قبل از هر چیزی باید تعریف درستی از گناه داشته باشیم و بعد در ادامه به انواع و اقسام گناه بپردازیم. گناه یک نوع عملی می باشد که در تضاد با رضایت الهی و اراده است که با ایجاد یک فاصله و تاریکی معنوی در نفس انسان از خداوند متعال بخشنده دور کرده و به عبارت دیگر می توان گفت باعث می شود که او از کمال و قرب به خدا بی نصیب بماند. اینکه یک عملی گناه تلقی شود و یا ثواب! از طریق کتاب و سنت تشخیص داده می شود چراکه گناه بودن یک عمل از لحاظ عقلانی قابل تشخیص نیست و خداوند است که این مسائل را بنا به اقتضای حکمت و علم مطلقش و از طریق دین و وحی برای بشر نمایان می کند.
انواع و اقسام گناه
گناه از دو قسمت تشکیل شده است:
1- کبیره
2- صغیره
باورهای اسلامی گناه کبیره آن گناهی است که مستحق مجازات بسیار زیادی است چراکه روح انسان را دگرگون می کند بدین معنی که فطرت پاکی که در روح انسان است به طور کلی از بین می رود و دیگر انسان تمایلی به انجام کارهای نیک و خدایی ندارد و برعکس گرایش به انجام گناهان دیگر افزایش می یابد.
هر کدام از گناهانی که در قرآن و حدیث کبیره بودن آن ها آشکار و محرز شده باشد(متجاوز از چهل گناه که در روایات اهل بیت پیامبر نام برده شده است.)[3].
هر گناهی که در قرآن مجید یا سنت معتبر وعده آتش بر ارتکاب آن رسیده باشد[3].
هر گناهی که در قرآن یا سنت معتبر از گناهی که کبیره بودنش تایید شده بزرگتر به حساب بیاید.[3].
هر گناهی که در دیدگاه متدینین و متشرعین بزرگ محسوب شود آنچنانکه یقین دانسته شود که بزرگی آن منتهی به زمان معصوم می گردد، همچون نجس کردن مسجد از روی عمد و علم و بقصد هتک احترام خانه خدا، پرتاب کردن و انداختن قرآن مجید[4].
اصرار بر تکرار گناه کردن گناهان صغیره خود نیز در جای خود گناه کبیره است[5].
آن دسته از کسانی که مرتکب گناه کبیره می شوند و توبه نمی کنند از فاسقان هستند.امکان اقتداء کردن در نماز به او نیست و شهادت او پذیرفتنی نیست و بعد از مرگ مستجق عقوبت الهی می باشد مگر این که فضل خدا شامل حالش شده و از طرف پیامبر اسلام و آل پیامبرشفاعت شود. پیامبر فرموده است:شفاعتم را برای صاحبان گناهان کبیره از امتم ذخیره کرده ام. شفاعت من برای صاحبان گناهان کبیره از امتم می باشد، اما نیکوکاران، یعنی ترک کنندگان کبائر، برایشان راه مواخذه نیست[1].
در تعالیم دینی اسلامی گناهان کبیره ، گناهانی هستند که متفاوت تر و بزرگ تر از از گناهان عادی می باشند و وعده آتش در مرتکبین آنها در قرآن و روایات امامان شیعه آمده است.
درباره ی تعداد شماره گناهان کبیره اختلاف نظری بین مذاهب مختلف اسلامی از جمله شیعه و سنی وجود دارد که بعضی از آن ها تعداد را 70 و بعضی دیگر 25 تلقی می کنند.
خداوند در قرآن، در سوره نساء آیه 31 می فرماید:﴿إِنْ تَجْتَنِبُوا کَبَائِرَ مَا تُنْهَوْنَ عَنْهُ نُکَفِّرْ عَنْکُمْ سَیِّئَاتِکُمْ وَنُدْخِلْکُمْ مُدْخَلًا کَرِیمًا﴾ ترجمه:« اگر از گناهان بزرگی که از آنها نهی می شوید دوری گزینید، گناهان کوچکتان را از شما می زداییم و شما را در جایگاهی ارجمند و پرکرامت در می آوریم. »
گناهان صغیره و کبیره چه تفاوتی با هم دارند؟
هر کدام از گناهان صغیره و کبیره آثاری به دنبال دارند به طور کلی می توان گفت آثاری که مختص گناهان کبیره می باشد چنانچه گناهان صغیره به اینکه اصراری بر آنها نشود از آن آثار مصون هستند آثار گناهان کبیره به شرح زیر هستند:
عدالت انسان با انجام گناه کبیره شکسته می شود و کسی که مرتکب این گناهان می شود عادل نیست و در نهایت شاهد خوبی هم در دادگاه شهادت نخواهد بود و نمی تواند به عنوان امام جماعت قرار بگیرد ولی گناهان صغیره این آثار را در خود ندارند.
