پژوهش بررسي تطبيقي آزادي فرد و قدرت دولت در انديشه سياسي

["ASHOB"]

علامه نائيني ميگويد كه آزادي از رقيت و بندگي موجب خروج از نشأه نباتي و رطه بهميت به عالم شرف و مجد انسانيت، از مراتب و شئون توحيد و از لوازم ايمان به وحدانيت است كه از اهم مقصد انبيا بوده و حضرت كليم و هارون (ع) به نص آيه مباركه «فارسل معنا بني اسرائيل و لا تعذّبهم» (طه/٤٧ ( فقط رهايي بني اسرائيل را از اسارت و عذاب فرعونيان و آزادانه بردنشان به سرزمين مقدس خواستار بودند.» كديور آزادي و مساوات را با توجه به ديدگاه علامه نائيني و مشروطه خواهان، به عنوان دو اصل بنيادين مشروطه تعبير ميكند كه به يكي از مهمترين خطوط تمايز و صفبندي ميان مشروطه خواهان و مشروعه طلبان تبديل شده است. وي نسبت اين دو اصل را با دين، مبناي اختلاف اين دو جريان مي- داند؛ درحاليكه علماي مشروطه ريشهي حريت و مساوات را در مباني ديني ميجستند. «دو اصل مبارك آزادي و مساوات از اصول ديانت به شمار ميرود و از مستقلات عقليهي همه اديان و حتّي منكرين اديان است.» (كديور، ١٣٧٩ :٩٩(

 

انجمن رمان نویسی دانلود رمان

["ASHOB"]

علامه نائيني پيرامون دو اصل بنيادين حريت و مساوات، برخلاف افكار مستبدين و مشروعه طلبان، كه هميشه به دو واژهي زشت ياد ميشد؛ اين دو اصل حريت و مساوات را دو موهبت عظماي الهيه ياد ميكند و آنها را موجب سعادت بشر ميداند و در تنبيه الامه مينويسد: «... اين دو اصل سعادت و سرمايهي حيات امت را محض تنفر و صرف قلوب و پينبردن ملت به مطلوب به صورتهاي زشت قبيح ديگر جلوهگر ساخت! اما حريت مظلومهي مغصوبهي ملت از ذل رقيب جائرين را به موهومش خواندن قناعت نكردند و به صورت بي مانعي فسقه و ملحدين در اجهار به منكرات و اشاعهي كفريات و تجري به عين در اظهار بدع و زندقه و الحادش جلوه دادند.» (نائيني، ١٣٧٨ :٣٨( كديور در همين ر*اب*طه با توجه به كتاب تنبيه الامه مينويسد: «علامه نائيني آزادي از اسارت و رقيت را به عنوان اصلي كه قرنها مردم دنيا براي آن مبارزه نمودند، ملازم بودن آن را با بي بندوباري و زير پا گذاشتن حدود دين رد كرده، طرف تنازع را فقط حكومت غاصب دانسته نه خداي تبارك وتعالي.» (

 

انجمن رمان نویسی دانلود رمان

["ASHOB"]

شيخ فضلالله نوري درباره واژههايي همچون آزادي بيان و قلم همانند ديگر روحانيون و علماي عصر خود، ديدگاههايي فراخور افكار و برداشتهاي فضاي جامعه دوره مشروطه داشت، لذا سعي مي- كرد با دانشي كه داشت با توجه به شريعت اسلامي به تفسير آن موضوعات بپردازد. شيخ فضلالله در تبيين آزادي از منظر مشروطه خواهان غرب زده ميگويد: «اين آزادي كه اينها تصور كردهاند، كفر در كفر است، آيا گفتهاند كسي كه داراي اين آزادي است، بايد توهين از مردمان محترم بكند؟ آيا گفتهاند فحش بايد بگويد و بنويسيد؟ آيا گفته اند آشوب و فتنه در مملكت حادث كند؟ از همهي اين مراتب گذشته، آزادي قلم و زبان براي اين است كه جرايد آزاد، نسبت به ائمه اطهار هرچه ميخواهند مي- نويسند؟ (تركمان، ١٣٦٢ :٢١٠

