گردشگری ایران شهر زیبای بلقیس

[MAHTA☽︎]

گچبری‌های مکشوفه​

هنر گچ‌بری یکی از هنرهای وابسته به معماری است که در هر منطقه و هر دوره زمانی، شکل و شیوه مخصوص به خود را داشته‌است. همان‌طور که از نام این هنر پیداست، مصالح اصلی بکار رفته در این هنر گچ می‌باشد. در ایران نیز گچ‌بری در دوره‌های مختلف تاریخی همراه با تفاوت‌هایی بوده‌است. گچ به دلیل داشتن خاصیت شکل‌پذیری، چسبندگی، رنگ مطلوب، کاربرد آسان، فراوانی و ارزانی کاربرد زیادی در هنرهای تزئینی دارد. طی چند فصل حفاری در شهر بلقیس تنها نقطه‌ای که گچبری‌های بینظیر کشف گردید بخش شارستان محدوده معروف به تپه منار است. این محل طبق اشارات متون تاریخی و سفرنامه نویسان خارجی و گفتار مردم محلی مسجد جامع شهر تاریخی اسفراین بوده‌است؛ و طبق یافته‌های باستان‌شناسی در این محل چند دوره استقراری از صدر اسلام – صفویه مشاهده گردیده‌است. آثار گچبری بدست آمده هم درست در روی ساختار قرون سوم وچهارم از داخل دو فضای صحن دار که به نظر باستان شناسان احتمالاً متعلق به دوره ایلخانی است از بین آوارها کشف گردید.

هنر سفالگری در شهر اسفراین​

شهر تاریخی اسفراین معروف به «شهر بلقیس» یکی از شهرهای مهم و با شکوه دوران اسلامی است که در بین راه جرجان و نیشابور واقع شده‌است. طی چند سال اخیر کاوش‌های مستمری توسط باستان شناسان جهت شناساندن این محوطه دوره اسلامی صورت گرفته که بسیاری از زوایای تاریک شهری و هنری این شهر را روشن و اطلاعات ذیقیمتی را فراروی محققان، پژوهشگران و تاریخ نگاران قرار داده‌است. یکی از مهم‌ترین این دستاوردها که هم در زندگی روزمره ساکنان آن زمان نقش مهم داشته و از طرفی هنر آن زمان را به نمایش می‌گذرد ظروف سفالی است.

سفالینه‌های قرون دوم - چهارم (ه‍. ق)(سفال سامانی)​

سفالينه هاي لعاب دار مکشوفه از شهر بلقیس این سفال‌ها خود در دو نوع قابل تقسیم‌بندی است:

سفالينه هاي لعابدار بدون پوشش گلي​

گونه سفالینه‌های با لعاب یکرنگ در میان یافته های«شهر بلقیس» از کمیت قابل ملاحظه ای برخوردار است. پیشینه ساخت سفال‌های با لعاب یکرنگ از دوره پارت در ایران متداول بوده و در دوره ساسانی تداوم یافته‌است، مطالعات انجام شده در مورد سفالینه‌های مکشوفه از «شهر بلقیس» ثابت می‌کند که ساخت سفال‌های با لعاب یکرنگ در ابتدای دوره اسلامی از اهمیت خاصی برخوردار شده و از نظر تعدد و تنوع از مقبولیت برخوردار است. خمیره سفال‌ها با لعاب یکرنگ اکثراً نخودی تا نخودی متمایل به زرد و صورتی و قرمز است. رنگ‌های به کار رفته در این نوع ظروف شامل رنگ هايي چون لاجوردي، آبي، سبز، زرد، قهوه اي، سفيد و بيشتر از همه با لعاب آبي يا فيروزه اي آرايش شده‌است. به طورکلی گروهی از این سفالینه‌ها فاقد پوشش گلی است و نقش به صورت کنده، افزوده، خراشیده، شانه ای و نقوش استامپی مستقیماً روی گل سفال اجرا شده و در نهایت سطح سفال با لعاب شفاف که حاوی ترکیبات سرب می‌باشد، پوشش داده شده اند شایان ذکر است شکل و کاربری این گونه ظروف عموماً به صورت کاسه، قدح، بشقاب، لیوان، پیاله، پیه سوز و.... می‌باشد.