گناهان کبیره تنبیه و مجازات به دنبال دارد کسی که مرتکب چنین گناهانی می شود بایستی عقوبت آن را ببیند اما در حالی که این آثار در مورد گناهان صغیره ترتیب داده نمی شود.
لیست گناهان کبیره در حدیثی از موسی بن جعفر
روایت است از موسی بن جعفر که روزی عمرو بن عبید نزد پدرم جعفر صادق آمد و سلام کرد و نشست و این آیه را تلاوت نمود:«کسانی که اجتناب می کنند از گناهان کبیره و فواحش...» (سوره شوری - 35) و ساکت شد.
حضرت فرمود به چه علت ساکت شده و بقیه را نخواندی؟ عرض کردم خواستم بفرمایید تا بدانم گناهان کبیره چیست؟ حضرت فرمود:
شرک به خدا:
شرک به خدا بزرگترین گناه کبیره می باشد و مشرک از بهشت محروم می شود چنان که می فرماید:«هر که برای خدا شریک قائل شود خدا بهشت را بر او حرام گرداند و جایگاهش آتش دوزخ باشد» (سوره مائده _ 72)
نا امیدی از رحمت خدا:
پس از شرک خدا ناامید شدن از رحمت او است و و هر کسی که از رحمت خدا ناامید شود کافر به حساب می آید چنان که در قرآن می فرماید:«نومید مشوید از رحمت خدا همانا مایوس نمی شوند از رحمت خدا مگر کافران» (سوره یوسف - 87)
ایمنی و امان ماندن از آزمایش:
پس از ناامیدی از رحمت خد ایمنی از آزمایش و مجازات است و کسی از آزمایش خداوند ایمن نمی شود مگر زیان کاران چنان که در قرآن می فرماید:«از مکر خدا ایمن نمی گردند مگر جماعت زیانکاران» (سوره اعراف - 97) دیگری عاق پدر و مادر شدن است و خداوند عاق را جبار شقی نامیده است چنان که در آیه 32 سوره مریم می فرماید:«و به نیکویی به مادر توصیه نمود و مرا ستمکار و شقی نگردانید»
قتل مومن:
یکی دیگه از گناهان کبیره قتل مومن بدون حکم شرعی است و پروردگار متعال جایگاه این افراد را جهنم مقرر کرده چنان که می فرماید:«هر کس مومنی را به عمد بکشد مجازات او آتش جهنم است که در آن همیشه معذب خواهد بود و خدا بر او خشم و لعن کند و عذابی بسیار شدید برایش مهیا سازد» (سوره نسا - 95)
تهمت زدن:
یکی دیگر از گناهان کبیره ای که در صورت انجام هر کس وعده عذاب به او داده شده نسبت زِنا دادن و تهمت به دیگری است چنان که می فرماید:"کسانی که به افراد با ایمان نسبت زنا داده اند در دنیا و آخرت ملعون خواهند بود و به عذاب سخت معذب خواهند شد» (سوره نور - 23)
خوردن مال و حق یتیم:
گناه کبیره دیگری که در آخرت چیزی جز عذاب و مجازات ندارد خوردن مال یتیم است چنان که خداوند می فرماید:«آنان که اموال یتیمان را به ستمگری می خورند در حقیقت آنها در شکم خود آتش جهنم فرو می برند و به زودی در آتش افروخته خواهند افتاد» (سوره نسا - 11)
فرار از جنگ:
فرار از جنگ از دیگر گناهان کبیره می باشد که به فرمان پیامبر و یا امام و یا نائب خاص پیغمبر و امام واجب شده باشد) چنان که می فرماید:«هر که در روز جنگ فرار کرد همانا به طرف خشم و غضب خدا روی آورده و جایگاهش دوزخ که بدترین منزل است خواهد بود.»
