به دیگری ممکن نیست. جلال و پیش از او احمد فردید این گروه را غربزده و بیماری آنان را غربزدگی تشخیص دادند و خود راه حل سومی پیشنهاد کردند که مدعی تلفيق بين سنت و مدرنیته بود، ادعای مهم گروه سوم گزینشگری بود. آنها مدعی بودند می توان عناصر
جامعه مدرنیته ایرانی
- نویسنده موضوع NADIYA
- تاریخ شروع
- پاسخ‌ها 27
- بازدیدها 2K
- Tagged users هیچ
ساعت تک رمان
و ابعاد خوب سفت را با برخی از عناصر خوب مدرنیته ترکیب کرد و به نوعی مدرنیته بومی
دست پیدا کرد. آیا می توان به ترکیب و تلفیق سنت و مدرنیته پرداخت و در نتیجه راه حل هایی مانند مدرنیته بومی و مدرنیته گزینشی ارائه داد.
آیا پیشنهاد جلال مبنی بر تلفيق «سنت» و «نوسازی یا مدرنیزاسیون» ممکن است؟
آیا جلال در پیشنهاد خود تفاوت بین «مدرنیزاسیون و مدرنیته» را در نظر گرفته است؟
دست پیدا کرد. آیا می توان به ترکیب و تلفیق سنت و مدرنیته پرداخت و در نتیجه راه حل هایی مانند مدرنیته بومی و مدرنیته گزینشی ارائه داد.
آیا پیشنهاد جلال مبنی بر تلفيق «سنت» و «نوسازی یا مدرنیزاسیون» ممکن است؟
آیا جلال در پیشنهاد خود تفاوت بین «مدرنیزاسیون و مدرنیته» را در نظر گرفته است؟
تعریف مفاهیم
قبـل از هرچيـز ضـروري اسـت تا تعريـف كوتاهي از مفاهيـم ارائه كنيم. مدرنيزاسـيون يـا نوسـازي Modernization را اكنون كسـاني مانند آيزنشـتات و روسـتو بـراي تمام تحوالتي
بـه‌كار ميبرنـد كـه در جوامـع امـروزي بـه دنبـال صنعتي كردن و ماشـيني كـردن ميآيند.در واقـع نوسـازي فراينـدي تاريخي اسـت كه در آن با تفكيـك كاركردي نهادها
و تخصصـي شـدن هرچـه بيشـتر آنهـا روبـرو هسـتيم. ايـن تفكيك نهـادي برپايـه علـم و تجربه و شـناخت قوانيـن طبيعـي، صـورت ميگيـرد و انسـان را قـادر ميسـازد تـا علاوه بـر كنتـرل محيـط
قبـل از هرچيـز ضـروري اسـت تا تعريـف كوتاهي از مفاهيـم ارائه كنيم. مدرنيزاسـيون يـا نوسـازي Modernization را اكنون كسـاني مانند آيزنشـتات و روسـتو بـراي تمام تحوالتي
بـه‌كار ميبرنـد كـه در جوامـع امـروزي بـه دنبـال صنعتي كردن و ماشـيني كـردن ميآيند.در واقـع نوسـازي فراينـدي تاريخي اسـت كه در آن با تفكيـك كاركردي نهادها
و تخصصـي شـدن هرچـه بيشـتر آنهـا روبـرو هسـتيم. ايـن تفكيك نهـادي برپايـه علـم و تجربه و شـناخت قوانيـن طبيعـي، صـورت ميگيـرد و انسـان را قـادر ميسـازد تـا علاوه بـر كنتـرل محيـط
طبيعـي تـوان اجـراي برنامهها در جامعه را نيز داشـته باشـد. ميتوان گفت نوسـازي يا مدرنيزاسـيون، بيشـتر بـه ابعـاد كالن و عينـي مدرنيته مانند: ايجاد نهادها و سـاختارهاي مدرن، صنعتي شـدن، رشـد شهرنشـيني، توسـعه تكنولوژيكـي، گسـترش وسـايل ارتبـاط جمعـي، برنامهريزي و مديريـت علمي و غيـره مربـوط ميشـود. مدرنيزاسـيون فراينـد اجرایـي و عملياتـي كـردن ارزشهـاي مطرح شـده در عصر روشـنگري است.
امـا منظـور از مدرنيتـه يـا تجـدد Modernity مجموعـهاي از اهـداف و ارزشهاسـت كـه در
عصـر روشـنگري مطرح ميشـود؛ ارزشهايـي ماننـد: آزادي بيان و عقيـده، دموكراسـي، حقوق
بشـر، انسـانمحوري و خودبنيـادي Autonomy ، بنابرايـن مدرنيتـه بـه ريشـههاي فكري و فلسـفي عصـر جديـد اشـاره دارد كـه در آن انسـان خـود را در مركـز جهان قـرار داده و با پذيـرش معيار
عقـل خودبنيـاد به هسـتي همچون موضوع شناسـايي و اعمال قـدرت نگاه مي‌كنـد.
