آموزشی منتقد شو | ویژه تک رمان

[فاطمه تاجیکی✾]

سلام به تک رمانی های عزیز در این تایپک برای دوستانی که علاقمند به نقد کردن هستن روش نقد کردن توضیح داده شده است.
این آموزش منتقد شو رو من چندسال پیش باتوجه به تجربیات خودم نوشتم امیدوارم ازش بهره ببرید

شروع:
بدون شک مهمترین کار بعد از نوشتن داستان، نقد کردنشه. یه نقد درست و تا حدی حرفه ای می تونه در روند نوشتن یه نویسنده تأثیر فوق العاده مثبتی بذاره؛ و بر عکس، یه نقد اشتباه و غیر حرفه ای می تونه نویسنده رو دچار دردسر کنه.
یک سری سوال که به نقل از جناب "رامين مستقيم" توی سایت دیباچه گذاشته شده، انتخاب کردم و اینجا قرار می دم تا اونایی که علاقه به نقد کردن دارن بتونن براساس اونا داستان ها رو نقد کنن. البته نقد کردن کار پیچیده ای هست که نیاز به مطالعه ی گسترده داره. اینا فقط برای شروعه، واگرنه هرکدوم کلی مطالعه در زمینه نویسندگی و حتی سایر هنرها و رشته ها می خواد.

بعد از خواندن داستان به صورت کامل، داستان را بر اساس این موارد بررسی کنید:

1-قهرمان داستان کیست؟ کشمکش‌ها کدامند؟ این کشمکش‌ها جسمی، فکری، اخلاقی و یا عاطفی‌اند؟ آیا کشمکش اصلی میان انسان نیک و انسان بد با مرزبندی خاص صورت می‌گیرد و یا این کشمکش از نوع بسیار پیچیده و ظریفی است؟

2-آیا پی‌رنگ دارای وحدت است؟ آیا همه قسمت‌های داستان با مفهوم کلی و تأثیر آن مربوط هستند؟ هر حادثه از حادثه قبلی به‌طور منطقی نشأة می‌گیرد یا به‌طور طبیعی به حادثه بعدی می‌انجامد؟ آیا پایان داستان شاد است و یا غمگین و یا هیچ‌کدام؟ آیا پایان داستان مناسبتی با کل داستان دارد؟

3-بهره‌برداری از تصادف و تقارن چند حادثه در داستان چگونه است؟ آیا از این رخداد‌ها فقط برای آغاز داستان استفاده می‌شود یا برای پیچیده‌تر کردن یا گشودن گره کور داستان؟ تا چه حد این رخداد‌ها نامحتمل به نظر می‌رسد؟

4-تعلیق( هول و ولا) داستان چگونه آفریده می‌شود؟ آیا صرفاَ علاقه خواننده به« بعد چه می‌شود؟» معطوف است یا نگرانی‌ها و دل‌مشغولی‌های وسیع‌تری توجه او را جلب می‌کند؟ آیا در داستان مورد نظر، نمونه و یا نمونه‌هایی از راز یا معمای غیرقابل حل وجود دارد که شخصیت‌های داستان را بر سر دوراهی قرار دهد؟

5-چه استفاده‌ای از ایجاد شگفتی در داستان می‌شود؟ آیا این شگفتی به طرز مناسبی صورت می‌گیرد؟ آیا این شگفتی‌ها در خدمت مقصود مهمی هستند و ذهن خواننده را از نقاط ضعف داستان منحرف می‌سازد؟

شخصیت‌ها:

6-نویسنده برای آشکار ساختن شخصیت‌هایش چگونه عمل می‌کند؟ آیا شخصیت‌ها به حد کافی دراماتیزه( به نمایش درآمده) شده‌اند؟ از تضاد شخصیت‌ها چه استفاده‌ای می‌شود؟

7-آیا شخصیت‌ها نامتناقض عمل می‌کنند؟ آیا شخصیت‌ها به حد کافی انگیزه عمل دارند؟ آیا باورکردنی هستند؟ آیا نویسنده موفق شده است از به کارگیری شخصیت‌های کلیشه‌ای و ساده و تکراری مانند« بقال محتکر» اجتناب ورزد؟

8-آیا هر یک از شخصیت‌های داستان به حد کافی پرورده شده‌اند تا توجیه کننده نقش و عمل خود در داستان باشند؟ آیا شخصیت‌ها ساده‌اند( Flat) یا جامع(Vound)؟

