک می‌کند.
حجم چک‌های برگشتی آذر
در آذر ماه سال جاری تعداد چک‌های برگشتی، به میزان ۶۶۷ هزار فقره بوده است. این رقم در آبان سال جاری در سطح ۶۸۵ هزار فقره گزارش شده است. در آذر ماه سال قبل تعداد چک‌های برگشتی به میزان ۵۸۳ فقره گزارش شده و در نتیجه نسبت به آذر ماه سال قبل ۴/ ۱۴ درصد به چک‌های برگشتی افزوده شده است. از سوی دیگر، آمارهای بانک مرکزی نشانه می‌دهد ارزش کل چک‌های برگشتی در آذر ماه سال جاری به میزان ۴/ ۱۰ هزار میلیارد تومان بوده است. این رقم در آبان ماه ۱۰ هزار میلیارد تومان ثبت شده بود. همچنین در آذر ماه سال قبل نیز ارزش کل چک‌های برگشتی ۸/ ۶ هزار میلیارد تومان بوده است. البته افزایش ارزش و تعداد چک‌های برگشتی در سال جاری نسبت به سال قبل امر غیرمعمولی نیست، زیرا کل چک‌های مبادله‌ای نسبت به سال قبل با افزایش روبه‌رو شدند. در مجموع به نظر می‌رسد با توجه به اخبار مبادله‌ای و چک‌های برگشتی وضعیت نسبت به ماه‌های گذشته بهبود یافته است.