سفالينه هاي لعابدار با پوشش گلي​

سفالينه با پوشش گلي و نقوش سياه رنگ بر زمينه شيري معروف به سبك نيشابور . (Black on white ware​

سفالينه با پوشش گلي و نقوش رنگارنگ بر زمينه شيري ظروف نخودي Buff ware)​

سفالينه با پوشش گلي از نوع پلي كروم (معروف به سبك سامره )​

سفالينه با پوشش گلي و نقوش آبي بر زمينه شيري ( معروف به آبي سفيد عباسي )​

سفالينه با پوشش گلي و رنگ پاشيده​

سفالينه با پوشش گلي ازنوع زرين فام اوليه​

سفالینه‌های قرون پنجم - ششم (ه‍. ق)(سفال سلجوقی)​

سفالینه‌های قرون هفتم - هشتم (ه‍. ق) (ایلخانی)​

سفالینه‌های قرون دهم - دوازدهم (ه‍. ق)(صفویه)​

​

 

انجمن رمان نویسی دانلود رمان

[MAHTA☽︎]

هنر کاشی کاری​

کاشی به قطعه سنگی مصنوعی گفته می‌شود که طول و عرض آن مختلف بوده و ضخامت آن چند میلی‌متر است و یک روی آن دارای سطحی شیشه‌ای بوده و کاملاّ صاف و صیقلی می‌باشد. کاشی محصولات سفالین و سرامیکی است که در ساختمان کاربرد و اهمیت ویژه‌ای دارد، مانند حمام‌ها، توالت‌ها، آشپزخانه‌ها و آب ریزگاه‌های عمومی و غیره. کاشی برای تزئینات داخل و خارج ساختمان و همچنین برای بهداشت و عایق رطوبت به کار می‌رود. طی کاوش‌های باستان‌شناسی در شهر تاریخی اسفراین آثار زیادی از قطعات کاشی بدست آمده که نشان می‌دهد هنر کاشی‌کاری در این شهر در زمان حیات از شکوفایی و رونق بالایی برخوردار بوده‌است و اصولاً از این هنر در بناهای شاخص استفاده می‌شده‌است. کاشی‌ها ی پیدا شده در طی چند فصل کاوش از شهر بلقیس را با توجه به نوع لعاب و روش تزیین می‌توان به سه نوع تقسیم کرد: نوع اول ـ کاشی‌هایی که به آن زرین فام می‌گویند. این نوع کاشی یکی از انواع فاخر کاشی ل*خت محسوب می‌گردد. لعاب این نوع کاشی‌ها با استفاده از لاجورد، شنگرف، نقره، طلا و مس و روی تهیه می‌شد. این کاشی ابتدا در قرن پنجم ه‍. ق ساخته شد و کاربرد آن در دوره فرمانروایی ایلخانان به اوج رسید (بزرگمهری و خدادادی، ۱۳۹۲ :۱۱۰). طی کاوش‌های باستان شناختی، از این نوع کاشی در داخل و ورودی ضلع شمالی ارگ یافت گردید که نقش روی آن‌ها اغلب تصاویر هندسی و گیاهی و مزین به اشعار فارسی به خط نسخ می‌باشد. نوع دوم: عبارت است از کاشی‌های بزرگ از ج*ن*س خمیر شیشه مزین به خط ثلث ب*ر*جسته که سطح آن را لعاب فیروزه‌ای داده‌اند. این نوع کاشی هم طی کاوش باستان شناختی از ورودی و داخل ارگ بدست آمده‌است. نوع سوم: عبارت است از کاشی‌های ساده با لعاب یکرنگ (لاجوردی سفید ـ فیروزه‌ای) و با اشکال و اندازه‌های مختلف (مربع ـ مثلث شش ضلعی …)می‌باشد، پراکندگی این نوع کاشی بیشتر دربخش شارستان قابل مشاهده می‌باشد.