9-آیا در داستان شخصیتی در حال تکوین وجود دارد؟ اگر چنین است، آیا تغییرات شخصیتی چشم‌گیر است یا ناچیز؟ آیا این تغییرات در مورد شخصیت مورد نظر باورکردنی است؟ آیا از انگیزه کافی برخوردار است؟ آیا نویسنده به شخصیت‌ در حال تکوین خود فرصت کافی داده است؟

درون‌مایه:

10-آیا داستان دارای درون‌مایه خاصی است؟ درون‌مایه داستان چیست؟ آیا درون‌مایه تلویحی است یا آشکار؟

11-آیا درون‌مایه با مفاهیم همه‌پسند زندگی تضاد دارد یا مؤید آن‌ها است؟ آیا درون‌مایه داستان نسبت به زندگی بینشی نوین به ما می‌دهد یا این‌که بینشی کهن را عمق و تازگی می‌بخشد؟

دیدگاه( به‌نظر):

12-نویسنده از چه دیدگاهی به داستان خود می‌نگرد؟ آیا دیدگاهش نامتناقض است؟ در صورت تغییر دیدگاه آیا توجیه کافی برای آن وجود دارد؟

13-انتخاب این دیدگاه برای نویسنده چه مزایایی دارد؟ آیا برای دریافت مقصود اصلی داستان این دیدگاه راهنمای مناسبی است؟

14-اگر دیدگاه به یکی از شخصیت‌های داستان تعلق دارد، آیا این شخصیت دارای هیچ محدودیتی در تأثیرگذاری بر حوادث و رفتار اشخاص دیگر نیست؟

15-آیا نویسنده از دیدگاهش عمدتاَ برای آشکارسازی بهره می‌برد یا برای پنهان‌کاری؟ آیا نویسنده به گونه‌ای هدف‌مند و در عین حال از دادن اطلاعاتی مهم درباره شخصیت‌های اصلی خودداری می‌کند؟

16-آیا در داستان از نمادها استفاده می‌شود؟ اگر چنین است آیا این نمادها دارای معانی خاصی هستند یا در نهایت مقصود اصلی داستان، مدنظر است؟

17- آیا از طنز مقطعی در داستان استفاده می‌شود؟ از طنز دراماتیک چطور؟ طنز کلامی؟ این طنزها چه عملکردی دارند؟

عاطفه( Emotion ) و فکاهه( Humour):

18-آیا داستان مستقیماَ تأثیر عاطفی را مورد هدف قرار می‌دهد یا عاطفه صرفاَ به شکل محصول جانبی و طبیعی پیش‌ می‌آید؟

19-آیا عاطفه به حد کافی دراماتیزه شده است؟ آیا داستان نویس در لحظه و یا لحظه‌هایی از داستان دچار احساسات « قیق و آبکی» شده است؟

فانتزی:

20-نویسنده از فانتزی چگونه استفاده می‌کند؟ فرض‌های اولیه برای فانتزی داستان کدامند؟ آیا نویسنده از این فرض‌ها به‌طور منطقی استفاده می‌کند؟

21-آیا داستان صرفاَ فانتزی است یا هدف ارائه و تشریح حقایق بشری است؟ اگر چنین است پس این حقایق کدامند؟

پرسش‌های کلی:

22-آیا ویژگی اصلی داستان« پی‌رنگ» آن است یا در شخصیت و یا تم و سایر عناصر؟

23-زمان و مکان ( قرارگاه) Setting در داستان چه سهمی دارند؟ آیا « زمان» و« مکان‌»ی خاص برای داستان ضروری است یا داستان در هر جای دیگری می‌توانست اتفاق بیفتد؟

24-ویژگی سبک نویسنده چیست؟ آیا برای فضای دانش این سبک مناسب است؟

25-تأثیر عنوان انتخابی داستان در فهم آن چگونه است؟

26- آیا تمام عناصر داستان در خدمت مقصود اصلی‌اند؟ آیا هیچ بخش غیرضرور یا زائد وجود دارد؟

27-برداشت شما از مقصود اصلی داستان چیست؟ و نویسنده تا چه حد به بیان مقصودش نائل آمده است؟

28-آیا داستان عمدتاَ از نوع گریز است یا تفسیری؟ مقصود داستان چه اهمیتی دارد؟

29-آیا داستان را باز هم خواهید خواند و یا « داستان» ارزش یک بار بیشتر خواندن را ندارد؟

 

انجمن رمان نویسی دانلود رمان

[فاطمه تاجیکی✾]

مطلب دوم:
ده نکته مهم:
۱. مراقب باشید در اشاره به نقاط قوت و ضعف اثر مورد نظر مبالغه و اغراق نکنید.