عصـر روشـنگري مطرح ميشـود؛ ارزشهايـي ماننـد: آزادي بيان و عقيـده، دموكراسـي، حقوق
بشـر، انسـانمحوري و خودبنيـادي Autonomy ، بنابرايـن مدرنيتـه بـه ريشـههاي فكري و فلسـفي عصـر جديـد اشـاره دارد كـه در آن انسـان خـود را در مركـز جهان قـرار داده و با پذيـرش معيار
عقـل خودبنيـاد به هسـتي همچون موضوع شناسـايي و اعمال قـدرت نگاه مي‌كنـد.
نوسازی و سنت در اندیشه آل احمد
بـا شـروع بحرانهـاي عظيـم همچـون ركودهـاي اقتصـادي، اسـتثمارگريها، شـورشها و جنگهاي
جهانـي، برخـي متفكـران همچـون اگزيستانسياليسـتها متوجـه پيامدهـاي مدرنيتـه و مدرنيزاسـيون یا نوسازی در جوامـع مـدرن شـدند. خيلـي پيشتـر نيچـه اراده و خواسـت قـدرت را نويد بخـش دوران جديـد دانسـته و فريـاد برآورده بـود. چنين ايده و شـناختي باعث ميشـد اين انسـان
بـا شـروع بحرانهـاي عظيـم همچـون ركودهـاي اقتصـادي، اسـتثمارگريها، شـورشها و جنگهاي
جهانـي، برخـي متفكـران همچـون اگزيستانسياليسـتها متوجـه پيامدهـاي مدرنيتـه و مدرنيزاسـيون یا نوسازی در جوامـع مـدرن شـدند. خيلـي پيشتـر نيچـه اراده و خواسـت قـدرت را نويد بخـش دوران جديـد دانسـته و فريـاد برآورده بـود. چنين ايده و شـناختي باعث ميشـد اين انسـان
آزاد و مختـار، ناگهـان تمـام بنيانهاي معنا بخش پيشـين خود را از دسـت داده و در مـوردي كه توانايي عمـل نداشـته و يـا در انتخـاب هدف اشـتباه كـرده، با پوچـي و بيهودگي روبـرو گردد.
بياعتقـادي بـه قضـا و قـدر و دادن قـدرت انتخـاب و آزادي عمل به انسـان، راه را براي پيشـرفت و تجدد همـوار كـرد، امـا چنيـن انسـاني ناگزير مسـئول تمام اعمـال خود بـوده و بايد خـودش به زندگـياش معنا مـيداد. بـه هميـن دليـل انسـانها آرامـش و اطمينـان پيشـين خـود را از دسـت داده و با وضعيتـي روبرو شدند. گيدنـز آن را ناامنـي هستي شناسـيInsecurity Ontological مينامـد. ايـن ناامني در نـگاه فلسـفي برخـي را بـه پوچانگاري كشـاند. در نتيجه گروهي تلاش كردند اعتقاد به خدا و سرنوشـت را دوبـاره زنـده كـرده و بيـن سـوژه مـدرن و خـدا، وحدتـي خلـق نماينـد. گروهـي نيـز اين شكسـتها را موقتـي خوانـده و بـا ايمـان به قدرت انسـان آمـاده نبرد ميشـدند.
بياعتقـادي بـه قضـا و قـدر و دادن قـدرت انتخـاب و آزادي عمل به انسـان، راه را براي پيشـرفت و تجدد همـوار كـرد، امـا چنيـن انسـاني ناگزير مسـئول تمام اعمـال خود بـوده و بايد خـودش به زندگـياش معنا مـيداد. بـه هميـن دليـل انسـانها آرامـش و اطمينـان پيشـين خـود را از دسـت داده و با وضعيتـي روبرو شدند. گيدنـز آن را ناامنـي هستي شناسـيInsecurity Ontological مينامـد. ايـن ناامني در نـگاه فلسـفي برخـي را بـه پوچانگاري كشـاند. در نتيجه گروهي تلاش كردند اعتقاد به خدا و سرنوشـت را دوبـاره زنـده كـرده و بيـن سـوژه مـدرن و خـدا، وحدتـي خلـق نماينـد. گروهـي نيـز اين شكسـتها را موقتـي خوانـده و بـا ايمـان به قدرت انسـان آمـاده نبرد ميشـدند.
