حقوق شروط باطل و تایید آن در عقد

[MAHDIS]

این نوشتار به بررسی تمایز نکاح با دیگر عقود نسبت به تاثیر فسخ و طلاق بر پایداری یا انحلال شروط ضمن عقد می پردازد. به طور کلی انحلال عقد یکی از نهادهایی است که در مورد تمامی عقود در کتاب های فقهی و حقوقی به آن پرداخته شده است. از نظرگاه حقوقی اسباب عام انحلال عقد عبارتند از اقاله، فسخ و انفساخ در حالی که در خصوص عقد نکاح تنها فسخ و طلاق از موارد انحلال دائم شمرده شده است. چنانچه ماده ۱۱۲۰ قانون مدنی نیز همین موضوع را مقرر داشته است. از سوی دیگر در ماده ۲۴۶ قانون مدنی وضعیت شروط ضمن عقد پس از انحلال عقد نیز مشخص شده است. اما به طور جداگانه وضعیت شروط ضمن عقد نکاح پس از انحلال آن کمتر مورد توجه قرار گرفته و قانون مدنی نیز به سکوت برگزار کرده است، از این رو محور اصلی این نوشتار بررسی همین موضوع است.

انجمن رمان نویسی | تک رمان

انجمن رمان نویسی تک رمان با هدف تشویق نویسندگان ایجاد شده و در راستای پیشرفت نویسنده های نوقلم و چاپ برترین رمان ها فعالیت می کند.

forums.taakroman.ir

 

انجمن رمان نویسی دانلود رمان

[MAHDIS]

به عنوان مقدمه برای دستیابی به هدف فوق، توجه اهل نظر را به یک نکته و چند پرسش معطوف می دارم. یکی از اصول مسلم و جاری باب عقود اصل لزوم است. این اصل که جانمایه آیه شریفه «اوفوا بالعقود» و «المومنون عند شروطهم» و برآمده از ماده ۱۰ قانون مدنی ایران است، گویای لازم الاجرا بودن کلیه تعهدات مستقل نیز هست. گرچه از دیدگاه فقهی سنتی لزوم تعهدات در ضمن عقد متبلور است. با الهام از همین فرهنگ است که زوجین کماکان تعهدات طرفین را ضمن عقد در لباس شرط جای می دهند.
▪ انحلال؛ به معنای جدا شدن، باز شدن، گشوده شدن گره و متلاشی شدن است.
▪ فسخ؛ فسخ به معنای باز کردن و شکستن است. فسخ یک عمل حقوقی است که نیاز به قصد انشا دارد و امور انشایی همانند دیگر امور واقعی از زمان وجود، دارای اثر است.
فسخ از انواع انحلال و انحلال از آثار زوال عقد صحیح است.

انجمن رمان نویسی | تک رمان

انجمن رمان نویسی تک رمان با هدف تشویق نویسندگان ایجاد شده و در راستای پیشرفت نویسنده های نوقلم و چاپ برترین رمان ها فعالیت می کند.

forums.taakroman.ir

 

انجمن رمان نویسی دانلود رمان

[MAHDIS]

● تاثیر فسخ در شروط ضمن عقد
نظریه مشهور فقها و دیدگاه منتخب قانون مدنی، تاثیر فسخ از حین و نسبت به آینده است لذا کلیه آثار و تعهدات ناشی از عقد تا زمان تحقق فسخ صحیح است. اینک با توجه به اینکه ماده ۲۴۶ قانون مدنی ناظر به وضعیت حقوق شروط پس از فسخ است این سوال مطرح می شود که چرا قانونگذار در این ماده چنین بیان می کند که؛ در صورتی که معامله به واسطه اقاله یا فسخ به هم بخورد شرطی که در ضمن آن شده است باطل می شود و اگر کسی که ملزم به انجام شرط شده بوده است عمل به شرط کرده باشد می تواند عوض او را بگیرد. اگر فسخ اثر قهقرایی ندارد چرا باید عوض تعهدات و شروطی که در زمان صحت عقد انجام شده است به مشروط له مسترد شود؟ پاسخ این سوالات در تحلیل ارتباط شرط و عقد نهفته است. برخی از فقها، حقوقدانان و شارحین قانون مدنی، شرط را جزیی از عوضین دانسته اند. دکتر محقق داماد چگونگی تنظیم مواد ۲۳۲ و ۲۳۳ را مویدی بر این مدعا می داند که قانون مدنی نیز با این دیدگاه طراحی شده است.
اینک واضح و مبرهن است که با این فرضیه که شرط جزیی از عوضین است و برگشتن عوضین از ویژگی های عقود معاوضی است، محل اجرای این ماده منحصر در عقود معاوضی است. و همین نکته در بحث مورد نظر این مقاله تاثیر بسزایی دارد زیرا در خصوص عقد نکاح نسبت به معاوضی بودن یا عدم آن اختلاف نظر به چشم می خورد و در صورتی که آن را غیرمعاوضی بدانیم، قطعاً ویژگی های عقود معاوضی در مورد عقد نکاح جاری نخواهد بود.

