نفس و لزوم مبارزه با آن در طول زمانهای مختلف باعث و بانی بسیاری از تحولات اجتماعی، فرهنگی، سیاسی بوده است؛ چه بسا بسیاری افراد که با جلوگیری از یک امر نفسانی جهانی را به سر منزل نجات نزدیک و آنان را نجات دادهاند؛ و چه بسا بسیار افرادی که با رها کردن نفس به حال خویش عالمی را ویران و به نیستی و تباهی کشاندها ند. با این بیان میتوان گفت تزکیه نیاز است و نه چیزی که بر انسان عارض شده است در نهایت گرایش انسان به معنویت یک نیاز فطری است؛ پس رشد معنویت نیاز به ابزار و آلات دارد؛ و بهترین ابزار رشد معنوی مبارزه نفس است؛ که این حاصل نمیشود مگر با شناخت صحیح از زوایای نفس که در کنترل نفس بسیار لازم است. امید است با این مقدمه به هدف اصلی که همانا تهذیب نفس است نائل گردیم و ضمینهساز خودسازی خود و جامعه شویم. انشاء ا…
نفس طبیعی (حیوانی) و نفس قدسی (الهی)
مطلب دیگری که گاهی در مورد نفس عنوان میشود این است که میگویند، دو نوع نفس وجود دارد: نفس طبیعی و حیوانی، و نفس قدسی و الهی. نفس طبیعی و حیوانی انسان گرایش به مادیات، گناه و چیزهای پست و منفی دارد. خودخواهی، خودپسندی، حسادت و … از اوصاف همین نفس است. در مقابل، نفس قدسی و الهی همان است که گرایشهای متعالی، نظیر میل تقرب به خدا، حس نوع دوستی، ایثار و فداکاری و … به آن نسبت داده میشود. این نفس همان روح پاک الهی است که در کالبد انسان دمیده شده است؛ آن جا که فرمود: وَ نَفَخْتُ فِیهِ مِنْ رُوحِی(1). این دو نفس پیوسته در درون انسان در تضاد و ستیزند.
با توجه به بحثی که انجام دادیم وضع این سخن نیز روشن میشود. استعمال نفس در «نفس حیوانی» و «نفس الهی» ضرورتاً به این معنا نیست که ما در وجود خود دو نفس داریم که مدام با یکدیگر در ستیزند و هر کدام گاهی بر دیگری غلبه مییابد. همان طور که گفتیم، ما یک موجود بیشتر نیستیم و یک روح، یک نفس و یک «من» بیشتر نداریم. دو یا سه یا چند «من» در ما وجود ندارد. آنچه که هست این است که این «من واحد» تمایلات، گرایشها، ابعاد و نیازهای مختلفی دارد. از آن جا که انسان مرکّب از جسم و روح است، این تمایلات و نیازها نیز برخی مربوط به جسم و برخی مربوط به روح هستند. آن گاه خود این نیازها گاه با هم تزاحم پیدا میکنند. گاه دو نیاز جسمانی، گاه دو نیاز معنوی و روحانی، و گاه یک نیاز جسمی با یک نیاز روحی در تعارض قرار میگیرند. انسانی را فرض کنید که هم گرسنه است و غذا میخواهد، و هم پولی برای تهیه غذا ندارد، در عین حال میخواهد شخصیتش هم محفوظ بماند و پیش کسی دست نیاز دراز نکند. اگر بخواهد شکمش را سیر کند، چون پول ندارد مجبور است اظهار حاجت کند و شخصیت خود را بشکند. اگر بخواهد شخصیت را حفظ کند، باید گرسنگی و بیغذایی را متحمل شود. این تعارض میان یک نیاز جسمی و یک خواسته روحی است.
نفس طبیعی (حیوانی) و نفس قدسی (الهی)
مطلب دیگری که گاهی در مورد نفس عنوان میشود این است که میگویند، دو نوع نفس وجود دارد: نفس طبیعی و حیوانی، و نفس قدسی و الهی. نفس طبیعی و حیوانی انسان گرایش به مادیات، گناه و چیزهای پست و منفی دارد. خودخواهی، خودپسندی، حسادت و … از اوصاف همین نفس است. در مقابل، نفس قدسی و الهی همان است که گرایشهای متعالی، نظیر میل تقرب به خدا، حس نوع دوستی، ایثار و فداکاری و … به آن نسبت داده میشود. این نفس همان روح پاک الهی است که در کالبد انسان دمیده شده است؛ آن جا که فرمود: وَ نَفَخْتُ فِیهِ مِنْ رُوحِی(1). این دو نفس پیوسته در درون انسان در تضاد و ستیزند.
با توجه به بحثی که انجام دادیم وضع این سخن نیز روشن میشود. استعمال نفس در «نفس حیوانی» و «نفس الهی» ضرورتاً به این معنا نیست که ما در وجود خود دو نفس داریم که مدام با یکدیگر در ستیزند و هر کدام گاهی بر دیگری غلبه مییابد. همان طور که گفتیم، ما یک موجود بیشتر نیستیم و یک روح، یک نفس و یک «من» بیشتر نداریم. دو یا سه یا چند «من» در ما وجود ندارد. آنچه که هست این است که این «من واحد» تمایلات، گرایشها، ابعاد و نیازهای مختلفی دارد. از آن جا که انسان مرکّب از جسم و روح است، این تمایلات و نیازها نیز برخی مربوط به جسم و برخی مربوط به روح هستند. آن گاه خود این نیازها گاه با هم تزاحم پیدا میکنند. گاه دو نیاز جسمانی، گاه دو نیاز معنوی و روحانی، و گاه یک نیاز جسمی با یک نیاز روحی در تعارض قرار میگیرند. انسانی را فرض کنید که هم گرسنه است و غذا میخواهد، و هم پولی برای تهیه غذا ندارد، در عین حال میخواهد شخصیتش هم محفوظ بماند و پیش کسی دست نیاز دراز نکند. اگر بخواهد شکمش را سیر کند، چون پول ندارد مجبور است اظهار حاجت کند و شخصیت خود را بشکند. اگر بخواهد شخصیت را حفظ کند، باید گرسنگی و بیغذایی را متحمل شود. این تعارض میان یک نیاز جسمی و یک خواسته روحی است.
انجمن رمان نویسی | تک رمان
انجمن تک رمان...انجمن رمان نویسی تک رمان با ارائه محیطی امن و صمیمی فعالیت خود را در راستای ترویج کتابخوانی آغاز کرده است.
forum.taakroman.ir