روشنفکران ایرانی
روشنفکران ايرانـي كـه بيشترشـان در غرب تحصيل كـرده و يا با آن عقايد آشـنا بودنـد؛ آماده پذيرش
فريـاد منتقـدان غرب ميشـدند، اما در اين راسـتا بـا دو پارادوكس اساسـي روبرو بودنـد؛ اول این که
متفكـران ايرانـي از يك سـو شـاهد دسـتاوردهاي عظيم تمدن غربـي همچون اختراعات و اكتشـافات و
بهبـود وضـع زندگـي در آنجـا بودند و از سـوي ديگر بـا عوارض چنيـن تمدني به ويژه براي كشـورهاي
جهـان سـوم آشـنايي داشـتند. درضمـن بايـد بـه ايـن نكتـه توجـه كـرد كه اوليـن آشـنايي شـرقيان با غـرب از طريـق هميـن توليـدات و تكنولوژيهـاي وارداتـي بـود. بـه عبارت ديگـر، برخلاف غرب كه
روشنفکران ايرانـي كـه بيشترشـان در غرب تحصيل كـرده و يا با آن عقايد آشـنا بودنـد؛ آماده پذيرش
فريـاد منتقـدان غرب ميشـدند، اما در اين راسـتا بـا دو پارادوكس اساسـي روبرو بودنـد؛ اول این که
متفكـران ايرانـي از يك سـو شـاهد دسـتاوردهاي عظيم تمدن غربـي همچون اختراعات و اكتشـافات و
بهبـود وضـع زندگـي در آنجـا بودند و از سـوي ديگر بـا عوارض چنيـن تمدني به ويژه براي كشـورهاي
جهـان سـوم آشـنايي داشـتند. درضمـن بايـد بـه ايـن نكتـه توجـه كـرد كه اوليـن آشـنايي شـرقيان با غـرب از طريـق هميـن توليـدات و تكنولوژيهـاي وارداتـي بـود. بـه عبارت ديگـر، برخلاف غرب كه
خـود مهـد مدرنيتـه بود؛ شـرق بايد بـا پيامدهـاي اين مدرنيتـه روبرو ميشـد. در نتيجة ايـن پارادوكس، برخـي از روشـنفكران ايرانـي گرفتـار خلـط مبحث شـده و تفـاوت مدرنيته بـا مدرنيزاسـيون را فراموش كردنـد. جلال يكـي از ايـن انديشـمندان اسـت كه به جـاي تمركز بـر ابعاد فكـري و فلسـفي مدرنيته، بُعـد و پيامدهـاي
بـه مدرنيزاسـيون توجـه بيشـتري نشـان ميدهـد و بـه دليـل عـدم شـناخت ايـن دو هر يـك، نميتوانـد مسـائل و موضوعـات را بـه شـكل عميقي بررسـي كند. او بـدون توجه بـه مبادي و زيرسـاختهاي فكـري و فلسـفي مدرنيتـه بـه ابعادي از مدرنيزاسـيون ماننـد تكنولوژي و ماشـين حمله
كـرده و گاه خواسـتار بوميسـازي در ايـن ابعاد ميشـود. دوميـن پارادوكـس ايـن بـود كـه سـاخت روسـتايي ـ عشـايري جامعة ايـران بـا مردمي كه بيشترشـان بيسـوادي يـا كمسـواد بودنـد؛ روشـنفكران ايرانـي را حاشـيهاي كـرده و آنها را بـه انزوا سـوق ميداد؛ امـا از سـوي ديگـر، عاليق ملـي ـ مذهبي و نفوذ انديشـههاي ماركسيسـتي؛ تعهدات انقالبي و انسـاني را بـه آنـان گوشـزد مي‌كـرد. ايـن ويژگـي باعث ميشـد برخي از روشـنفكران به جـاي اسـتفاده از عقل و منطـق، بـراي اثرگـذاري در تـوده، دچـار عوامگرايـي شـده و بـه برانگيختـن عواطـف و احساسـات متوسـل شـوند.
كـرده و گاه خواسـتار بوميسـازي در ايـن ابعاد ميشـود. دوميـن پارادوكـس ايـن بـود كـه سـاخت روسـتايي ـ عشـايري جامعة ايـران بـا مردمي كه بيشترشـان بيسـوادي يـا كمسـواد بودنـد؛ روشـنفكران ايرانـي را حاشـيهاي كـرده و آنها را بـه انزوا سـوق ميداد؛ امـا از سـوي ديگـر، عاليق ملـي ـ مذهبي و نفوذ انديشـههاي ماركسيسـتي؛ تعهدات انقالبي و انسـاني را بـه آنـان گوشـزد مي‌كـرد. ايـن ويژگـي باعث ميشـد برخي از روشـنفكران به جـاي اسـتفاده از عقل و منطـق، بـراي اثرگـذاري در تـوده، دچـار عوامگرايـي شـده و بـه برانگيختـن عواطـف و احساسـات متوسـل شـوند.
