تعریف
اختلال نقص توجه و بیش¬فعالی (ADHD) الگویی از مشکلات است که معمولا در کودکی ایجاد می شوند. والدین و معلّم ها متوجه می شوند که کودک:
بسیاری از ما حداقل برخی از علائم بالا را در خود داریم ولی دچار اختلال نقص توجه و بیش فعالی نیستیم. زمانی می توان گفت فردی به ADHD مبتلاست که علائم بالا ارتباطش با سایر افراد یا وضعیت شغلی یا تحصیلی اش را دچار مشکل کند.
با گذشت زمان چه اتفاقی می افتد؟
این اختلال با افزایش سن بهتر میشود ولی ممکن است در بزرگسالی هم ادامه پیدا کند. در این صورت معمولا بیش فعالی تخفیف پیدا می کند ولی رفتارهای تکانشی، ضعف تمرکز و ریسک پذیری ممکن است بدتر شوند. این مسائل ممکن است با یادگیری، کار و نحوه ارتباط فرد با دیگران تداخل پیدا کنند. افسردگی، اضطراب، اعتماد به نفس پایین و سوءمصرف مواد در بزرگسالان مبتلا به ADHD شایع است.
اختلال نقص توجه و بیش فعالی چطور تشخیص داده می شود؟
اگر شما در سنین کودکی و نوجوانی هستید و احساس میکنید مشکلاتی که در بالا به آنها اشاره شد در شما وجود دارند، میتوانید به سرویسهای خدمات سلامت روان کودکان و نوجوانان[1](CAMHS) یا سرویس خدمات کودکان[2] مراجعه کنید. کارکنان متخصص برای شما یک مصاحبه تشخیصی 2-1 ساعته انجام میدهند. آنها راجع به اوایل کودکی و مشکلات فعلی شما از خانواده یا مدرسه تان اطلاعاتی می گیرند. با گذشت زمان و در صورتی که علائم اختلال تا بزرگسالی ادامه پیدا کند، فرد از سرویس های خدمات کودکان و نوجوانان به سرویس های خدمات بزرگسالان منتقل می شود.
اگر شما در سنین بزرگسالی برای اولین بار جهت تشخیص اختلال مراجعه کنید، توسط یک روانپزشک که از اعضاء تیم منطقه ای سلامت روان است ارزیابی میشوید. این ارزیابیها شامل بررسی علامت های فوق و میزان مشکل ساز بودن آنها است. اغلب کودکانی که در انگلستان تشخیص ADHD می گیرند، به همراه مشکلات توجه دچار بیش فعالی و تکانش گری هم هستند.
در ایالات متحده آمریکا، طبقه¬بندی تشخیصیDSM نوع « نقص توجه» بدون بیش فعالی را هم به عنوان یک اختلال در نظر میگیرد. گاهی به این حالت «اختلال نقص توجه»[3] گقته میشود
اختلال نقص توجه و بیش فعالی چقدر شایع است؟
فرد مبتلا به اختلال بیش فعالی و نقص توجه چه علائمی را تجربه می¬کند؟
اگر به این اختلال مبتلا باشید متوجه می شوید که:
علت ایجاد اختلال نقص توجه و بیش فعالی چیست؟
به نظر می رسد که ژن ها در ایجاد آن نقش داشته باشند. در یک سوم موارد حداقل یکی از والدین فرد مبتلا علائم مشابهی را داشته است. به نظر می رسد در صورتی که مادر حین بارداری یا زایمان دچار مشکلاتی شده باشد، احتمال ایجاد ADHD در کودک بیشتر شود. این مشکلات شامل مصرف مواد یا دارو حین بارداری، وزن کم نوزاد حین تولد، عفونت های مغزی ، تماس با سموم یا برخی شرایط استرس زا برای مادر می باشد.
شواهدی وجود دارد که نشان می¬دهند تفاوت¬هایی در ساختار مغز این افراد با سایرین وجود دارد، ولی عوامل محیطی در زندگی فرد نیز ممکن است باعث شوند که احتمال بروز اختلال در او بیشتر شود.
چه کمک هایی برای بزرگسالان مبتلا به ADHD امکان پذیر است؟
شما می توانید در این مورد با روانپزشکتان صحبت کنید. او می تواند سود و زیان های درمان های طبی و روان¬درمانی[4] را مرور کند. هریک از این درمان ها به تنهایی یا توأم با هم قابل انجام هستند.