۲. اگر دیگران هم دربارهء آن اثر قبلاً نقد و نظری نوشته‌اند به آثار آنان استناد کنید.

۳. فقط به ذکر نقصها و کاستی‌ها اکتفا نکنید و اگر راهکاری برای رفع آن‌ها می‌شناسید، حتماً بنویسد.

۴. اثر مورد بررسی را با آثار مشابه مقایسه کنید. این مقایسه می‌تواند شکل‌های مختلف داشته باشد. مثلاً کیفیت نگارش، ساختار و مضمون آثار می‌توانند مبنای مقایسه قرار گیرند.

۵. همیشه می‌تواند یک اثر را با آثار دیگر همان نویسنده مقایسه کنید. مثلاً بنویسید که به نظر شما این کتاب چه امتیازی نسبت به آثار قبلی او دارد و یا دچار چه کاستی و نقصانی شده است.

۶. در داوری خود به زمانه و زمینه‌ای که اثر مورد نظر در آن نوشته شده توجه کنید. هر متن در بافتی که نوشته شده معنا می‌یابد.

۷. مخاطب اثر را بشناسید و ببینید که نویسنده کتابش را برای چه گروهی نوشته و چقدر در رساندن پیامش موفق بوده است.

۸. مخاطب نوشتهء خود را از یاد نبرید و خودتان را در موقعیت او قرار دهید. بنابراین، سعی کنید به پرسشهای احتمالی‌اش پاسخ دهید. مثلاً نخستین پرسش اغلب خوانندگان این است که چه امتیازی باعث شد که شما به این کتاب بپردازید.

۹. با توجه به اهمیت زبان در ارزیابی آثار، به جنبه‌های زبانی و نگارشی کتاب مورد نظر نیز توجه کنید. زبان ظرف اندیشه است.

۱۰. نقد خود را به بیانی ساده و شفاف بنویسید. گویی در حضور مخاطب نشسته و با او گفتگو می‌کنید. به همین سادگی!

 

انجمن رمان نویسی دانلود رمان

[فاطمه تاجیکی✾]

مطلب سوم:
باتوجه با نکاتی که در پست اول گفتم شروع به نقدکردن میکنیم.
برای نقدکردن باید پله پله پیش بریم و نقد رو به ترتیب انجام بدیم.

نام رمان
جلد
خلاصه
مقدمه
شروع
سیرداستان
دیالوگ ها و مونولوگ ها
علامت و اشتباهات نگارشی
توصیف
شخصیت پردازی
زاویه دید
نثر داستان
ایده رمان
باور پذیری
ژانرهای انتخابی
باید به این ترتیب با توجه به نکاتی که در پست دوم گفتم نقد خود را بنویسید.
نقد هریک از عنوان ها باید از3سطر بیشتر باشد و با دلیل نقد کنید.
بعنوان مثال:علامت و اشتباهات نگارشی:در رمان اشتباهات نگارشی وجود دارد(شلام:سلام)(غلت:غلط)و از علامت های نگارشی بجا استفاده نشده است(سلام خوبی!کجایی چیکارمیکنی.) درست( سلام خوبی؟ کجایی چی کار می کنی؟)
برای نویسنده دلیل بیارید که فکر نکنه شما همینجوری یه چیزی نوشتید و بعنوان نقد تحویل نویسنده دادید.

 

انجمن رمان نویسی دانلود رمان

[فاطمه تاجیکی✾]

مطلب چهارم:
دیدگاه منتقد:
برای نقد کردن باید از دو دیدگاه به هریک قسمت های نام بـرده در پست قبلی نگاه کرد.


دیدگاه اول:در ابتدا باید دیدگاه خودت رو قبل از اینکه رمان رو می خونی بنویسی.مثلا وقتی اسم رمان رو دیدی چه فکری به ذهنت رسید.

مثال:در دید اول با دیدن نام رمان شما "جادوگران رانده شده" اولین تصوری از رمان شما به ذهنم رسید این بود که می خوام رمانی تخیلی رو دنبال کنم و قراره در نویسنده داستان جادوگرانی که به دلایلی رانده شدن رو به قلم بکشه.

در دید اول مانند مثال نقد می کنیم.
از دید اول برای

اسم
جلد
خلاصه
مقدمه
استفاده میکنیم و پس از نوشتن دید اول سراغ محتوای رمان میریم.

1. دیدگاه دوم:در دید دوم بعداز اینکه رمان رو خوندیم میایم باتوجه به دیدگاه اول ادامه نقد رو می نویسم که بعداز اینکه رمان رو خوندید ایا هنوز اون تصوراتی که در دید اول در ذهنتون شکل گرفته پر رنگ هست یا پس از خواندن رمان اون تصورات رنگ باخته اند.