انجمن رمان نویسی | تک رمان

انجمن رمان نویسی تک رمان با هدف تشویق نویسندگان ایجاد شده و در راستای پیشرفت نویسنده های نوقلم و چاپ برترین رمان ها فعالیت می کند.

forums.taakroman.ir

 

انجمن رمان نویسی دانلود رمان

[MAHDIS]

● مفهوم شرط
شرط عبارت است از وصف امری که از عدم آن، عدم لازم آید بدون اینکه وجودش لازمه وجود باشد (کاتوزیان- ۱۳۶۸ ش، ج ۳، ص ۱۲۱) مانند ن*زد*یک*ی به آتش که شرط سوختن است. در اصطلاح حقوق شرط دارای دو مفهوم است؛
۱) امری که وقوع یا تاثیر عمل یا واقعه حقوقی خاص به آن بستگی داشته باشد مثل بیان شرایط اساسی صحت عمل معامله در ماده ۱۹۰ قانون مدنی که قصد رضا، اهلیت، مشروعیت جهت و معین بودن موضوع را از شرایط صحت معامله برشمرده است.
۲) توافقی که بر حسب طبیعت خاص موضوع یا تراضی طرفین در شمار توابع عقد آمده است. (همو، ج ۳، ص ۱۲۳)
بنابراین شرط تعهدی است که ضمن تعهد دیگر درج می شود و در اثر این امر، بستگی و ر*اب*طه میان آن دو تعهد ایجاد می شود که شرط، صورت تعهد تبعی به خود می گیرد، معناً مورد یا جزء مورد معامله اصلی می شود. (امامی، ۱۳۶۸، ج ۱، ص ۲۷۲)
انواع شرط؛ شرط از جهت تاثیر و نفوذ آن در عقد به سه نوع تقسیم می شود.
▪ شرط صحیح؛ شرطی است که بدون آنکه خللی در صحت عقد بگذارد دارای اثر است و شروط صحیحه خود به سه قسم صفت، نتیجه و فعل تقسیم می شود.
باید توجه داشت که اصل صحت قراردادها و عقود شامل شروط ضمن عقد نیز می شود لذا اصل بر صحت شروط ضمن عقد است مگر اینکه فساد آن معلوم شود. (ماده ۲۲۳ قانون مدنی)

انجمن رمان نویسی | تک رمان

انجمن رمان نویسی تک رمان با هدف تشویق نویسندگان ایجاد شده و در راستای پیشرفت نویسنده های نوقلم و چاپ برترین رمان ها فعالیت می کند.

forums.taakroman.ir

 

انجمن رمان نویسی دانلود رمان

[MAHDIS]

▪ شرط باطل که فاسدکننده عقد نیست؛ شرطی است که خود باطل و غیر قابل اثر است، اما خللی در نفوذ و صحت عقد وارد نمی آورد. ماده ۲۳۲ قانون مدنی، شروط باطلی را که مفسد عقد نیستند، در سه قسم به شرح ذیل برشمرده است.
ـ شرطی که انجام آن غیرمقدور باشد؛ قرار دادن شرط غیرمقدور، امری بیهوده است زیرا قصد طرفین از درج شرط، پیدایش آثار آن در خارج است مانند آنکه زوجه شرط کند زوج تمامی الماس های جهان را برای وی آماده کند یا در عرض یک سال به مقام ریاست جمهوری برسد. علم یا عدم علم یکی از طرفین به غیر مقدور بودن شرط تاثیری در بطلان آن ندارد.
ـ شرطی که در آن نفع و فایده یی نباشد؛ تشخیص نفع و فایده بر عهده عقل سلیم است. از جمله این شروط می توان به تامین یک تن بال مگس برای زوجه یا تعیین تعداد موهای سر زوج اشاره کرد. همچنان که درباره شروط غیرمقدور گفته شد در اینجا نیز علم یا عدم علم یکی از طرفین بر عدم وجود نفع و فایده عقلایی شرط، تاثیری در صحت یا بطلان شرط نمی گذارد.
ـ شرطی که نامشروع باشد؛ منظور از نامشروع در اینجا غیرمشروعی بودن شرط به معنای خاص آن نیست بلکه خلاف قوانین موضوعه بودن شرط است. مرحوم امامی در این خصوص چنین بیان داشته است؛ چیزی که انجام آن غیرمشروع است در عالم حقوق انجامش غیرمقدور است. چیزی را که قانون حمایت از آن کند حق محسوب نمی شود. (امامی، ۱۳۶۸، ج۱، ص ۲۷۵) مانند اینکه در ضمن عقد نکاح دائم شرط شود که زوج ملزم به انفاق به زوجه نباشد.