روان درمانی
درمان شناختی رفتاری[5](CBT) می¬تواند به شما کمک کند تا:
روند. این داروها شامل متیل¬فنیدیت[6] و دکسامفتامین[7] هستند. ( به نام¬های ریتالین[8]، کنسترا[9]، اکوازیم[10] و دکسدرین [11]هم شناخته می¬شوند.) این داروها خیلی سریع اثر می کنند ولی اثرشان در طول شب از بین می رود. عجیب به نظر می رسد که چنین داروهایی بر ADHD موثر باشند ولی شواهد کافی به نفع این مطلب وجود دارد. انواع آهسته اثر این داروها نیز وجود دارند که فقط کافی است یک بار در روز استفاده شوند. این داروها قابل سوء مصرف هستند بنابراین در انگلستان از نظر قانونی جزو داروهای «تحت کنترل» هستند. عوراض جانبی این دسته از داروها شامل کاهش وزن و گاهی روان پریشی است.
اتوموکستین[12] ( به نام استراترا [13]هم شناخته میشود.)
این دارو یک داروی «غیر محرک» است و چند هفته طول می کشد تا اثرات آن آغاز شود. عوارض جانبی شامل دل پیچه و اسهال است. گزارش هایی نیز در مورد افزایش افکار آسیب به خود به دنبال مصرف این دارو وجود دارد.
درمان ها چقدر موثر هستند؟
تحقیقات اندکی در مورد درمان های دارویی اختلال نقص توجه و بیش فعالی بزرگسالان وجود دارد، بنابراین تنها داروهای معدودی مجوز مصرف برای این منظور را دارند. روانپزشک شما می تواند این داروها را برایتان تجویز کند ولی لازم است که مشخص شود که دارو به صورت " غیرمتعارف"[14] تجویز شده است.
مقدار دارو معمولا از میزانی که برای کودکان تجویز می شود بیشتر است.
چگونه می توانم به خودم کمک کنم؟
1- ADHD و شما فکر کنید که ADHD چگونه می تواند بر موارد زیر اثر بگذارد؟
3- با اطرافیانتان راجع به مشکلاتتان صحبت کنید دوستان، خانواده، معلم ها و همکارانتان شما را به خوبی می شناسند. بپرسید آنها مشکل شما را چطور می بینند و آیا متوجه نکاتی که شرایط را برای شما بهتر یا بدتر می کنند شده اند؟
4- چه نکاتی شرایط را بهتر یا بدتر می کند؟ راجع به مواردی که در زندگیتان وجود دارند و می توانند شرایط را برایتان بهتر یا بدتر کنند فکر کنید.
5- کارهایی را که می توانند به شما کمک کنند انجام دهید
راه هایی برای آرامش یافتن پیدا کنید. مثل موسیقی یا تکنیک های آرمیدن[15]
1- به سایرین در مورد این اختلال بگوئید: ولی از این تشخیص به عنوان« عذر وبهانه» استفاده نکنید.
2- از دوستان و افراد خانواده خود کمک بخواهید: ولی دقیقا بگوئید که چه می خواهید.
3- در مورد این که چه تاثیری بر دیگران می گذارید از آنها بازخورد بگیرید: همینطور زمانی که کارها را درست انجام می دهید از دیگران بازخورد بگیرید.
4- از ساختار و چارچوب استفاده کنید و اولویت گذاری کنید:
6- وظایف کسل کننده را زود انجام دهید: به یک باره این کارها را جمع و جور کنید.
7- قبول کنید که برخی کارها فقط «سخت» هستند: با این باور این نوع کارها شما را از پا در نمی آورند.
8- برای جلسات یا مکالمات مشکل برنامه ریزی کنید: مشکلات را پیش بینی کنید.
9- راه هایی پیدا کنید که به شما کمک کنند تا بهتر تمرکز کنید: موسیقی حین انجام کار، سکوت یا این که شیء ای را انتخاب کنید که بتوانید با دستانتان با آن بازی کنید.
10- برای خودتان اوقات فراغت و استراحت در نظر بگیرید: ورزش، ر*ق*ص، دویدن
11- خودتان را سرزنش نکنید: ( پدر و مادر خود را هم سرزنش نکنید.)
12- به یک گروه حمایتی بپیوندید: یا خودتان یک گروه را راه اندازی کنید!
13- یاد بگیرید که شرایط خلقی خود را تحمل کنید ( بدون این که دچار هول و اضطراب بشوید یا این که فاجعه سازی کنید.): به خودتان نگوئید:" ناامید هستم." یا "هیچوقت نمی¬توانم که..."
14- دوستانی پیدا کنید که برایتان مفید هستند: با آنها وقت بگذرانید.
