کمی نکته یاد بگیریم:
معمولاً کلمهها را طوری باید بنویسیم که بازتابدهندۀ دقیقِ تلفظ باشد. به این قاعده در دستورخط میگویند «همخوانی نوشتار با گفتار» یا «مطابقت مکتوب با ملفوظ».
به همین دلیل بوده است که از چند دهه پیش، «اعلیٰ» و «منتهیٰ» را به «اعلا» و «منتها» تبدیل کردهاند و «نعناع» و «انشاء» را به «نعنا» و «انشا».
باوجود این، در زبانهای طبیعی هیچ خطی نیست که توانِ بازتابدادن آواهای آن را کاملاً داشته باشد. بهعبارت دیگر، خط همیشه تلفظ را با مقداری کاستی و کمدقتی نشان میدهد و این طبیعی است.
برای مثال، در فارسی «بَعد» و «سَعدی» و «مَأمور» را معمولاً جوری تلفظ میکنیم که اصلاً «ع» و «أ» در آن ادا نمیشود و بهجای فتحهاش فتحۀ کشیدهای مینشیند (فتحۀ «بَعد» را مقایسه کنید با فتحۀ «زَد»). برای نشاندادن این فتحۀ کشیده در زبانمان هیچ نشانهای نداریم؛ ولی به نظر میرسد میتوانیم دستکم «ع» و «أ» را که از تلفظ میافتد، طبق قاعدۀ «همخوانی نوشتار با گفتار»، حذف کنیم و بنویسیم «بَد» و «سَدی» و «مَمور». نه؟ پاسخ این سؤال منفی است.
درست است که باید تا میشود، املا را به تلفظ نزدیک کنیم؛ اما صورت املاییِ واژهها و آنچه از املای واژهها در حافظۀ دیداریمان نشسته نیز خود موضوع بااهمیتی است که نباید ندیده بگیریم. بهبیان دیگر، نباید املای واژهها را بیشازحد و بیاندازه بر هم بزنیم؛ چون ارتباط مخاطب با نوشته با اخلال مواجه میشود. ازاینگذشته، از یکدستیِ قواعد املایی نباید غافل شویم؛ یعنی اگر قاعدهای را در نوشتار درست دانستیم، باید همهجا رعایتش کنیم.
با این توضیحات، احتمالاً در نگاه اول به نظر میرسد میتوانیم «میآید» را در شکستهنویسی بهصورت «میاد» بنویسیم؛ زیرا این املا به تلفظ گفتاری که «ی» در آن ب*ر*جسته ادا میشود، نزدیکتر است. بااینحال، این طرز نوشتن باعث میشود یکدستی نوشتار از بین برود. چرا؟ چون تمام «می»های پیشوندی را که بر سر فعلهای استمراری میآید، در همهجا نیمجدا (یعنی با نیمفاصله) مینویسیم (مثلاً «میروم»، «میخوای»، «مینشاند»، «میخوره»). بنابراین، چسباندن «میِ» پیشوندی، منطقی نیست. پس بهتر است یکدستی نوشتار را در این موضع رعایت کنیم و بنویسیم «میآد».
ولی با ناهمخوانیِ نسبیِ املا با تلفظ چه کنیم؟ ایرادی ندارد. طبیعی است. درواقع، در بسیاری از کلمههای دیگر هم املا کاملاً مطابق تلفظ نیست و درعینحال، مخاطب بهصرافت طبع و بهخوبی از پس خواندن نوشته برمیآید. برای مثال، همهجا مینویسیم «بِیا» و بدون هیچ اشکال و دردسری میخوانیم «بییا».
معمولاً کلمهها را طوری باید بنویسیم که بازتابدهندۀ دقیقِ تلفظ باشد. به این قاعده در دستورخط میگویند «همخوانی نوشتار با گفتار» یا «مطابقت مکتوب با ملفوظ».
به همین دلیل بوده است که از چند دهه پیش، «اعلیٰ» و «منتهیٰ» را به «اعلا» و «منتها» تبدیل کردهاند و «نعناع» و «انشاء» را به «نعنا» و «انشا».
باوجود این، در زبانهای طبیعی هیچ خطی نیست که توانِ بازتابدادن آواهای آن را کاملاً داشته باشد. بهعبارت دیگر، خط همیشه تلفظ را با مقداری کاستی و کمدقتی نشان میدهد و این طبیعی است.
برای مثال، در فارسی «بَعد» و «سَعدی» و «مَأمور» را معمولاً جوری تلفظ میکنیم که اصلاً «ع» و «أ» در آن ادا نمیشود و بهجای فتحهاش فتحۀ کشیدهای مینشیند (فتحۀ «بَعد» را مقایسه کنید با فتحۀ «زَد»). برای نشاندادن این فتحۀ کشیده در زبانمان هیچ نشانهای نداریم؛ ولی به نظر میرسد میتوانیم دستکم «ع» و «أ» را که از تلفظ میافتد، طبق قاعدۀ «همخوانی نوشتار با گفتار»، حذف کنیم و بنویسیم «بَد» و «سَدی» و «مَمور». نه؟ پاسخ این سؤال منفی است.
درست است که باید تا میشود، املا را به تلفظ نزدیک کنیم؛ اما صورت املاییِ واژهها و آنچه از املای واژهها در حافظۀ دیداریمان نشسته نیز خود موضوع بااهمیتی است که نباید ندیده بگیریم. بهبیان دیگر، نباید املای واژهها را بیشازحد و بیاندازه بر هم بزنیم؛ چون ارتباط مخاطب با نوشته با اخلال مواجه میشود. ازاینگذشته، از یکدستیِ قواعد املایی نباید غافل شویم؛ یعنی اگر قاعدهای را در نوشتار درست دانستیم، باید همهجا رعایتش کنیم.
با این توضیحات، احتمالاً در نگاه اول به نظر میرسد میتوانیم «میآید» را در شکستهنویسی بهصورت «میاد» بنویسیم؛ زیرا این املا به تلفظ گفتاری که «ی» در آن ب*ر*جسته ادا میشود، نزدیکتر است. بااینحال، این طرز نوشتن باعث میشود یکدستی نوشتار از بین برود. چرا؟ چون تمام «می»های پیشوندی را که بر سر فعلهای استمراری میآید، در همهجا نیمجدا (یعنی با نیمفاصله) مینویسیم (مثلاً «میروم»، «میخوای»، «مینشاند»، «میخوره»). بنابراین، چسباندن «میِ» پیشوندی، منطقی نیست. پس بهتر است یکدستی نوشتار را در این موضع رعایت کنیم و بنویسیم «میآد».
ولی با ناهمخوانیِ نسبیِ املا با تلفظ چه کنیم؟ ایرادی ندارد. طبیعی است. درواقع، در بسیاری از کلمههای دیگر هم املا کاملاً مطابق تلفظ نیست و درعینحال، مخاطب بهصرافت طبع و بهخوبی از پس خواندن نوشته برمیآید. برای مثال، همهجا مینویسیم «بِیا» و بدون هیچ اشکال و دردسری میخوانیم «بییا».