تاریخ ایران شهر بیشاپور

['mobin]

انجمن رمان نویسی
محوطه باستانی بیشاپور در ۲۵ کیلومتری غرب کازرون و در مقابل دهانه تنگ چوگان دراستان فارس واقع شده‌است. براساس متون پهلوی ساسانی (کتیبه‌ها، سکه‌ها و مهرها) و کتب مورخان و جغرافیا نگاران دوره اسلامی از این شهر مربوط به زمانی است که این شهر در تصرف مسلمانان بود و آثار دوره ساسانی آن تقریباً نابود شده بود. حمدالله مستوفی بنای این شهر را در روزگار قدیم به طهمورث دیوبند نسبت می‌دهد. به گفته وی در زمانی که در پارس جز اصطخر هیچ شهری نبود، شاپور آن را ساخت و نامش در آن وقت دین دولا بود. چون اسکندر به پارس آمد، آن را به کلی نابود کرد. به‌طوری‌که کاملاً از بین رفت. سپس شاپور بن اردشیر بابکان در زمان پادشاهی خود این شهر را از نوبنا کرد و نام خویش بر آن نهاد و آن را بشاور خواند که به زبان عربی آن را مختصر کنند و سابور گویند. ابن حوقل می‌نویسد که شاپور شهری است بزرگ، به اندازه شهر اصطخر ولی آبادتر از آن و پرجمعیت‌تر و مردمانش توانگرند. مقدسی در نیمه دوم قرن چهارم هجری گوید که اکنون در حال ویرانی است؛ و اهالی آن از آنجا کوچ می‌کند و به کازرون می‌روند. مقدسی نیز بیشاپور را چنین توصیف کرده‌است: «شهر چهار دروازه دارد: دروازه بهرام، دروازه هرمز، دروازه مهر، دوازه شهر، گِردَش خندقی است، نهر به دور قصبه می‌رگدد که با پل‌های از آن می‌گذرند. کنارشهر دژی به نام دنبلا هست که جلوی آن مسجدی است. در بیرون شهر بزرگ است و یک بازار به نام بازار کهنه دارد»

کریستنسن در مورد وجه تسمیه بیشاپور می‌نویسد: «کلمه «وه» یا «به» به معنی «نیک» در بسیاری از نام‌های پهلوی آمده‌است، مانند (وه‌دین یا به‌دین) که همان‌دین بهتر و روشنایی است؛ بنابراین، «به‌شاپور» به معنای شهر نیک شاپور یا شهر بهتر شاپور معنی می‌دهد». برخی نیز «بی» را به خانه و زندگی معنی کرده‌اند که یک تک‌واژه آرامی است. از این این روشاید بتوان بیشاپور را به معنی «خانه‌شاپور» تعبیر و تفسیر کرد.با وجود اینکه شهر گور با آن همه عظمت و زیبایی تازه به اتمام رسیده بود، شاپور پس از خاتمه جنگ با رومیان فرمان ساخت این شهر را صادر کرد و در سال ۲۶۶ میلادی کتیبه ساخت آن را در میدان مرکزی شهر برافراشته شد. هنوز انگیزه ترک شهر زیبایی گور مشخص نیست. اما چنان‌که از تاریخ ساسانیان استنباط می‌شود، ساخت شهر از نشانه‌های قدرت، ثروت و جاه‌طلبی شاهان این سلسله به‌شمار می‌رفت. شاپور که بعد از جنگ با سه پادشاه روم از ثروت و قدرت فراوانی برخوردار گردیده بود، می‌خواست برتری خود را بر رومیان و شهرهای زیبایی آنان، خصوصاً انطاکیه، نشان دهد. از این رو فرمان داد تا با استفاده از نیروی رایگان و متخصص رومی در کنار مهندسان ایرانی شهری بسازند که شکوه و اقتدار شاهنشاه ایران وانیران را به جهانیان نشان دهد. به قول گیرشمن این شهر باید بیانگر سلیقه، قدرت، جلال و شوکت وی بوده باشد. این شهر باید همه نشانه‌های موفقیت‌ها، شکوه و جلال و شوکت وی بوده باشد. این شهر باید همه نشانه‌های موفقیت‌ها، شکوه و جلال وی را برخوردار باشد. این یک شهر مشخصه ساسانی، یک اقامتگاه بهاری برای پادشاه و دربار و خانواده پادشاه بوده‌است. شهر بیشاپور بیانی از قدرت و جلال پادشاه بوده‌است.هر یک از شهرهای ساسانی بنا به ضرورت و هدف خاصی به وجود آمدند. شاید بتوان بیشاپور را در این میان یک استثنا دانست. این شهر نشانه شکوه و عظمت شاپور، بیانگر ثروت، اقتدار و کامیابی‌های وی در جنگ با رومیان و نماد تسلط وی برجهان آن روزگار است. بیشاپور شهری پرتجمل با کاخ‌ها، باغ‌ها، حرمسرا، شکارگاه و خزاینی بود که شاپور هرگاه از گرمای تیسفون و سیاست خسته می‌شد ایام را با خوشی و کام جویی در آنجا می‌گذارند. رودخانه شاپور با پیچ‌وتابی که در بخشی از شمال و غرب شهر خورده، آن را از شکل یک شهر مستطیل شکل خارج ساخته است. اما قسمتی از باروی شمالی، شرقی و جنوبی شهر که در معرض جریان رودخانه قرار ندارند، قائم الزاویه است. این شهر نیز همانند شهر گور از تأسیسات دفاعی قوی و مستحکمی برخوردار است. چنان‌که در اضلاعی از شهر که رودخانه جریان ندارند، مبادرت به ایجاد خندقی عمیق و عریض کرده‌اند. راه ورود و خروج به شهر احتمالاً از طریق دروازه‌هایی صورت می‌گرفت که شب هنگام یا در مواقع اضطراری بسته می‌شدند. علاوه بر این، در ارتفاعات شمالی که مشرف بر شهر و ارک سلطنتی است دو دژ تسخیر ناپذیر معروف به قلعه دختر و پسر واقع شده‌است. این قلعه‌ها وظیفه دیده‌بانی، حراست و دفاع از شهر را بر عهده داشتند و در واقع پادگان و دژهای نظامی مستحکمی به‌شمار می‌رفتند که در مواقع بسیار اضطراری و خطر، حتی پادشاه نیز می‌توانست در آنجا پناه بگیرد. برج و باروی رفیع و قطور بیشاپور نمایانگر اهمیت فراوان این شهر است. مصال این دیوار ستبر و برج‌های نیم‌دایره‌ای آن را سنگ و ملاط گچ است. قطر حصار شهر در حدود ۹ متر است که با برج‌های پشتنبد و توپر ساخته شده و فقط از قسمت بالای برج‌ها به منظور حفاظت و دیده‌بانی استفاده می‌شده‌است. این شهر در آن زمان هماهنگ با همان سیستم نظام اداری – اجتماعی حاکم برآن‌ها گسترده شده بود و عناصر و اجزاء تشکیل دهنده آن از ر*اب*طه‌ها و نسبت‌ها، از فاصله‌ها و اندازه‌ها، از مرتبط‌هایی د ر جایگزینی و مکان‌یابی پیروی می‌کرد که رایج روزگار و منعکس‌کننده قراردادهای اجتماعی حاکم در آن زمان بوده‌است.



ویرانه‌های بیشاپور در شمال شهرستان کازرون

 

انجمن رمان نویسی دانلود رمان