هنر موزاییک‌ سازی​

در کاوش باستان شناختی در داخل مجموعه شهر بلقیس علاوه بر سفال، یک قطعه موزائیک سفالی مربع شکل به ابعاد ۹×۹سانتی‌متر پیدا شد. روی این موزاییک با نقوش ب*ر*جسته قالبی تزیین شده و پشت آن برای درگیر شدن با ملات شیار ملایمی ایجاد شده‌است. خمیره این موزاییک نخودی است و سطح آن را پوشش گلی رقیق نخودی رنگی پوشانده‌است. نقش قالبی روی این قطعه متشکل است از دو تاقنما با قوس هلالی متصل به هم که داخل هرکدام نقش یک نخلک تزئینی (پالمت) دیده می‌شود. پایه هر دو قوس بر روی یک ستون مشترک قرار دارد که سرستون بالشتکی آن نیز نشان داده شده‌است. نیمی از یک ستون که در سمت راست موزاییک دیده می‌شود و پایه یکی از قوس‌ها بر روی آن قرار گرفته نشان می‌دهد این نقش به صورت پی در پی در ردیفی از موزاییک‌های مشابه تکرار می‌شده و احتمالاً زمانی به عنوان یک عنصر تزئینی بر روی دیوار یک سازه نصب بوده‌است. نقشمایه روی این قطعه موزائیک بی‌درنگ آرایه‌های معماری دوره ساسانی را به ذهن می‌آورد (وحدتی، ۱۳۸۹: ۱۳۶). به واقع تاقنماهایی که از ستون‌ها و قوس‌های هلالی متصل به یکدیگر تشکیل شده نه تنها در گچبری‌ها و نمای خارجی کاخ‌های ساسانی فیروز آباد، بیشاپور و تاق کسری متداول بوده (تقی‌نژاد دیلمی، ۱۳۶۳: ۱۳۴و۱۴۳)؛ گریشمن، ۱۳۶۴: ۳۹۴) بلکه تصاویر آن‌ها بر روی ظروف نقره‌ای این دوره (دیمز ۲۰۰۱: ۱۴۶، تصاویر ۱۹–۲۱۸) نیز نقش شده و در سده‌های بعد بسیاری از بناهای سده‌ها ی آغازین دوره اسلامی از جمله قصرها و اردوگاه‌های حکمرانان عیاش اموی همچنین خربه المفجر و قصر اخیدر (هوگ ۱۳۶۸، شکل‌های ۲۷–۱۷) و برخی از کلیساهای باخترزمین از آن‌ها الگوبرداری کرده‌اند (گیرشمن ۱۳۶۴: ۴۰۳). به عنوان مثال در گچبری‌ها و موزاییک کاری‌های کلیسای ژرمنی دپره در ن*زد*یک*ی اورلئان در سده‌های ۴–۳ه‍. ق تاقنماهایی با قوس‌های هلالی متصل به هم ایجاد شده‌است که در داخل هر تاقنما نقش یک نخلک تزئینی دیده می‌شود (تقوی نژاد دیلمی، ۱۳۶۳: ۱۳۲). این مورد اخیر از هر نظر با نقش قالبی روی موزاییک سفالی شهر بلقیس- که احتمالاً مربوط به سده‌های ۵–۴ ه‍. ق است- شباهت دارد.