انجمن رمان نویسی | تک رمان

انجمن رمان نویسی تک رمان با هدف تشویق نویسندگان ایجاد شده و در راستای پیشرفت نویسنده های نوقلم و چاپ برترین رمان ها فعالیت می کند.

forums.taakroman.ir

 

انجمن رمان نویسی دانلود رمان

[MAHDIS]

▪ شرط باطل که عقد را هم باطل می کند؛ ماده ۲۳۳ قانون مدنی شروط فوق را به شرح ذیل برشمرده است.
ـ شرط خوف مقتضای ذات عقد؛ مقتضای ذات عقد عبارت است از اثری که هدف اصلی عقد را تشکیل می دهد، مانند انتقال صیع و ثمن در عقد بیع که هدف اصلی آن است و مقاربت که رکن اصلی نکاح است. (جعفری لنگرودی، ۱۳۶۸، ص۶۷۷ ، ش۵۴۰۵)
در تشخیص مقتضا باید به وابستگی و ملازمت آن به ماهیت و ذات عقد توجه کرد. از شروط خلاف مقتضای ذات عقد می توان به شرط عدم تمتع ج*نس*ی زوج و شرط واگذاری ریاست خانواده به زوجه اشاره کرد.
ـ شرط مجهولی که جهل به آن موجب جهل به عوضین می شود. ماده ۲۱۶ قانون مدنی یکی از شرایط صحت عقد را مبهم نبودن مورد آن ذکر کرده است. بنابراین چنانچه شرطی هنگام عقد گذاشته شود که به واسطه آن نسبت به عوضین، جهل و ابهامی ایجاد شود، شرط فوق باطل و مبطل عقد است. این حالت وقتی پیش می آید که هدف و مقصود شرط، موضوع عقد باشد. در غیر نکاح مثال های زیادی می توان آورد مانند اینکه در عقد بیع شرط شود خریدار ثمن را در صورت قبولی فرزند بایع در دانشگاه بپردازد.

انجمن رمان نویسی | تک رمان

انجمن رمان نویسی تک رمان با هدف تشویق نویسندگان ایجاد شده و در راستای پیشرفت نویسنده های نوقلم و چاپ برترین رمان ها فعالیت می کند.

forums.taakroman.ir

 

انجمن رمان نویسی دانلود رمان

[MAHDIS]

در مورد عقد نکاح باید گفت هر چند قانون مدنی ر*اب*طه تمکین زوجه و مهریه را همانند عوض در معاملات ذکر کرده و به زوجه اجازه داده است تمکین خود را منوط به پرداخت مهریه کند و به وی حق حبس داده شده است (ماده ۱۰۸۵ قانون مدنی) اما تسری عقود مالی به نکاح- با توجه به اهمیت آن از جهت تامین کانون آرامش زوجین و تربیت و پرورش فرزندان - صحیح نیست. اما به هر جهت ر*اب*طه عوض و معوض را در عقد نکاح منقطع پررنگ تر می توان دید.
از آنجا که هدف اصلی از عقد نکاح موقت، ایجاد حق تمتع ج*نس*ی بوده و به لحاظ عدم دوام آن اهداف تشکیل خانواده و مساعدت زوجین در تربیت فرزندان صالح در آن غیر قابل پیش بینی است، مقنن ر*اب*طه عوض و معوض را در چنین عقدی قرار داده است بدین صورت که مدت در عقد نکاح باید معین باشد. تعیین مهریه نیز از شرایط اساسی آن است و عدم تعیین مهر، مطابق ماده ۱۰۹۵ قانون مدنی موجب بطلان عقد می شود. بنابراین چنانچه در عقد نکاح منقطع شرطی قرار دهند که موجب جهل به مدت عقد شود مانند اینکه مدت آن را تا زمان فوت مادر زوجه قرار دهند، شرط فوق باطل و مبطل عقد است.

انجمن رمان نویسی | تک رمان

انجمن رمان نویسی تک رمان با هدف تشویق نویسندگان ایجاد شده و در راستای پیشرفت نویسنده های نوقلم و چاپ برترین رمان ها فعالیت می کند.

forums.taakroman.ir

 

انجمن رمان نویسی دانلود رمان

[MAHDIS]

