حقوق حقوق عمومی چیست و چه فرقی با حقوق خصوصی دارد؟

[ساعت دار]

حقوق عمومی چیست؟ برای بیان تعریف حقوق عمومی، بهتر است مقایسه‌ای بین مفهوم حقوق عمومی و حقوق خصوصی صورت پذیرد، لذا به تعریف هر دو مفهوم می‌پردازیم.
حقوق عمومی، مجموعه قواعد حاکم بر روابط دولت و کارگزاران آن با مردم و بالعکس است. متقابلا حقوق خصوصی، قواعد حاکم بر روابط مردم با یکدیگر است.

---

---

پیشینه‌ی این تقسیم‌بندی به روم باستان بازمی‌گردد. چنان که در ابتدای مجموعه‌ی ژوستینین (از امپراتوران روم)، مطالعه‌ی حقوق به دو بخش تقسیم شده است:

1. حقوق عمومی که باید به حکومت امپراطوری روم بپردازد؛
2. حقوق خصوصی، یعنی بخشی که با مصالح و منافع افراد پیوند می‌خورد.

وجوه تمایز حقوق عمومی و حقوق خصوصی​

• هدف: هدف حقوق عمومی تأمین مصالح عموم جامعه و هدف حقوق خصوصی تأمین منافع اشخاص است.
• ماهیت: قواعد حقوق عمومی، به جهت گره خوردن با مصالح جامعه و نظم عمومی،«آمره» است. بدین معنا که حتی با توافق و اراده‌ی اشخاص نیز نمی‌توان عملی را برخلاف آنها انجام داد و تخطی از آنها و همچنین تغییر آنها امکان ناپذیر است. اما حقوق خصوصی به این دلیل که با مصالح افراد در ارتباط است و هر فردی بهتر از دیگران عالم به مصلحت خویش است، جزو «قواعد تکمیلی» است. بدین صورت که افراد با توافق و تراضی طرفینی آن قواعد را بر روابط‌شان برقرار یا برکنار می‌سازند.
• ضمانت اجرا: در حقوق خصوصی رسیدگی به اختلافات در دادگاه‌ها صورت می‌پذیرد. اما در حقوق عمومی نکته‌ای جالب توجه است، آن هم «واکنش اجتماعی» است. بدین صورت که نقض قواعد عمومی و تخلف از آنها به وسیله‌ی اشخاص با واکنشی همراه است که نوعی الزام از طریق فشار اجتماعی را به همراه دارد.

معیارهای اساسی در تقسیم‌بندی حقوق به دو دسته‌ی عمومی و خصوصی​

• از نظر اشخاص وابسته: اگر دولت، به عنوان حاکمیت، با شخص یا اشخاصی که فرمانبردار قدرت و سلطه آن‌ هستند، رفتار کند، در اینجا حقوق عمومی حاکم است. اما گاهی دولت به عنوان یک شخص عادی، جدا از ویژگی سلطه و حاکمیت، با یک شخص یا گروهی از اشخاص (خواه حقیقی و خواه حقوقی) سروکار دارد، در اینجا حقوق خصوصی بر این ر*اب*طه حاکم است. پس در حقوق عمومی باید ر*اب*طه‌ای باشد که دست‌کم در آن، دولت به عنوان حاکمیت و سلطه، یک طرف قرارداد باشد.
• از نظر موضوع: منظور از این بحث همان تفاوت حقوق خصوصی و حقوق عمومی از جهت دنبال کردن، به ترتیب، منافع خصوصی و منافع عمومی است که در بالا بیان شد.
• از نظر ابزارها و چگونگی اعمال و اجرا: حقوق عمومی برای دولت شیوه‌هایی فراهم می‌آورد که مصلحت همگانی با آن تأمین می‌شود. این روش‌ها از سرشت فشار و اجبار برخوردار است، مثل صدور احکام اداری، سلب مالکیت خصوصی برای منفعتی همگانی و اجرای مستقیم (انجام و اجرای بدون مراجعه به دادگاه و درخواست صدور حکم به خواسته‌ای که دارد!) اما روش‌هایی که حقوق خصوصی فراروی اشخاص می‌گذارد، از ماهیت ارادی برخوردار است و در اصل بر پایه‌ی قرارداد استوار است.

شاخه‌های حقوق عمومی و خصوصی​

در پایان، تقسیم‌بندی حقوق به عمومی و خصوصی را صورت جزئی نگرانه‌تر و در قالب شاخه‌های آن نام می‌بریم.

• حقوق عمومی شامل حقوق بین‌الملل عمومی، حقوق اساسی، حقوق اداری، حقوق جزا و حقوق مالیه عمومی است؛
• حقوق خصوصی شامل حقوق مدنی، حقوق تجارت، حقوق هوایی، حقوق مالکیت فکری و حقوق تجارت بین المللی است.

اکثر مطالب این نوشته از کتاب «حقوق شناسی» به قلم محمد حسین ساکت، برگرفته شده است.

https://forums.taakroman.ir/

 

انجمن رمان نویسی دانلود رمان