هنر فلزگری​

مشربه ساخته شده توسط هنرمند اسفراینی در دوره سلجوقی که گواه بر رونق​

در دین اسلام، محدودیت‌هایی برای استفاده از طلا در ساخت ظروف مطرح شده، پس طبیعی بود که پس از اسلام شیوهٔ ساسانی فلزکاری ظروف سیمین و زرین دیگر منسوخ گردد و به جای آن آلیاژهای مختلف مس، روی و قلع و غیره رایج شود؛ ولی طرح‌های ظروف فلز باقی‌مانده تا قرن‌های ۳و۴ هجری شباهت بسیاری به آثار ساسانی دارد. این شباهت به حدی است که گاه بیننده را در اولین نظر، دچار اشتباه می‌کند. اما با دقت در آثار عصر اسلامی می‌بینیم که استفاده از خط در فلزکاری این شبهه را برطرف می‌کند. رعایت زیبایی و ظرافت در فلزکاری قرن‌های اولیه هجری در مورد تمام آثار دیده نمی‌شود. بلکه «آثاری دیده می‌شود که اهمیت بیشتری در زندگی روزمره داشته‌اند، مثل سینی و آبخوری و غیره شیوه‌های ساده فلزکاری در قرنهای اولیه هجری تا عهد سلجوقی ادامه می‌یابد. اما ازاین عهد به بعد آثار فلزی با ارزشی بدست آمده‌است. این آثار به مراتب ظریفتر و زیباترند، مشبک کاری روی فلز در این عهد مورد توجه هنرمندان فلز کار قرار می‌گیرد که بیش از آن رایج بوده‌است. در این عهد شیوه‌هایی جدید در فلزکاری بوجود می‌آید. از آن جمله کار گذاشتن فلزهایی مثل مس و نقره در زمینه آلیاژهای فلزهای دیگر است. این شیوه از فلزکاری به این ترتیب انجام می‌شده که خط‌های حواشی طرحهای مورد نظر را خالی می‌گذاشتند و سپس با مفتولی از مس یا نقره این فضای خالی را با چکش کاری پر می‌کردند. این شیوه در فلزکاری به «مس کوب» و «نقره کوب» معروف است. با توجه به کاوش‌های صورت گرفته در شهر بلقیس اسفراین می‌توان اذهان نمود، ساکنان شهر اسفراین در دوران اسلامی به ویژه سلجوقی و ایلخانیان از لحاظ صنعت فلزگری از سطح دانش و فن آوری بالائی بهره‌مند بوده‌اند. با دانش ذوب فلزاتی همچون مس، آهن، نقره و مفرغ آشنا بوده و کانی مس را از کانسارهای همجوار احتمالاً از کوه‌های پشت بره در جنوب روستای اردین که در این بخش از دیرباز محل استخراج روباز مس و ذوب آن در همان مکان انجام می‌شده‌استخراج و مس را از آن استحصال نموده و نهایتاً با آن ابزار و اشیاء فلزی می‌ساختند. وجود ظروف فلزی با امضای استادان اسفراینی که متأسفانه اکثریت آن‌ها در مجموعه‌ها و گالری‌های بیگانه راه یافته‌اند (اتینگهاوزن و گرابر، ۱۳۷۸: ۵۱۰)، از جمله یک مشربه مفرغی ترصیع شده با مس و نقره به امضای استادعلی بن … اسفراینی که در مجموعه پیتل نگهداری می‌شود (هاراری، ۱۹۳۹، ۲۵۲۷، لوح ۱۳۰۹) و به سده ششم هجری تاریخگذاری شده حاکی از شکوفایی صنعت فلزگری در اسفراین در اواخر دوره سلجوقی است (وحدتی، ۱۳۸۹: ۳۷). امروزه طی بررسی‌ها و کاوش باستان شناختی آثار مفرغی و آهنی و… فراوانی از دوره‌های مختلف بدست آمده‌است که موید فعال بودن کارگاه‌های فلزگری در این شهر بوده که بیشترین این کارگاه‌ها در بخش شارستان و درمحدوده تپه منار متمرکز بوده‌است. آثار بدست آمده شامل ابزار مفتولی نوک گرد و نوک پهن و سلاح‌های آهنی و مفرغی همچون تبر، سر پیکان و سایر اشیاء همچون سکه، آینه‌های گرد و دسته دار، مهره، زنگوله، میخ در و … است.

 

انجمن رمان نویسی دانلود رمان

[MAHTA☽︎]