ربا خوردن:
گناه دیگری که معروف است ربا خوردن است که پروردگار در حق ربا خورندگان چنین می فرماید:«آن کسانی که ربا می خورند مبعوث نمی شوند در قیامت از قبرهای خود مگر مانند آن که شیطان ایشان را با مس کردن مخبط کرده»
ساحر و جادوگر:
گناه دیگری که به عنوان کبیره معرفی شده است یاد دادن و یاد گرفتن سحر و جادو و انجام آن است و خدای متعال در مذمت ساحران فرموده:«و محققا می دانند که هر که سحر کند، در عالم آخرت هرگز بهره ای از بهشت نخواهد یافت».
زنا:
خداوند عذاب بسیاری به زنا کنندگان و داده چنان که می فرماید:«هر که زنا کند کیفرش را خواهد دید و عذابش در قیامت مضاعف و دو چندان شود و با ذلت و خواری به جهنم جاوید و ملخد گردد» (سوره فرقان - 68)
قسم ناحق:
انجام دهندگان گناه کبیره قسم خوردن به ناحق هیچ بهره ای در آخرت نخواهند برد چنان که می فرماید:«آنان که عهده خدا و سوگند خود را به بهایی اندک بفروشد اینان را در آخرت بهره و نصیبی از رحمت خداوندی نیست».
خیانت:
کافری که به مملکت و ن*ا*موس اموال مردم خیانت کند بی برو برگشت به کیفر اعمالش خواهد رسید چنان که می فرماید:«هر کس خیانت کند روز قیامت به کیفر آن خواهد رسید» (سوره آل عمران - 155)
زکات ندادن:ندادن زکات یکی دیگر از گناهان کبیره است که خداوند مجازات ایرا برای مانعین زکات در نظر گرفته است و فرموده:«روزی که آن طلا و ذخایرشان در آتش جهنم گداخته شود و پیشانی و پشت و پهلویشان را بدتن د*اغ کنند» (سوره توبه - 35)
شهادت دروغ و کتمانش:
و دیگری شهادت دروغ و ناحق دادن است که در آیه 72 سوره فرقان می فرماید:«...هر کس به دروغ و ناحق شهادت دهد مومن نیست و مرتکب گناه کبیره شده است». و دیگری کتمان شهادت نمودن است در جایی که آبرو و یا جان و یا اموال مومنی در معرض تلف و خطر باشد چنان که خدای متعال می فرماید:«شهادت را مخفی نکنید زیرا هر کس شهادت را کتمان کند البته به قلب گناه کار است» (سوره بقره - 283)
ش*ر*اب خواری و ترک نماز:
یکی دیگه رفت گناهان کبیره ترک نماز و ش*ر*اب خوری است و خداوند خوردن ش*ر*اب و مسکرات را نهی کرده است و فرموده هم چنان که از بت پرستی نهی نموده است و دیگری ترک نماز است و رسول خدا در ذم تارک الصلوة فرمود:«هر کس عمداً نماز را ترک نماید از امان و پناه رسول خدا خارج است».
نقض عهد و قطع رحم:
و دیگری نقص عهد و قطع رحم نمودن است و خداوند ناقض عهد و قاطع رحم را لعن نموده به قولش که می فرماید:«برای ایشان است لعن خدا و منزلگاه بد نصیب آنهاست» (سوره رعد - 25) پس عمروبن عبید از خدمت آن حضرت خارج شد و سخت به خود می پیچید و گریه شدید می نمود و می گفت هلاک شد آن که به رای خود فتوی می دهد و خود را در فضیلت و علم برابر شما می داند.
لیستی از گناهان کبیره از نظر سید عبدالحسین دستغیب
آیت الله سید عبدالحسین دستغیب شیرازی کتابی به نام گناهان کبیره دارد.
انواع و اقسام گناه
گناه از دو قسمت تشکیل شده است:
1- کبیره
2- صغیره
باورهای اسلامی گناه کبیره آن گناهی است که مستحق مجازات بسیار زیادی است چراکه روح انسان را دگرگون می کند بدین معنی که فطرت پاکی که در روح انسان است به طور کلی از بین می رود و دیگر انسان تمایلی به انجام کارهای نیک و خدایی ندارد و برعکس گرایش به انجام گناهان دیگر افزایش می یابد.