مثال دوم:باخوندن رمان شما تصوراتی که گفتم پررنگ تر شدن و نویسنده با توجه به محتوای رمان اسم رمان رو انتخاب کردن.اسم رمان به محتوای رمان مرتبط هست.

در دید دوم مانند مثال نقد می کنیم.

 

انجمن رمان نویسی دانلود رمان

[فاطمه تاجیکی✾]

مـطـلب پـنـجـمـ

روند پیش روی سیر رمان:

گاهی اوقات رمانی رو می خونیم که نویسنده از این صح*نه به صح*نه ی دیگری پرش میکنه که به اون
پرش زمانی یا مکانی میگن

پرش زمانی:نویسنده داره درمورد شخصیت رمانش می نویسه و یه لحظه بدون هیچ مقدمه ای یا خروج از زمان فعلی به زمان دیگه ای پرش می کنه.

پرش مکانی:نویسنده از مکانی که شخصیت در اون قرار داره میگه و بدون هیچ مقدمه چینی و خروج از مکان فعلی به یک مکان دیگه ای پرش میکنه.

که هیچ کدوم این ها خوب نیست.
نویسنده باید به گونه ای سیر رمانش رو پیش ببره که نه تند باشه نه اروم به همراه فراز و نشیب های خاص خودش که خواننده خسته و دلسرد نشه و برای فهمیدن ادامه داستان کنجکاو باشه.

 

انجمن رمان نویسی دانلود رمان

[فاطمه تاجیکی✾]

دوستان من در این تایپک با توجه به تجربیات خودم در هنگام نقد پست می ذارم توضیحات هر بخش کوتاه،مختصر هستند که کسانی که این تایپک رو دنبال می کنن خسته نکنه.

مطلب شیشم.
اشتباهات و علامت نگارشی.
این قسمت رو تاحدودی در چند پست قبل توضیح دادم اما الان بیشتر توضیح میدم.
در برخی از رمان ها اشتباهات نگارشی وجود داره.
وقتی منتقد داره متن رمان رو می خونه وقتی اشتباهات نگارشی رو دید حتما باید در نقدش به این موارد اشاره کنه.
مثال:رمان شما دارای اشتباه نگارشی کمی هست(بزار)(تبیب)و...
علامت های نگارشی هم حتما باید در متن استفاده بشه اگر نویسنده از این علامت ها استفاده نکرده بهش بگین که حتما استفاده کنه.اگر استفاده کرده اما بجا نیست بازم باید بگید که درستش کنه.

و اینکه بعضی از نویسندگان یک کلمه یا علامت نگارشی رو چندبار تکرار میکنن یا کشیده مینویسن.

مثال:ســــــــلام خــــــــوبی؟؟؟؟؟؟؟
سلااااااااام خوووووبییییی؟؟؟

که این نوع نگارش برای رمان و داستان های کوتاه استفاده نمیشه و منتقد باید توصیه کنه که این اشتباهات رو درست کنه و به جای کشیدن و تکرار کردن حروف و علامت نگارشی حالت روبیان کنه(داد زد-با لکنت گفت-باخشم گفت-باصدای لرزونی گفت-متعجب گفت و...)


نکته مهم:خود منتقد باید حتما توجه داشته باشه که نقدش یک اشتباه نگارشی نداشته باشه.

 

انجمن رمان نویسی دانلود رمان

[فاطمه تاجیکی✾]

نکته مهم در نقد:منتقد باید به گونه ای نقدش رو بیان کنه که لحن دستوری در نقدش وجود نداشته باشه.

مثال:جلد رمان شما به محتوای رمان مرتبط نیست و باید آن را عوض کنید.(باید)

با این لحن دستوری نویسنده جبهه میگیره چون شما نمیتونید بگید نویسنده باید چیکار کنه چیکار نکنه منتقد فقط رمان رو با لحن ملایم نقد میکنه و در صورت نیاز پیشنهاد میده.
صحیح(نویسنده عزیز جلد رمان شما به محتوای رمانتون مرتبط نیست عوض بشه بهتره)

یا

مثال:نویسنده عزیز برای پیشرفت بهتر منتقد شو یا تایپک های مشابه رو مورد مطالعه قرار بدید.
منتقد فقط نقد میکنه و در صورت نیاز پیشنهاد میده.
و برای هر نقدی که انجام میده باید دلیل بیاره که نویسنده متقاعد بشه.

 

انجمن رمان نویسی دانلود رمان