هنر نساجی​

قدیمی‌ترین مدرک مربوط به چاپ پارچه را از نقش دیواره‌های مقابر مصری مربوط به دو هزار و صد سال ق. م بدست آورده‌اند و کهن‌ترین نشانه‌های موجود که از ساختن قالب‌های شبیه قالب‌های قلمکار حکایت دارد نیز در همین زمان با پارچه‌های بازیافته از قبور «سکاها» مکشوفه در سرزمین مصر است. قدیمی‌ترین قالب‌های تراشیده شده از سنگ همراه با آثار سفالی سده‌های چهارم و پنجم میلادی در حفاری‌های نیشابور بدست آمده‌اند که در فواصل نقوش آن آثار باقی‌مانده از پشم به چشم می‌خورد. ایجاد طرح و نقش رنگی به وسیله باسمه یا قالب روی پارچه در سده چهارم پ. م در هند به وجود آمد. در کارنامه‌ها و اسناد چینی نوشته شده که از سال ۱۴۰ پ. م این نوع پارچه از هند به چین وارد شد. این شیوه سپس به اروپا رفت ولی روش آن با شرق متفاوت بود؛ چنان‌که در اروپا مواد رنگی را با نوعی چسب مخصوص آمیخته و به پارچه منتقل می‌کردند. این ماده به پارچه نفوذ نمی‌کرد و فقط روی آن ایجاد نقش می‌کرد. اما در شرق نقاشی روی پارچه به وسیله قالب انجام می‌شد و بنابراین تارو پود پارچه را رنگ می‌کرد. یکی از شیوه‌هایی که در دوره سلجوقی جهت تزیین پارچه استفاده می‌شد، نقاشی روی پارچه بود. علیرغم عقیده عده‌ای که معتقدند نقاشی روی پارچه پس از حمله مغول و به دلیل ورود کالاهای چینی از جمله پارچه‌های نقاشی شده چینی به ایران رایج شد، ولی نقاشی به وسیله قالب و مهر بر روی پارچه گویا قبل از حمله مغول، در دوره سلجوقی مرسوم بوده‌است. درکتاب جوامع احکام النجوم که راجع به صنایع و حرف و آداب و رسوم اشاراتی دارد آمده‌است: «اگر زهره و مریخ در مکان عمل بود، مولود رنگرز بود که کرباس مهر کند» و می‌توان چنین استنباط کرد که شیوه کار به صورت تهیه پارچه‌های قلمکار بوده‌است. به‌طور کلی قلمکاری و نقاشی روی پارچه از دوره مغول‌ها در ایران مرسوم و متداول گشته‌است، بدین دلیل که در دوره فوق به علت حمایت و پشتیبانی خوانین مغولی پارچه‌های منقوش چینی در بازارهای ایران فروش فوق‌العاده‌ای پیدا کرده بود؛ و ایرانی‌ها نیز جهت رقابت با چینی‌ها و همچنین به منظور جلب نظر خوانین مذکور دست به ابتکاراتی زدند که از آن جمله ابداع نقاشی روی پارچه یا به اصطلاح اختراع پارچه‌های قلمکار است، سپس در دوره صفویه این هنر گسترش بیشتری پیدا کرد یا به عبارت دیگر دوره صفوی اوج ترقی این رشتهٔ هنری بود و به تدریج در دوره‌های بعدی کارگاه‌های متعدد پارچه‌های قلمکار یکی پس از دیگری تعطیل گردید. طی کاوش‌های باستان‌شناسی در ضلع شمالی ارگ شهر بلقیس یک عدد شی سفالی از ج*ن*س گل پخته به رنگ نخودی کشف گردید که متأسفانه این قالب در زمان کشف به دلیل فشار و عوامل جوی شکسته شده بود که وصالی گردید. این قالب به ابعاد ۱۲×۸ سانتی‌متر می‌باشد که در قسمت پشت قالب یک برجستگی جهت گرفتن قالب تعبیه شده‌است. در سطح این قالب نقوش اسلیمی حک شده‌است. با توجه به شکل و نقوش می‌توان گفت احتمالاً این شی یک قالب سفالی بوده که ساکنین شهر تاریخی بلقیس از آن برای نقش اندازی پارچه‌های قلمکار استفاده می‌کردند. این قالب با توجه به تکنیک ساخت و همجواری با مواد مربوط به سده‌های ۸–۶ ه‍. ق به دوره سلجوقی- ایلخانی تاریخ‌گذاری می‌شود.

مشاهیر و رجال سیاسی و مذهبی اسفراین​

شهر تاریخی اسفراین یکی از شهرهای بوده که بسیاری از دانشمندان، مشاهیر، رجال سیاسی را به این شهر نسبت داده‌اند که معروفترین آن‌ها به شرح ذیل می‌باشد:

ابو عوانه: از حفاظ و عالم علم حدیث

ابوحامِدِ اِسْفَرایِنی، احمد بن محمد بن احمد(۳۲۴–۴۰۶ق/۹۵۵–۱۰۱۶م)، فقیه بزرگ شافعی.

ابو اسحاق ابراهیم اسفراینی: مشایخ فقهاء شافیه و استاد کلام

حمویه بن علی: امرای بزرگ سامانیان

ابوالعباس فضل بن احمد اسفراینی: وزیر سبکتکین و سلطان محمود

ابن معتمد: واعظ و صوفی و متکلم

آذری طوسی اسفراینی: از شاعران نامی قرن نهم هجری

همایون اسفراینی: از شاعران اواخر قرن نهم هجری

عصام‌الدین اسفراینی: از فضلای حنفی مذهب و اشعری مسلک بوده‌است.

بقایی اسفراینی: وی به روش مولانا شعر می‌گفته و طبعی شوخ داشته‌است.

 

انجمن رمان نویسی دانلود رمان