● شروط ضمن عقد نکاح در حقوق ایران
ماده ۱۱۱۹ قانون مدنی شروط زوجین را اگر مخالف با مقتضای عقد نکاح نباشد، مجاز دانسته است. متن ماده چنین است؛ طرفین عقد ازدواج می توانند هر شرطی که مخالف با مقتضای عقد مزبور نباشد، در ضمن عقد ازدواج یا عقد لازم دیگر کند؛ مثل اینکه شرط شود هرگاه شوهر، زن دیگری بگیرد یا در مدت معینی غایب شود یا ترک انفاق کند یا علیه حیات زن سوءقصد کند یا سوءرفتار کند که زندگانی آنها با یکدیگر غیرقابل تحمل شود، وکیل در توکیل باشد که پس از اثبات تحقق شرط در محکمه و صدور حکم نهایی خود را مطلق سازد. ملاحظه می شود که تمامی مثال های به کار رفته در ماده ۱۱۱۹ قانون مدنی از شروط ناظر به حق طلاق برای زوجه است. اما این مثال ها مانع از آن نیست که زوجین شرطی را در ضمن عقد خود بگنجانند که ناظر بر امور دیگر از جمله تنظیم روابط مالی فیمابین باشد چنان که در شرط مندرج در بند الف عقدنامه ها دیده می شود. قانون حمایت خانواده مصوب ۱۳۵۳ در ماده ۸ زوجین را مجاز دانسته که در صورت تحقق موارد احصایی در ۱۴ بند این ماده با مراجعه به دیدگاه مدنی خاص، تقاضای صدور گواهی عدم امکان سازش کنند.
برخی از موارد فوق عبارت بودند از؛ امتناع زوج از انفاق به زوجه، عدم تمکین زن از شوهر، سوء معاشرت هر یک از زوجین به حدی که عادتاً غیرقابل تحمل باشد و...

انجمن رمان نویسی | تک رمان

انجمن رمان نویسی تک رمان با هدف تشویق نویسندگان ایجاد شده و در راستای پیشرفت نویسنده های نوقلم و چاپ برترین رمان ها فعالیت می کند.

forums.taakroman.ir

 

انجمن رمان نویسی دانلود رمان

[MAHDIS]

همچنین ماده ۹ همان قانون، به شروط ضمن عقد نکاح توجه کرده و مقرر داشته بود در مورد ماده ۴ قانون ازدواج هرگاه یکی از طرفین عقد بخواهد از وکالت خود در طلاق استفاده کند باید طبق ماده قبل به دادگاه مراجعه کند و دادگاه در صورت احراز تخلف از شرط گواهی عدم امکان سازش صادر خواهد کرد. مطابق ماده ۴ قانون راجع به ازدواج مصوب ۱۳۱۰ طرفین عقد ازدواج می توانند هر شرطی که مخالف با مقتضای عقد مزبور نباشد در ضمن عقد ازدواج یا عقد لازم دیگر بنمایند.
همچنان که ملاحظه می شود مقنن قبل از انقلاب در ماده ۴ قانون راجع به ازدواج با توجیه شروط ضمن عقد، زوجین را در نهادن راهی جهت اجرای طلاق به درخواست زوجه، هدایت کرده بود اما شاید توجه نداشتن زوجین به جعل شروط مقنن را وادار کرد راساً شروطی را به عنوان قواعد آمره در قانون بگنجاند که بدون توجه به اراده طرفین برای آنان (به خصوص زوجه) حق درخواست طلاق قرار دهد. این روش مقنن هر چند به ظاهر تا حدی رفع مشکل می ساخت اما فاقد مبنای فقهی بود و با قانون مدنی تعارض داشت. پس از انقلاب در سال ۵۷ نظر به اینکه مطابق اصل چهارم قانون اساسی کلیه قوانین و مقررات مدنی، جزایی، مالی، اقتصادی، اداری، فرهنگی، نظامی، سیاسی و... باید براساس موازین اسلامی باشد، حذف قوانین خلاف شرع مورد توجه قرار گرفت و از طرفی مشکلات عدیده یی که از دادن حق طلاق به طور یک طرفه به زوج و عدم آشنایی عموم به حقوق خویش در وضع شروطی در ضمن عقد نکاح که بتواند حق طلاق یا حقوق مالی برای زوجه ایجاد کند، همگی موجب شد شورای عالی قضایی در سال های ۶۱ و ۶۲ شروطی را در متن نکاحیه ها بگنجاند تا هنگام ازدواج به امضای زوجین برسد. متن نکاحیه و شروط آن به تصویب شورای عالی قضایی رسید و طی شماره های ۲۳ ۳۴/۱ مورخ ۱۹/۷/۶۱ و ۳۱۸۲۴/۱ مورخ ۲۸/۶/۶۲ به سازمان ثبت اسناد و املاک کشور ابلاغ شد.

انجمن رمان نویسی | تک رمان

انجمن رمان نویسی تک رمان با هدف تشویق نویسندگان ایجاد شده و در راستای پیشرفت نویسنده های نوقلم و چاپ برترین رمان ها فعالیت می کند.

forums.taakroman.ir

 

انجمن رمان نویسی دانلود رمان