 

انجمن رمان نویسی دانلود رمان

["ASHOB"]

همچنين شريف كاشاني با تعريفي از آزادي و حريت كه علماي نجف ارائه داده بودند، به ديدگاه شيخ نوري در اين باره ميپردازد كه: «مراد از حريت، آزادي نوع ملت است از قيد رقيت استبداد پادشاه و فعال مايشاء بودن او اعوانش در اموال و اعراض و نفوس مردم. و لازمه رها شدن از قيد اين رقيت و خلاصي از اين اسارت، آزادي اقلام و افكار و مطلق حركات و سكنات خلق است است در جلب منافع عامه و رفع مضار نوعيه از عامه ملت، و هرچه كه موجب عمران مملكت اسلاميه و قوه نوع مسلمين گرديد بدون اينكه با مذهب آنها منافرت و منافاتي داشته باشد. اين معني آزادي و حريت است كه اساس مشروطه سلطنتي را تشكيل ميدهد، نه حريت از قيودات ديني و قوانين الهي... مراد از حريت در ممالك مشروطه نه خودسري مطلق و رهايي نوع خلق است در هر چه بخواهند، بلكه مراد از حريت آزادي عامه خلق است از هر گونه تحكم و زور و بي حسابي و زورگوئي.» (شريف كاشاني،١٣٦٢ :٢٤٤ (

 

انجمن رمان نویسی دانلود رمان

["ASHOB"]

(شيخ فضلالله اصل مساوات به عنوان تساوي همه آحاد ملت، اعم از شاه و مردم، در برابر قانون را پذيرفته و براي اجرايي شدن آن تأسيس عدالت خانه را مطرح ساخته است. «وي با اصل مساوات مشروطه خواهان مخالفت نمود و آن را اصلي موذي اعلام كرد. زيرا مساوات مد نظر مشروطه خواهان را حذف تفاوتهاي حقوقي در فقه اسلام نسبت به طبقات و گروههاي مختلف مي- دانست. در اصل، مساوات غربي را كه در صدد است احكام جديدي وضع كند دكاني در مقابل شرع معرفي ميكرد. (تركمان، ١٣٦٢ :٢٦١ (شيخ فضل الله به طور ضمني فرياد اصلاح طلبانه براي برقراري عدالت را نوعي فريبكاري ميدانست: «جماعت آزادي طلب توسط دو لفظ دلرباي عدالت و شور برادران ما را فريفته به جانب لامذهبي ميرانند... دين اسلام اكمل اديان و اتمّ شرايع است. و اين دين، دنيا را به عدل و شورا گفت. آيا چه افتاده است كه بايد دستور عدل ما از پاريس برسد و نسخه شوراي ما از انگليس بيايد.» (كسروي، ١٣٦١ :٤

 

انجمن رمان نویسی دانلود رمان

["ASHOB"]

«اقدام مشروطه خواهانهاي كه بيشترين ناسازگاري علما را برانگيخت و شيخ فضلالله را به مخالفت آشكار با مجلس كشاند، مادهاي بود كه تساوي تمام اتباع كشور در برابر قانون را بدون در نظر گرفتن مذهب آنها، به رسميت ميشناخت. اين اصل تمايزات قانوني را ب*ر*جسته ميساخت كه بر اراده شهروندان يك دولت ملي مبتني است و قانوني كه بر اراده الهي بنا شده و بر اساس آن مؤمنان نسبت به كافران ممتازي داشته و از آنها متمايز مي شدند.» (قيصري، ١٣٧٩ :١٧٠ (را با مشكل مواجه مي- نمود. بنابراين شيخ فضلالله موضعگيري نموده و اعلام مي كند: «آزادي در اسلام كفر است به خصوص اين آزادي كه اين مردم تصور كردهاند. اين آزادي كفر در كفر است. من شخصًا از روي آيات قرآن براي شما اثبات و مدلل ميدارم كه در اسلام آزادي كفر است.» (تركمان، ١٣٦٢ :٢١٠

 

انجمن رمان نویسی دانلود رمان

["ASHOB"]