15- به خودتان افتخار کنید: بله، واقعا!..شما دارید تلاش می کنید تا شرایط و اوضاع را بهتر کنید!!
اختلال نقص توجه و بیش¬فعالی (ADHD) الگویی از مشکلات است که معمولا در کودکی ایجاد می شوند. والدین و معلّم ها متوجه می شوند که کودک:
- بیش از حد معمول فعالیت و تحرک دارد.
- دائم حواسش پرت می شود. نمیتواند حتی برای مدت کوتاهی مشغول یک کار ثابت باشد.
- تکانشی است یعنی بدون فکر و ناگهانی دست به کاری می زند.
بسیاری از ما حداقل برخی از علائم بالا را در خود داریم ولی دچار اختلال نقص توجه و بیش فعالی نیستیم. زمانی می توان گفت فردی به ADHD مبتلاست که علائم بالا ارتباطش با سایر افراد یا وضعیت شغلی یا تحصیلی اش را دچار مشکل کند.
با گذشت زمان چه اتفاقی می افتد؟
این اختلال با افزایش سن بهتر میشود ولی ممکن است در بزرگسالی هم ادامه پیدا کند. در این صورت معمولا بیش فعالی تخفیف پیدا می کند ولی رفتارهای تکانشی، ضعف تمرکز و ریسک پذیری ممکن است بدتر شوند. این مسائل ممکن است با یادگیری، کار و نحوه ارتباط فرد با دیگران تداخل پیدا کنند. افسردگی، اضطراب، اعتماد به نفس پایین و سوءمصرف مواد در بزرگسالان مبتلا به ADHD شایع است.
اختلال نقص توجه و بیش فعالی چطور تشخیص داده می شود؟
اگر شما در سنین کودکی و نوجوانی هستید و احساس میکنید مشکلاتی که در بالا به آنها اشاره شد در شما وجود دارند، میتوانید به سرویسهای خدمات سلامت روان کودکان و نوجوانان[1](CAMHS) یا سرویس خدمات کودکان[2] مراجعه کنید. کارکنان متخصص برای شما یک مصاحبه تشخیصی 2-1 ساعته انجام میدهند. آنها راجع به اوایل کودکی و مشکلات فعلی شما از خانواده یا مدرسه تان اطلاعاتی می گیرند. با گذشت زمان و در صورتی که علائم اختلال تا بزرگسالی ادامه پیدا کند، فرد از سرویس های خدمات کودکان و نوجوانان به سرویس های خدمات بزرگسالان منتقل می شود.
اگر شما در سنین بزرگسالی برای اولین بار جهت تشخیص اختلال مراجعه کنید، توسط یک روانپزشک که از اعضاء تیم منطقه ای سلامت روان است ارزیابی میشوید. این ارزیابیها شامل بررسی علامت های فوق و میزان مشکل ساز بودن آنها است. اغلب کودکانی که در انگلستان تشخیص ADHD می گیرند، به همراه مشکلات توجه دچار بیش فعالی و تکانش گری هم هستند.
در ایالات متحده آمریکا، طبقه¬بندی تشخیصیDSM نوع « نقص توجه» بدون بیش فعالی را هم به عنوان یک اختلال در نظر میگیرد. گاهی به این حالت «اختلال نقص توجه»[3] گقته میشود
اختلال نقص توجه و بیش فعالی چقدر شایع است؟
- به نظر میرسد که این اختلال در پسرها بیش از دخترها وجود داشته باشد.
- حدود 3 تا 5 نفر از هر صد کودک دبستانی به ADHD مبتلا هستند.
- بیش از دو نفر از هر سه کودک مبتلا به ADHD تا دوره نوجوانی همچنان علامت-دار باقی میمانند. این میزان در بزرگسالی به دو نفر از هر سه نفر می رسد.
فرد مبتلا به اختلال بیش فعالی و نقص توجه چه علائمی را تجربه می¬کند؟
اگر به این اختلال مبتلا باشید متوجه می شوید که:
- بیدقّت هستید، به جزئیات توجه نمیکنید، خصوصا در مواردی که احساس میکنید موضوع کسلکننده است. حواستان به راحتی پرت میشود.
- برایتان سخت است که به صحبت سایرین گوش کنید، به همین خاطر مرتب حرفشان را قطع میکنید یا جملهشان را برایشان تمام میکنید. یا اینکه در مواقعی که نباید چیزی بگوئید حرف میزنید.
- برایتان مشکل است که از یک دستورالعمل پیروی کنید.
