تنبک(تمبک، دمبک، دندونک و ضَرب) یکی از سازهای کوبهای که غرب ایرانی است. این ساز پوستی، از نظر سازشناسی جزء طبلهای جامشکل محسوب میشود.
ساختمان
بدنهٔ تنبک را در گذشته از ج*ن*س چوب، سفال و گاهی هم فلز میساختند، لیکن امروزه از ج*ن*س چوب میسازند. تنبک از بخشهای زیر تشکیل شدهاست:
- پو*ست
- دهانهٔ بزرگ
- تنه
- پا
- گلویی (نفیر)
- دهانهٔ کوچک (کالیبر)
پیشینه
پیشینه تنبک با نامهای پهلوی دمبلک به پیش از اسلام میرسد و بنابر نظر دکتر معین دمبک صورت دگرگونشدهٔ همین نام است. تنبک همواره سازی که ریشه در زبان کُردی دارد. واز ریتم و چند کتابی که از علمای موسیقی همچون فاربی میتوان گفت که زاد گاه ان مناطق غربی ایران است تنبک در چند دههٔ اخیر پیشرفت چشمگیری کرده و حتی به عنوان سازی تکنواز و مستقل نیز مطرح شدهاست.
ریشه نام
دربارهٔ وجه تسمیه این ساز، هنوز یک رای نهایی حاصل نشدهاست. بهمن رجبی معتقداست که نام این ساز در اصل تنبک بوده و تبدیل آن به تمبک به دلیل قلب حرف «ن» ساکن به «م»، قبل از حرف «ب» است؛ مثل اتفاقی که در تلفظ واژهٔ «شنبه» میافتد. (تنبک و نگرشی به ریتم از زوایای مختلف نوشته بهمن رجبی) اما گروهی دیگر اعتقاد دارند که صورت «تنبک» منشاء منطقی نداشته و به همین دلیل به اشتباه در میان مردم رواج یافتهاست. اما در نوازندگی این ساز از تکنیکهایی به نامهای «تُم»، «بک»، «پلنگ» و «ریز» استفاده میشود؛ بنابراین چندان بعید نیست اگر نامگذاری «تمبک» بر اساس همین اسامی صورت گرفته باشد. از دیدگاه زبانشناسان واژه Tambourine که در زبانهای اروپایی برای تمبک به کار میرود از واژهٔ تنبور پهلوی وام گرفته شدهاست.
انجمن تک رمان