نمودار ١ -بررسي مطابقت نظرات شيخ فضلالله نوري و علامه نائيني (محقق ساخته) متفكران قانون مجلس آزادي مساوات تفكيك قوا شيخ فضل الله نوري كم كم خيلي كم خيلي كم كم آيت الله نائيني خيلي زياد زياد خيلي زياد زياد خيلي زياد

 

انجمن رمان نویسی دانلود رمان

["ASHOB"]

نتيجه در پايان مباحث ميتوان چنين نتيجه گرفت كه نائيني ديدگاه خود را با بهرهگيري از نص آيات قرآن و روايات اسلامي و اخبار تاريخي مطرح ميكند. هر چند نائيني در رويكرد اسلامي است، يعني بر اساس چارچوب و مؤلفههاي ديني با روش خاص خود (اصولي) ميانديشد، حرف ميزند و قدم بر مي- دارد، اما معتقد است كه ميتوان در همين چارچوب، انديشهاي نو، متناسب با شرايط زماني و مكاني داشت؛ و به همين دليل است كه با مطرح شدن موضوعاتي مثل آزادي، مساوات، مجلس، قانون، اعتبار اكثريت و... ميكوشد آن ها را بر پايهي مؤلفهها و ارزشهاي ديني تبيين كند و تعريف و استنباطي ديني از آنها به دست دهد كه اين را بايد يك گام به جلو از لحاظ انديشهاي، البته از نوع واكنشي آن به حساب آورد. همان قدر كه آيت الله نائيني سعي مي كند امكان و وجود آزادي در اسلام و تاريخ صدر اسلام را اثبات كند، شيخ فضلالله نوري بر خلاف او در تلاش است تا با استناد به متون ديني و به ويژه قرآن به امتناع آزادي در شريعت اسلام و قرآن حكم كند. نائيني معتقد است آزادي خدادادي و مرتبهاي از شؤون توحيد و از لوازم ايمان است. شيخ فضلالله نوري اما به تضاد آزادي با قانون الهي و كفر بودن آزادي در اسلام باور دارد. به نظر او قوام اسلام به عبوديت است و نه آزادي. آيت الله نائيني به رهايي از استبداد و آزاديهاي سياسي و اجتماعي و نه رهايي از خدا و دين ميانديشد و شيخ فضلالله نوري از سوي ديگر در پي اثبات اين است كه در پرتو آزادي، شريعت و مسلمانان تضعيف و هرج و مرج و ناامني ترويج و قتل و غارت در كشور مستولي خواهد گشت. آيت الله نائيني در مباحث خود به نقش و جايگاه مردم در حكومت اشاره ميكند و رأي اكثريت را پذيرفته و معتبر ميداند و از سويي معتقد است ديگر دوران بيخبري و ناآگاهي مردم و دوران استبداد گذشته است

 

انجمن رمان نویسی دانلود رمان

["ASHOB"]

مردم بيش از پيش هوشيار شدهاند و بايد به نظرات آنها توجه شود، اما شيخ فضلالله نوري در مقابل بر اين اعتقاد است كه مردم نمي- فهمند و جامعهي ايران عقب مانده است و به آن مرحلهاي از رشد نرسيده است، كه بتواند به حكومت مشروطه تن دهد. وي رأي اكثريت را نيز معتبر نميداند و حتي آن را با مذهب شيعه در تضاد ميداند. آيت الله نائيني يكي از مقاصد انبياء را تلاش براي رهايي ملت از استبداد ميداند و بدين ترتيب به تأييد مشروطيت و شعارهاي آزاديگرايانه آن مي پردازد، به ويژه وي به فوايد آزادي بيان و قلم اشاره ميكند اما شيخ فضلالله نوري معتقد است مشروطهطلبان با طرح شعار مشروطيت و به ويژه آزادي به دنبال تغيير شريعت وجايگزيني قانون هستند و در اين باره مدام از مضرات آزادي به ويژه آزادي بيان و قلم سخن ميگويد و بر مشروطه طلبان خرده ميگيرد كه از اين نوع آزادي ها به شدت سوء استفاده مي- شود. به نظر ميرسد آيت الله نائيني در يك جهت به شيخ فضلالله نوري نزديك ميشود و آن اينكه آزادي، مطلق نيست و داراي قيد است، به اعتقاد وي آزادي، بي بند و باري و ابتذال و هتك حرمت اشخاص در جرايد و تهمت و ... نيست و شيخ فضلالله نوري نيز به اين مسائل اشاره ميكند و مي گويد مشروطه طلبان با شعار آزادي بيان و قلم به بي بند و باري، ترويج منكرات، اباحه مسكرات، كشف حجاب، مسخ شريعت و كنار گذاردن قرآن پرداختهاند. شيخ فضل الله نوري همچنين آزادي را برابر با اين مسائل ميبيند و بنابراين به نفي آن به طور كلي مبادرت ميورزد. اما آيت الله نائيني با پذيرش آزادي و ضرورت آن به تبيين آن ميپردازد و قيدهايي برآن ميافزايد. از سوي ديگر شيخ فضلالله نوري در بحث تهديد حكومت و سلطنت به نائيني نزديك ميشود