- به سختی میتوانید به کارهایتان نظم و ترتیب بدهید. کارهای زیادی را به طور همزمان شروع میکنید بدون آنکه آنها را به پایان برسانید.
- تحمّل انتظار کشیدن را ندارید و مواقعی که اتفاق خاصی نمیافتد احساس بیحوصلگی میکنید. بیقرار هستید و نمیتوانید آرام بمانید.
- فراموشکار هستید. وسایلتان را گم میکنید یا یادتان میرود که آنها را کجا گذاشتهاید.
- به آسانی تحریکپذیر، بیطاقت یا سرخورده میشوید یا اینکه به سرعت از کوره در میروید.
- احساس میکنید ناآرام و عصبی هستید، غلبه بر افکارتان مشکل است و به سختی میتوانید استرسهایتان را کنترل کنید.
- میخواهید هر کاری را بدون فکر و تأمل و در همان لحظه انجام بدهید که باعث میشود به دردسر بیافتید.
علت ایجاد اختلال نقص توجه و بیش فعالی چیست؟
به نظر می رسد که ژن ها در ایجاد آن نقش داشته باشند. در یک سوم موارد حداقل یکی از والدین فرد مبتلا علائم مشابهی را داشته است. به نظر می رسد در صورتی که مادر حین بارداری یا زایمان دچار مشکلاتی شده باشد، احتمال ایجاد ADHD در کودک بیشتر شود. این مشکلات شامل مصرف مواد یا دارو حین بارداری، وزن کم نوزاد حین تولد، عفونت های مغزی ، تماس با سموم یا برخی شرایط استرس زا برای مادر می باشد.
شواهدی وجود دارد که نشان می¬دهند تفاوت¬هایی در ساختار مغز این افراد با سایرین وجود دارد، ولی عوامل محیطی در زندگی فرد نیز ممکن است باعث شوند که احتمال بروز اختلال در او بیشتر شود.
چه کمک هایی برای بزرگسالان مبتلا به ADHD امکان پذیر است؟
شما می توانید در این مورد با روانپزشکتان صحبت کنید. او می تواند سود و زیان های درمان های طبی و روان¬درمانی[4] را مرور کند. هریک از این درمان ها به تنهایی یا توأم با هم قابل انجام هستند.
روان درمانی
درمان شناختی رفتاری[5](CBT) می¬تواند به شما کمک کند تا:
- راه هایی پیدا کنید که مطمئن شوید که وظایف مهمی راکه باید انجام بدهید، انجام می-دهید.
- راه هایی پیدا کنید تا به زندگی¬تان بهتر نظم بدهید.
- راه هایی پیدا کنید که بتوانید احساس اضطراب خود را کاهش دهید.
روند. این داروها شامل متیل¬فنیدیت[6] و دکسامفتامین[7] هستند. ( به نام¬های ریتالین[8]، کنسترا[9]، اکوازیم[10] و دکسدرین [11]هم شناخته می¬شوند.) این داروها خیلی سریع اثر می کنند ولی اثرشان در طول شب از بین می رود. عجیب به نظر می رسد که چنین داروهایی بر ADHD موثر باشند ولی شواهد کافی به نفع این مطلب وجود دارد. انواع آهسته اثر این داروها نیز وجود دارند که فقط کافی است یک بار در روز استفاده شوند. این داروها قابل سوء مصرف هستند بنابراین در انگلستان از نظر قانونی جزو داروهای «تحت کنترل» هستند. عوراض جانبی این دسته از داروها شامل کاهش وزن و گاهی روان پریشی است.
اتوموکستین[12] ( به نام استراترا [13]هم شناخته میشود.)
این دارو یک داروی «غیر محرک» است و چند هفته طول می کشد تا اثرات آن آغاز شود. عوارض جانبی شامل دل پیچه و اسهال است. گزارش هایی نیز در مورد افزایش افکار آسیب به خود به دنبال مصرف این دارو وجود دارد.
درمان ها چقدر موثر هستند؟
تحقیقات اندکی در مورد درمان های دارویی اختلال نقص توجه و بیش فعالی بزرگسالان وجود دارد، بنابراین تنها داروهای معدودی مجوز مصرف برای این منظور را دارند. روانپزشک شما می تواند این داروها را برایتان تجویز کند ولی لازم است که مشخص شود که دارو به صورت " غیرمتعارف"[14] تجویز شده است.
مقدار دارو معمولا از میزانی که برای کودکان تجویز می شود بیشتر است.