هر کدام از گناهانی که در قرآن و حدیث کبیره بودن آن ها آشکار و محرز شده باشد(متجاوز از چهل گناه که در روایات اهل بیت پیامبر نام برده شده است.)[3].
هر گناهی که در قرآن مجید یا سنت معتبر وعده آتش بر ارتکاب آن رسیده باشد[3].
هر گناهی که در قرآن یا سنت معتبر از گناهی که کبیره بودنش تایید شده بزرگتر به حساب بیاید.[3].
هر گناهی که در دیدگاه متدینین و متشرعین بزرگ محسوب شود آنچنانکه یقین دانسته شود که بزرگی آن منتهی به زمان معصوم می گردد، همچون نجس کردن مسجد از روی عمد و علم و بقصد هتک احترام خانه خدا، پرتاب کردن و انداختن قرآن مجید[4].
اصرار بر تکرار گناه کردن گناهان صغیره خود نیز در جای خود گناه کبیره است[5].
آن دسته از کسانی که مرتکب گناه کبیره می شوند و توبه نمی کنند از فاسقان هستند.امکان اقتداء کردن در نماز به او نیست و شهادت او پذیرفتنی نیست و بعد از مرگ مستجق عقوبت الهی می باشد مگر این که فضل خدا شامل حالش شده و از طرف پیامبر اسلام و آل پیامبرشفاعت شود. پیامبر فرموده است:شفاعتم را برای صاحبان گناهان کبیره از امتم ذخیره کرده ام. شفاعت من برای صاحبان گناهان کبیره از امتم می باشد، اما نیکوکاران، یعنی ترک کنندگان کبائر، برایشان راه مواخذه نیست[1].
در تعالیم دینی اسلامی گناهان کبیره ، گناهانی هستند که متفاوت تر و بزرگ تر از از گناهان عادی می باشند و وعده آتش در مرتکبین آنها در قرآن و روایات امامان شیعه آمده است.
درباره ی تعداد شماره گناهان کبیره اختلاف نظری بین مذاهب مختلف اسلامی از جمله شیعه و سنی وجود دارد که بعضی از آن ها تعداد را 70 و بعضی دیگر 25 تلقی می کنند.
خداوند در قرآن، در سوره نساء آیه 31 می فرماید:﴿إِنْ تَجْتَنِبُوا کَبَائِرَ مَا تُنْهَوْنَ عَنْهُ نُکَفِّرْ عَنْکُمْ سَیِّئَاتِکُمْ وَنُدْخِلْکُمْ مُدْخَلًا کَرِیمًا﴾ ترجمه:« اگر از گناهان بزرگی که از آنها نهی می شوید دوری گزینید، گناهان کوچکتان را از شما می زداییم و شما را در جایگاهی ارجمند و پرکرامت در می آوریم. »
گناهان صغیره و کبیره چه تفاوتی با هم دارند؟
هر کدام از گناهان صغیره و کبیره آثاری به دنبال دارند به طور کلی می توان گفت آثاری که مختص گناهان کبیره می باشد چنانچه گناهان صغیره به اینکه اصراری بر آنها نشود از آن آثار مصون هستند آثار گناهان کبیره به شرح زیر هستند:
عدالت انسان با انجام گناه کبیره شکسته می شود و کسی که مرتکب این گناهان می شود عادل نیست و در نهایت شاهد خوبی هم در دادگاه شهادت نخواهد بود و نمی تواند به عنوان امام جماعت قرار بگیرد ولی گناهان صغیره این آثار را در خود ندارند.
گناهان کبیره تنبیه و مجازات به دنبال دارد کسی که مرتکب چنین گناهانی می شود بایستی عقوبت آن را ببیند اما در حالی که این آثار در مورد گناهان صغیره ترتیب داده نمی شود.
لیست گناهان کبیره در حدیثی از موسی بن جعفر
روایت است از موسی بن جعفر که روزی عمرو بن عبید نزد پدرم جعفر صادق آمد و سلام کرد و نشست و این آیه را تلاوت نمود:«کسانی که اجتناب می کنند از گناهان کبیره و فواحش...» (سوره شوری - 35) و ساکت شد.