 

انجمن رمان نویسی دانلود رمان

["ASHOB"]

مسلماً اين است كه وي به آزاديهاي سياسي و نقش مردم اشاره نميكند. آيت الله نائيني با مطلوب توصيف كردن حكومت مشروطه در تقليل ظلم به مردم به دفاع از آزادي، مساوات، تهديد حكومت و حاكم، اعتبار رأي اكثريت و مشورت و... باور داشته و با استفاده از باورهاي ديني و تاريخي سعي در اثبات آنها دارد. دغدغه و مشكلات آيت الله نائيني، تبيين ديدگاههاي اسلامي دربارهي مهمترين بحثهاي روز يعني آزادي و تبيين نسبت آن با مباحث ديني بوده است. از اين رو صرف تأكيد شيخ فضلالله نوري بر نظر خود، با بهرهگيري از همهي مسائل ميتوان آيت الله نائيني را انديشمند طرفدار آزادي و شيخ فضلالله نوري را انديشمند طرفدار امنيت دانست. محافظت از شريعت و نظم اجتماعي و جلوگيري از هرج و مرج از چنين ديدگاهي حكايت ميكند. ضمن اينكه در بحث هيچ گونه تأييدي نسبت به آزادي (دو متن: اصالهي حرمت مشروطيت و رساله تذكرة الغافل و ارشاد الجاهل) از شيخ نوري مشاهده نميشود. به هرحال ميتوان وي را در حوزهي نهادگرايان سياسي جاي داد كه معتقدند در دوره گذار و بحران با حركت به سمت توسعه كه منجر به خشونت ميشود، نهاد، امنيت و استقلال مهمتر از آزادي فرد و گروه است. چرا كه دولت است كه نظم و امنيت را تأمين ميكند. اين نهاد به نظر ميرسد با شكست نهضت مشروطيت در فقدان سازگاري امنيت و آزادي رخ نمود. گرچه ميتوان دلايل ديگري نيز براي اين شكست اشاره نمود؛ اما فقدان تعريف روشن و شفاف و كاربست آن در مشروطيت توانست در شكست آن كارساز وتأثيرگذار باشد. مردم از بند رهيده و آزادي طلب در تعارض آزادي و امنيت، آزادي را ترجيح دادند، اما بعدها به دليل نهادينه نشدن آزادي در جامعه تن به سلطه استبداد سپردند كه امنيت را براي آنان به ارمغان آورد. اين بود كه با توجه به دلسردي و خستگي بيش از حد مردم كه در دام تنشها و كشمكشها افتاده بودند، استبداد توانست با تأمين امنيت آنان خود را بر آنان تحميل كند و بدون كمترين مقاومت از سوي مردم قدرت سياسي را از آن خود نمايد. به نظر ميرسد كه در صورت جمع ميان آزادي و امنيت بتوان به پارادوكس گرفتار شده در طول يك صد سال اخير پايان دا

 

انجمن رمان نویسی دانلود رمان