چگونه می توانم به خودم کمک کنم؟
1- ADHD و شما فکر کنید که ADHD چگونه می تواند بر موارد زیر اثر بگذارد؟
- نحوه فکر کردن و احساسات شما
- اطرافیانتان
3- با اطرافیانتان راجع به مشکلاتتان صحبت کنید دوستان، خانواده، معلم ها و همکارانتان شما را به خوبی می شناسند. بپرسید آنها مشکل شما را چطور می بینند و آیا متوجه نکاتی که شرایط را برای شما بهتر یا بدتر می کنند شده اند؟
4- چه نکاتی شرایط را بهتر یا بدتر می کند؟ راجع به مواردی که در زندگیتان وجود دارند و می توانند شرایط را برایتان بهتر یا بدتر کنند فکر کنید.
5- کارهایی را که می توانند به شما کمک کنند انجام دهید
- ممکن است نظم بخشیدن به امور و کارهایتان برایتان سخت باشد پس کارهایی را که واقعا لازم هستند انجام دهید. لیست تهیه کنید، یادداشت روزانه بنویسید و مواردی را که باید یادتان بماند روی کاغذهای چسب دار نوشته در معرض دید خود قرار دهید . زمانی را برای برنامه ریزی کارهایتان اختصاص دهید.
راه هایی برای آرامش یافتن پیدا کنید. مثل موسیقی یا تکنیک های آرمیدن[15]
- راجع به اهداف خود واقع بین باشید
- کارهایی را که می توانید به خوبی انجام دهید را مرتب به خود یادآوری کنید.
- از مواردی که شرایط را برایتان سخت تر می کند اجتناب کنید. این موارد می تواند شامل بحث و مشاجره با دیگران، مصرف ا*ل*ک*ل و مواد و استرس های زیاد کاری باشد.
- از معاشرت با افرادی که باعث می شوند ا*ل*ک*ل یا مواد مصرف کنید یا در شرایط استرس زا قرار بگیرید خودداری کنید
- کارفرما، معلّم یا مربی شما می تواند برایتان تسهیلاتی قائل شوند.
- به گروه های خودیار بپیوندید یا از چت روم های اینترنتی که به افراد ADHD اختصاص دارند استفاده کنید.
- اگر به خاطر علائم اختلال تحت فشار هستید یا دچار افسردگی شده اید، پزشک عمومی تان می تواند شما را به تیم سلامت روان اجتماعی یا مشاور معرفی کند.
1- به سایرین در مورد این اختلال بگوئید: ولی از این تشخیص به عنوان« عذر وبهانه» استفاده نکنید.
2- از دوستان و افراد خانواده خود کمک بخواهید: ولی دقیقا بگوئید که چه می خواهید.
3- در مورد این که چه تاثیری بر دیگران می گذارید از آنها بازخورد بگیرید: همینطور زمانی که کارها را درست انجام می دهید از دیگران بازخورد بگیرید.
4- از ساختار و چارچوب استفاده کنید و اولویت گذاری کنید:
- لیست و یادداشت تهیه کنید.
- از برگه های یادآور و کدگذاری با رنگ های مختلف استفاده کنید.
- اهداف بزرگ را به هدف های کوچکتر و قابل انجام تقسیم کنید.
6- وظایف کسل کننده را زود انجام دهید: به یک باره این کارها را جمع و جور کنید.
7- قبول کنید که برخی کارها فقط «سخت» هستند: با این باور این نوع کارها شما را از پا در نمی آورند.
8- برای جلسات یا مکالمات مشکل برنامه ریزی کنید: مشکلات را پیش بینی کنید.
9- راه هایی پیدا کنید که به شما کمک کنند تا بهتر تمرکز کنید: موسیقی حین انجام کار، سکوت یا این که شیء ای را انتخاب کنید که بتوانید با دستانتان با آن بازی کنید.
10- برای خودتان اوقات فراغت و استراحت در نظر بگیرید: ورزش، ر*ق*ص، دویدن
11- خودتان را سرزنش نکنید: ( پدر و مادر خود را هم سرزنش نکنید.)
12- به یک گروه حمایتی بپیوندید: یا خودتان یک گروه را راه اندازی کنید!
13- یاد بگیرید که شرایط خلقی خود را تحمل کنید ( بدون این که دچار هول و اضطراب بشوید یا این که فاجعه سازی کنید.): به خودتان نگوئید:" ناامید هستم." یا "هیچوقت نمی¬توانم که..."
14- دوستانی پیدا کنید که برایتان مفید هستند: با آنها وقت بگذرانید.
15- به خودتان افتخار کنید: بله، واقعا!..شما دارید تلاش می کنید تا شرایط و اوضاع را بهتر کنید!!