حضرت فرمود به چه علت ساکت شده و بقیه را نخواندی؟ عرض کردم خواستم بفرمایید تا بدانم گناهان کبیره چیست؟ حضرت فرمود:
شرک به خدا:
شرک به خدا بزرگترین گناه کبیره می باشد و مشرک از بهشت محروم می شود چنان که می فرماید:«هر که برای خدا شریک قائل شود خدا بهشت را بر او حرام گرداند و جایگاهش آتش دوزخ باشد» (سوره مائده _ 72)
نا امیدی از رحمت خدا:
پس از شرک خدا ناامید شدن از رحمت او است و و هر کسی که از رحمت خدا ناامید شود کافر به حساب می آید چنان که در قرآن می فرماید:«نومید مشوید از رحمت خدا همانا مایوس نمی شوند از رحمت خدا مگر کافران» (سوره یوسف - 87)
ایمنی و امان ماندن از آزمایش:
پس از ناامیدی از رحمت خد ایمنی از آزمایش و مجازات است و کسی از آزمایش خداوند ایمن نمی شود مگر زیان کاران چنان که در قرآن می فرماید:«از مکر خدا ایمن نمی گردند مگر جماعت زیانکاران» (سوره اعراف - 97) دیگری عاق پدر و مادر شدن است و خداوند عاق را جبار شقی نامیده است چنان که در آیه 32 سوره مریم می فرماید:«و به نیکویی به مادر توصیه نمود و مرا ستمکار و شقی نگردانید»
قتل مومن:
یکی دیگه از گناهان کبیره قتل مومن بدون حکم شرعی است و پروردگار متعال جایگاه این افراد را جهنم مقرر کرده چنان که می فرماید:«هر کس مومنی را به عمد بکشد مجازات او آتش جهنم است که در آن همیشه معذب خواهد بود و خدا بر او خشم و لعن کند و عذابی بسیار شدید برایش مهیا سازد» (سوره نسا - 95)
تهمت زدن:
یکی دیگر از گناهان کبیره ای که در صورت انجام هر کس وعده عذاب به او داده شده نسبت زِنا دادن و تهمت به دیگری است چنان که می فرماید:"کسانی که به افراد با ایمان نسبت زنا داده اند در دنیا و آخرت ملعون خواهند بود و به عذاب سخت معذب خواهند شد» (سوره نور - 23)
خوردن مال و حق یتیم:
گناه کبیره دیگری که در آخرت چیزی جز عذاب و مجازات ندارد خوردن مال یتیم است چنان که خداوند می فرماید:«آنان که اموال یتیمان را به ستمگری می خورند در حقیقت آنها در شکم خود آتش جهنم فرو می برند و به زودی در آتش افروخته خواهند افتاد» (سوره نسا - 11)
فرار از جنگ:
فرار از جنگ از دیگر گناهان کبیره می باشد که به فرمان پیامبر و یا امام و یا نائب خاص پیغمبر و امام واجب شده باشد) چنان که می فرماید:«هر که در روز جنگ فرار کرد همانا به طرف خشم و غضب خدا روی آورده و جایگاهش دوزخ که بدترین منزل است خواهد بود.»
ربا خوردن:
گناه دیگری که معروف است ربا خوردن است که پروردگار در حق ربا خورندگان چنین می فرماید:«آن کسانی که ربا می خورند مبعوث نمی شوند در قیامت از قبرهای خود مگر مانند آن که شیطان ایشان را با مس کردن مخبط کرده»
ساحر و جادوگر:
گناه دیگری که به عنوان کبیره معرفی شده است یاد دادن و یاد گرفتن سحر و جادو و انجام آن است و خدای متعال در مذمت ساحران فرموده:«و محققا می دانند که هر که سحر کند، در عالم آخرت هرگز بهره ای از بهشت نخواهد یافت».
زنا:
خداوند عذاب بسیاری به زنا کنندگان و داده چنان که می فرماید:«هر که زنا کند کیفرش را خواهد دید و عذابش در قیامت مضاعف و دو چندان شود و با ذلت و خواری به جهنم جاوید و ملخد گردد» (سوره فرقان - 68)
قسم ناحق:
انجام دهندگان گناه کبیره قسم خوردن به ناحق هیچ بهره ای در آخرت نخواهند برد چنان که می فرماید:«آنان که عهده خدا و سوگند خود را به بهایی اندک بفروشد اینان را در آخرت بهره و نصیبی از رحمت خداوندی نیست».
خیانت:
کافری که به مملکت و ن*ا*موس اموال مردم خیانت کند بی برو برگشت به کیفر اعمالش خواهد رسید چنان که می فرماید:«هر کس خیانت کند روز قیامت به کیفر آن خواهد رسید» (سوره آل عمران - 155)
زکات ندادن:ندادن زکات یکی دیگر از گناهان کبیره است که خداوند مجازات ایرا برای مانعین زکات در نظر گرفته است و فرموده:«روزی که آن طلا و ذخایرشان در آتش جهنم گداخته شود و پیشانی و پشت و پهلویشان را بدتن د*اغ کنند» (سوره توبه - 35)
شهادت دروغ و کتمانش:
و دیگری شهادت دروغ و ناحق دادن است که در آیه 72 سوره فرقان می فرماید:«...هر کس به دروغ و ناحق شهادت دهد مومن نیست و مرتکب گناه کبیره شده است». و دیگری کتمان شهادت نمودن است در جایی که آبرو و یا جان و یا اموال مومنی در معرض تلف و خطر باشد چنان که خدای متعال می فرماید:«شهادت را مخفی نکنید زیرا هر کس شهادت را کتمان کند البته به قلب گناه کار است» (سوره بقره - 283)
ش*ر*اب خواری و ترک نماز:
یکی دیگه رفت گناهان کبیره ترک نماز و ش*ر*اب خوری است و خداوند خوردن ش*ر*اب و مسکرات را نهی کرده است و فرموده هم چنان که از بت پرستی نهی نموده است و دیگری ترک نماز است و رسول خدا در ذم تارک الصلوة فرمود:«هر کس عمداً نماز را ترک نماید از امان و پناه رسول خدا خارج است».
نقض عهد و قطع رحم:
و دیگری نقص عهد و قطع رحم نمودن است و خداوند ناقض عهد و قاطع رحم را لعن نموده به قولش که می فرماید:«برای ایشان است لعن خدا و منزلگاه بد نصیب آنهاست» (سوره رعد - 25) پس عمروبن عبید از خدمت آن حضرت خارج شد و سخت به خود می پیچید و گریه شدید می نمود و می گفت هلاک شد آن که به رای خود فتوی می دهد و خود را در فضیلت و علم برابر شما می داند.
لیستی از گناهان کبیره از نظر سید عبدالحسین دستغیب
آیت الله سید عبدالحسین دستغیب شیرازی کتابی به نام گناهان کبیره دارد.
- نا امیدی از رحمت خدای تعالی[6]
- ایمنی از مکر و عقاب خدا[7]
- دروغ[8]
- آدمکشی، کشتن کسی که خدایتعالی کشتن او را تحریم کرده و خونش را محترم دانسته مگر آن که جنبه قصاص و اجراء حدود الهی داشته باشد.
- عاق پدر و مادر شدن[9]
- خوردن مال یتیم به ستم[10]
- دروغ بستن به خدا و یا رسول خداو یا به اوصیاء او[11]
- فرار از جنگ[12]
- قطع رحم[13]
- سحر و جادوگری [14]
- زنا [15]
- لواط [16]
- دزدی
- نسبت زنا دادن به زنان پاکدامن
- کتمان شهادت [17]
- شهادت به ناحق دادن [18]
- شکستن عهد و پیمان
- حیف(ظلم) در وصیت (که عبارت است از بیش از ثلث وصیت کردن)
- مصرف نو*شی*دنی های الکلی[19]
- ربا خوردن [20]
- سحت (یعنی بهای چیزهای حرام و مزد کارهای حرام)
- ق*مار [21]
- خوردن گوشت مردار و خوک و خون و گوشت هر حیوانی که هنگام ذبح نام غیر خدا بر آن برده باشند، مگر آن که ضرورت خوردن این چند چیز را ایجاب کند.
- کم فروشی
- رفتن و مهاجرت به مکانی که در آن جا انجام وظایف دینی میسر نیست.
- ظالم را در ظلمش کمک کردن [22]
- به کمک و پشتیبانی ظالم اعتماد داشتن
- حقوق دیگران را بدون هیچ عذری نگهداشتن [23]
- قسم دروغ[24]
- تکبر [25]
- اسراف [26]
- خیانت در امانت [27]
- غیبت [28]
- سخن چینی
- سرگرمی به لهو و لعب
- سبک شمردن حج و بی اعتنائی به آن [29]
- ترک نماز[30]
- ندادن زکات [31]
- اصرار بر گناهان کوچک[32].
- استمنا[33]
